Соли 2016 кормандони Академияи имлмҳои Тоҷикистон бо пуштибонӣ аз сиёсати хирадмандона ва илмпарвонаи Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба дастовардҳои назаррас ноил гардиданд. Муҳимтарини онҳо дубора ба кор шуруъ намудани Расадхонаи байналмилалии “Санглох”-и Институти астрофизикаи Академияи илмҳо мебошад. Расадхона дорои телескопи оинагие мебошад, ки қутри он ба 1 метр баробар аст. Он соли 1980 аз ширкати Карл Тсейсси Олмон оварда шудааст. Телескоп обектҳои андозаашон 10 сантиметрро дар масофаи 40 ҳазор километр аз сатҳи Замин дида метавонад.

Ба кор даромадани ин таҷҳизоти астрономӣ як падидаи нек барои рушди илм маҳсуб ёфта, олимон шароити боз ҳам бештар пайдо менамоянд, ки корҳои илмиашонро дар сатҳи байналмилалӣ ба анҷом расонида, дар илми ситорашиносӣ, яъне омӯзиши ҷирмҳои кайҳонӣ ба дастовардҳои назаррас ноил гарданд.

Барқарории Пойгоҳи зилзиласанҷии “Симиганҷ”, ки дар Осиёи Миёна назир надорад, дастоварди дигари соҳаи илм дар соли сипаришуда мебошад. Ба гуфтаи масъулони Пажӯҳишгоҳи геология ва сейсмологияи Тоҷикистон, пойгоҳ ба ҷуз аз сабти доимии зилзила, ҳамчунин, ҳама гуна рӯйдоду ҳаракатҳои хурдтаринро дар табиат бо дақиқ кардани ҷойи ҳодиса ба қайд мегирад.

Олимони соҳаи астрофизика Астероиди 2015ТВ145, ки ба Замин наздикшаванда мебошад, кашф намуданд. Ҳамчунин онҳо ошкор карданд, ки 32 кометаи даврашон дароз ва кометаҳои нав таҳқиқшуда қобилияти ташаккули селҳои метеороидҳоро доранд.

Олимони соҳаи химия низ натиҷаҳое ба даст оварданд, ки барои ба вуҷуд овардани доруҳои нави табобатӣ аҳамияти калон доранд. Аз ҷумла, дар асоси 27 намуд гиёҳи шифобахше, ки дар кӯҳсори Тоҷикистон мерӯянд, малҳами табобатии “Муъҷиза” коркард шуд. Дар конҳои фосфаритдори Риват ва Қаратоғ паҳншавии минералҳои фосфордор омӯхта шуд. Муайян гардид, ки миқдори фосфарит дар такшониҳои фосфордор аз 6,75 то 14,5 фоизро ташкил медиҳанд.

Коршиносону олимон такрор ба такрор мегӯянду менависанд, ки раванди ҷаҳонишавӣ ба соҳаи илм низ таъсир мегузорад, зеро илм соҳаи калидии рушди тамоми миллату давлатҳост. Дар чунин шароити ҳассоси ҷаҳонишавӣ кишварҳои пешрафта барои аз худ намудани бозори кадрҳои илмӣ мубориза ва рақобати шадид мебаранд, чунки рушди ҷомеа ва давлатҳо бевосита ба дастовардҳои илмӣ тавъам аст. Ин аст, ки кишварҳои мутараққӣ ба масъала ва кадрҳои илмӣ бештар таваҷҷуҳ мекунанд. Дар шароити ҷаҳонишавӣ он кишварҳое зарар мебинанд, ки вазъи илм дар ҳолати рукуд аст ва дастгирӣ намеёбад ва нерӯи зеҳнӣ аз кишварҳои қафомонда ба давлатҳои пешрафта рӯ меорад, зеро дар раванди ҷаҳонишавӣ илм дар марҳилаи ҳассос қарор дорад.

Президенти ҷумҳурӣ, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон зимни ироаи Паём ба Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 20 январи соли 2016 таъкид доштанд: “Илм дар шароити муосир нақши калидӣ дошта, ба рушду тараққиёти давлат мусоидат менамояд. Мутаассифона, дар кишвари мо ихтироъкорӣ ва навоварӣ ҳанӯз кам буда, бозёфтҳо дар илмҳои дақиқ ва техникиву технологӣ назаррас нестанд. Дар замоне, ки илму технология бо суръати кайҳонӣ пеш меравад, дар илми тоҷик навгонӣ ва ташаббусҳои илмӣ кам ба мушоҳида мерасанд, афроди лаёқатманд, ихтироъкор ва навҷӯ ба ҷодаи илмҳои дақиқ ҷалб карда намешаванд ва мавзӯъҳои фармоишӣ барои талаботи давлат равона намегарданд. Дар мамлакат дар шароити имрӯза рушди илмҳои бунёдӣ муҳим ва афзалиятнок буда, пешбурди корҳои илмиву таҳқиқотӣ вазифаи аввалиндараҷаи олимони ин соҳа маҳсуб меёбад, ки он беҳбудии ҷиддӣ мехоҳад”.

Ҳасан АЗИЗОВ, “ҶТ”