Аз бозе, ки инсоният арзи ҳастӣ дорад, масъалаи муоширати байни одамон дар баробари тамоми масъалаҳои дигари ҳаётӣ муҳиму зарурӣ маҳсуб мешавад. Агар ба боварҳои диниамон такя кунем, сабаби нузули паёмбарон низ баҳри ҳамин аст. Яъне рисолати тамоми паёмбарон он будааст, ки ҷомеаро ба роҳи дуруст роҳнамоӣ кунанд ва ин роҳ албатта дар муоширати хуби байни якдигарӣ ба миён меояд.

Инсони асил ҳамеша дар он мекӯшад, ки намунаи ибрати дигарон бошад. Ӯро бо муомилаву муоширати волояш ҳамчун шахси бофаҳм, боадаб, ибратомӯз ҳама эҳтиром намоянд. Ҳамин аст, ки дар таъкиди бузургон ва гузаштагонамон омадааст, ки инсонро дар ҳаёт дар ҳамаи лаҳзаҳо одоби накӯ, сухани ботамкин, меҳрубонию латофат ва одоби муоширати баланд мебояд.

Дар муошират ва рафтори мо-инсонҳо шахси бадмуомиларо “беадаб” ва хушмуомиларо “боадаб” мегӯянд. Одоби муошират ё худ муомила бо дигарон на танҳо дар сухан гуфтан зоҳир мегардад, балки он маҷмӯи рафтору ҳаракатҳоеро дар бар мегирад, ки дар фаъолияти ҳамарӯзаи инсонҳо зоҳир мешаванд. Одоби муоширатро ба пуле ташбеҳ медиҳанд, ки барои алоқаи хуб ва зич миёни фард бо ҷомеаи истодааст. Ҳар қадар дар инсонҳо одоби муоширати баланд бошад, ҳамон андоза онҳо ба қуллаи мурод наздик шуда ба орзуҳояшон мерасанд.

Табассум намудан, гуфтори дилписанд, ҷавоби фаврӣ додан, сухани кофӣ гуфтан, дастгирии ҷисмонӣ, туҳфа кардан ва ғайраҳо ин амалҳои муоширати хуб кардан мебошад, ки ҳангоми бо сифати баланд иҷро кардани он кас ба вазифаву мартаба, муҳаббату эҳтиром ва обрӯи баланд соҳиб мешавад.

Табиист, ки одамон ҳама дар як шаклу як хислат зода нашудаанд. Онҳо ҳар гуна хоҳиш, ақл, боигарӣ, тасаввурот, забон, ҷинс, миллат, нажод, афт ва ғайраро соҳибанд. Аз ин рӯ ин омилҳо аз мо тақозо мекунанд, ки бо ҳар як нафар муомилаву муоширати хосса карданро омӯзем. Масалан, мумкин нест, ки чи тавре бо падар муошират мекунем, бо дӯстон ва ҷинси мухолиф чунин сухангӯӣ кунем. Чунки бо падар бояд боэҳтиромона ва бо дӯстон шухиомез ва бо дӯстдошта меҳрубонона муомила кардан мувофиқтар аст. Ин бошад дар ниҳоят самараи хуб медиҳад.

Имрӯзҳо зиёд ба назар мерасад, ки мутаассифона, на ҳама наврасону ҷавонон коидаҳои одобро риоя карда, аз рӯи он амал мекунанд. Мушоҳида мешавад, ки вақтҳои охир теъдоди ин қабил ҷавонон ба маротиб афзуда, боиси нигаронии аҳли ҷомеа гардидааст. Дар кӯчаю хиёбонҳо ва ҷойҳои ҷамъиятӣ, ҳатто чорабиниҳои идона ба беадабию бадрафтории баъзе нафаррон дучор мешавем. Ин аз он шаҳодат медиҳад, ки бархе аз наврасону ҷавонони мо аз чӣ будани муомилаи хуб чандон дарак наоранд. Сарчашмаи ин бошад аз дур будан ва ё камтаваҷҷуҳ будани онҳо ба таълиму тадрис мебошад.

Чуноне гуфтем дар муошират бояд ба инобат гирифт, ки бо ҳар нафаре, ки дар суҳбатем, меъёр бояд ба таври ҷудогона риоя гардад. Ин албатта ба ҳама муҳим аст. Бахусус ба онҳое, ки корашон дар миёни ҷомеа аст. Кормандони ҳифзи ҳуқуқ, волонтёрон, табибону омӯзгорон аз он қабиланд. Онҳо бояд пеш аз ҳама ҳолати равонии мардумро ба таври ҷудогона барои муошират омӯзанд. Чун онҳо бархурдӣ доимӣ бо ҷомеа доранд, ҷомеа бошад аз нафарони дорои хислатҳои гуногун бунёд ёфтааст.

Дар ҷомеаҳои авруповиу амрикоӣ ба волонтёрону кормандони мақомоти ҳифзи ҳуқуқ ба чашми дӯстӣ менигаранд ва дар симои онон муҳофизу хидматрасон, ҳатто такягоҳро мебинанд. Баръакси ҳол дар миёни ҷомеаи мо, ки ин раванд аз собиқ ИҶШС сарчашма мегирад, ба аксар кормандони мақомоти ҳифзи ҳуқуқ бо нигоҳи дигар менигаранд. Чаро? Чун мусаллам аст, ки муоширати онон калонгирона аст. Яъне зарур намешуморанд, ки худро дар назди ҷомеа як нигоҳдоранда ва ё ба маънои томаш муҳофиз муаррифӣ намоянд. Дақиқ ҳам ҳаст, ки дар аксар ҳолат ва дар алоҳидагӣ ба ҳар нафар тарзе рафтор мекунанд, ки гуё ҷинояте содир карда бошад. Ҳамин аст, ки дар шинохти мо-омма Тоҷикистон ин нақш бастааст, “аз милиса бояд ҳазар кард”. Ва ё чизи дигаре, ки дар мо ҳамакнун дар ҳоли инкишоф аст, фаъолияти волонтиёрист. Мо аз таҷрибаи дигар давлатҳои пешрафта мебинем, ки волонтиёрон зимни муошират бо ҷомеа аз тамоми ҷанбаҳои хубию некӣ истифода мебаранд. Онҳо кӯшиш мекунанд, ки тамоми дониш ва малакаи худро баҳри ёрмандии нафарони муҳтоҷ бо муомила ва муоширати хубу сутуданӣ равона созанд. Дар ин кор онҳо кӯшиш мекунанд, ки худро як нафари ҷиддӣ ва кордон нишон диҳанд.

Барои боло бурдани одоби муоширати худ моро месазад, ки панду андарз ва гуфтаҳои ҳакимонаи бузургону гузаштагонамонро омӯзем ва ба онҳо амал кунем. Дар баробари ин ҳоло бо забони тоҷикӣ шумораи зиёди китобу дастурамалҳо ҳам барои хурдсолон ва ҳам барои калонсолон доир ба одоби муошират аз чоп баромадаанд. Барои омӯхтани одоби муошират дар хонаву коргоҳ ва мактабу донишгоҳҳо метавон аз ин дастурҳои методӣ ба таври фаровон истифода бурду онро ба ин васила тақвият дод.