ҶАВОНОН
Шанбе 27 Апрел 2024 06:15
Вобаста ба вазъияту шароите, ки имрӯз дар саросари ҷаҳон ба амал омадааст, самтҳои афзалиятноки сиёсати сарони давлатҳоро мубориза алайҳи терроризм ва экстремизм ташкил медиҳанд. Пеш аз ҳама, экстремизм сарчашмаи амалҳои муғризонаи терроризм ба ҳисоб рафта, ба экстремизми сиёсӣ, миллатгароӣ, динӣ, маънавӣ ва ғайра ҷудо мешавад. Ҳар яке аз ин шаклҳо дорои хусусияти хос мебошанд, аммо онҳоро зуҳуроти таҷовузкорона, харобкорӣ, бераҳмона ва дигар амалҳо, ки ҳадафи возеҳ надоранд, бо ҳам мепайвандад.
Амалиёти экстремизм дар шаклҳои гуногун, аз қабили шӯриш, фаъолияти исёнгарона ва дигар шаклҳои хавфноки иҷтимоӣ оғоз ёфта, ахиран бо терроризм хотима меёбад. Ҳамин аст, ки имрӯзҳо қариб тамоми кишварҳои абарқудрати ҷаҳон дар харитаи сиёсӣ зери ин ду ном, яъне «терроризм» ва «экстремизм» хатти сиёҳ кашида истодааст. Маҳз яке аз сабабҳои асосии ин хатти сиёҳ зери номи як қатор мамлакатҳо экстремизми динӣ ба ҳисоб меравад.
Экстремизми динӣ қатъиян эътироф накардани ғояҳои дини дигар, муносибат ва рафтори хашмгинона нисбат ба пайравони мазҳабҳои дигар, таблиғоти ақидаҳои устувор, кӯшиши решакан, бартараф намудан ва то ба ҳалокат расонидани намояндагони динҳои дигар мебошад. Бояд гуфт, ки на фақат дар ислом, балки дар тамоми динҳои ҷаҳонӣ амалҳои экстремистӣ мушоҳида мешавад. Мақсади экстремизми муосир таъсиси давлате мебошад, ки ҳудуди байни кишварҳои мусулмониро эътироф намекунад. Фаъолияти онҳо ҳамаи ҷаҳони исломиро фаро гирифта, мақсад ва моҳияти асосиаш барпо намудани ҳокимият аз болои ҷахони ислом ва сипас, тамоми ҷаҳон мебошад. Воқеаҳои ҷаҳони имрӯза аз он шаҳодат медиҳанд, ки айни замон бузургтарин таҳдид экстремизми динӣ мебошад. Чун масъала сари дину мазҳаб меравад, бояд қайд кард, ки ягона динеро, ки аз он барои чунин равияҳои гуногуни ифротӣ истифода мекунанд, дини мубини ислом аст.
Яке аз хусусиятҳои тамаддуни имрӯз ин аст, ки дину мазҳабҳо, ақидаҳо ва гурӯҳҳои зиёди иҷтимоиву сиёсӣ дар он ба вуҷуд омадааст ва аксар касоне, ки каме саҳми худро дар пешрафт ва тамаддун мебинанд, зуд бо истиқлоли фикрии худ мазҳаб (дин) ва низомеро ба манофеи худ ҳамоҳанг сохта, мардумро ба он ҷалб мекунанд. Оё чунин истиқлоли фикрӣ метавонад оммаро ба интихоби дине водор созад, ки рӯҳан ба он розӣ бошанд?
Аксари онҳое, ки худро мусулмон мешуморанду ба ҳар гуна равияҳои экстремистӣ ва гурӯҳҳои ба ном исломӣ шомил мегарданд, динро аз падарони худ ба ирс гирифтаанд. Медонанд мусалмонанд, аммо намедонанд чӣ гуна?! Ин хақиқатест ошкоро ва инкорнопазир.
Дар асри ҷадид, ки донишу маорифи башарӣ ба авҷи худ расида, зарурат дорад, ки фикру ақли башарӣ аз қайди асорати тақлид озод шавад ва аз рӯи илму дониш, далелу бурҳон динеро интихоб намуда бошанд, ки ба сиҳату дурустии он итминон дошта бошанду масоил ва мавзӯоти он бо далоили илмӣ таъйид шуда бошад. Мутаассифона, на фақат дар мо, балки аксари мардуми ҷаҳон ҳанӯз ба ҳақиқати пок ва азамати дини ислом ноошно мебошанд, дар ҳоле ки ҳар инсон баҳрае аз илму дониш дошта бошад, бояд ин покизагиро дар худ дарк кунад.
Албатта, мо медонем, ки фаъолияти гурӯҳҳои экстремистию террористӣ, амсоли «ал-Қоида», «Толибон», «Бародарони мусалмон», «Ҳаракати исломии Узбекистон», «Ҳизб-ут-Таҳрир», «Салафия», «Ҷамоати таблиғ», «Ҷамоати Ансоруллоҳ», «Ҷабҳат-ан-Нусра», «Гурӯҳи-24» дар қаламрави мо ғайриқонунӣ эълон карда шудаанд, вале таҳлили сарчашмаҳо шаҳодат медиҳанд, ки бисёре аз аъзои чунин гурӯҳҳоро ҷавонон ташкил медиҳанд. Бояд гуфт, ки яке аз ҳадафҳои асосии гурӯҳҳои экстремистию террористиро қувваи бузурги ҷавонон ташкил медиҳанд. Воситаҳои асосии таъсиррасон ва шомилгардии ҷавонон ба гуррӯҳҳои ифротӣ истифодаи васеи сомонаҳои интернетӣ мебошад. Созмонҳои экстремистию террористӣ аз ин усул бо паҳн кардани наворҳои худсабти таблиғотӣ ба рӯҳу равони ҷавонон таъсир расонида, тарафдорони худро бо чунин усулҳо зиёд менамоянд. Аз ин рӯ, метавон гуфт, ҷавононе, ки дорои сатҳи пасти дониши динӣ, дунявӣ, маърифати ҳуқуқӣ, моддӣ, идеологӣ ва ғайраҳо ҳастанд, зуд роҳи халосӣ аз проблемаҳоро дар чунин равияҳои номатлуб мебинанд. Ҳамин гуна сарчашмаи нофаҳмиву муноқишаҳо ва амалҳои муғризона миёни оила, ҷамъият, мардум маҳз чунин мушкилиҳои дар боло зикршуда мебошад.
Боиси хушнудист, ки Пешвои миллат дар ироаи Паёми навбатӣ соли 2017-ро Соли ҷавонон эълон намуданд ва ин ҳама дастгириву ғамхориҳо баҳри ҷавонон бар он аст, ки дар баланд бардоштани маънавиёт ва боло бурдани рӯҳияи ватандустӣ, хештаншиносӣ, ҳисси арзишҳои миллӣ ва тарғиби тарзи ҳаёти солим барои ҷавонон нақши массире хоҳад гузошт. Боз ҳам, махсусан баҳри насли ҷавон таъкид бояд дошт, ки ҳувият, фарҳанг, худшиносии миллӣ ва тафаккури баланди диниву ҳуқуқӣ аслиҳаи бузургест алайҳи ҳуҷуми ҳама гуна роҳҳои хатарзо. Ҷавони бо илму донишро ҳамеша зиндагии саодатмандона ва бурдбориву комёбиҳо интизор аст.
Қурбон АҲМАДЗОД
Амалиёти экстремизм дар шаклҳои гуногун, аз қабили шӯриш, фаъолияти исёнгарона ва дигар шаклҳои хавфноки иҷтимоӣ оғоз ёфта, ахиран бо терроризм хотима меёбад. Ҳамин аст, ки имрӯзҳо қариб тамоми кишварҳои абарқудрати ҷаҳон дар харитаи сиёсӣ зери ин ду ном, яъне «терроризм» ва «экстремизм» хатти сиёҳ кашида истодааст. Маҳз яке аз сабабҳои асосии ин хатти сиёҳ зери номи як қатор мамлакатҳо экстремизми динӣ ба ҳисоб меравад.
Экстремизми динӣ қатъиян эътироф накардани ғояҳои дини дигар, муносибат ва рафтори хашмгинона нисбат ба пайравони мазҳабҳои дигар, таблиғоти ақидаҳои устувор, кӯшиши решакан, бартараф намудан ва то ба ҳалокат расонидани намояндагони динҳои дигар мебошад. Бояд гуфт, ки на фақат дар ислом, балки дар тамоми динҳои ҷаҳонӣ амалҳои экстремистӣ мушоҳида мешавад. Мақсади экстремизми муосир таъсиси давлате мебошад, ки ҳудуди байни кишварҳои мусулмониро эътироф намекунад. Фаъолияти онҳо ҳамаи ҷаҳони исломиро фаро гирифта, мақсад ва моҳияти асосиаш барпо намудани ҳокимият аз болои ҷахони ислом ва сипас, тамоми ҷаҳон мебошад. Воқеаҳои ҷаҳони имрӯза аз он шаҳодат медиҳанд, ки айни замон бузургтарин таҳдид экстремизми динӣ мебошад. Чун масъала сари дину мазҳаб меравад, бояд қайд кард, ки ягона динеро, ки аз он барои чунин равияҳои гуногуни ифротӣ истифода мекунанд, дини мубини ислом аст.
Яке аз хусусиятҳои тамаддуни имрӯз ин аст, ки дину мазҳабҳо, ақидаҳо ва гурӯҳҳои зиёди иҷтимоиву сиёсӣ дар он ба вуҷуд омадааст ва аксар касоне, ки каме саҳми худро дар пешрафт ва тамаддун мебинанд, зуд бо истиқлоли фикрии худ мазҳаб (дин) ва низомеро ба манофеи худ ҳамоҳанг сохта, мардумро ба он ҷалб мекунанд. Оё чунин истиқлоли фикрӣ метавонад оммаро ба интихоби дине водор созад, ки рӯҳан ба он розӣ бошанд?
Аксари онҳое, ки худро мусулмон мешуморанду ба ҳар гуна равияҳои экстремистӣ ва гурӯҳҳои ба ном исломӣ шомил мегарданд, динро аз падарони худ ба ирс гирифтаанд. Медонанд мусалмонанд, аммо намедонанд чӣ гуна?! Ин хақиқатест ошкоро ва инкорнопазир.
Дар асри ҷадид, ки донишу маорифи башарӣ ба авҷи худ расида, зарурат дорад, ки фикру ақли башарӣ аз қайди асорати тақлид озод шавад ва аз рӯи илму дониш, далелу бурҳон динеро интихоб намуда бошанд, ки ба сиҳату дурустии он итминон дошта бошанду масоил ва мавзӯоти он бо далоили илмӣ таъйид шуда бошад. Мутаассифона, на фақат дар мо, балки аксари мардуми ҷаҳон ҳанӯз ба ҳақиқати пок ва азамати дини ислом ноошно мебошанд, дар ҳоле ки ҳар инсон баҳрае аз илму дониш дошта бошад, бояд ин покизагиро дар худ дарк кунад.
Албатта, мо медонем, ки фаъолияти гурӯҳҳои экстремистию террористӣ, амсоли «ал-Қоида», «Толибон», «Бародарони мусалмон», «Ҳаракати исломии Узбекистон», «Ҳизб-ут-Таҳрир», «Салафия», «Ҷамоати таблиғ», «Ҷамоати Ансоруллоҳ», «Ҷабҳат-ан-Нусра», «Гурӯҳи-24» дар қаламрави мо ғайриқонунӣ эълон карда шудаанд, вале таҳлили сарчашмаҳо шаҳодат медиҳанд, ки бисёре аз аъзои чунин гурӯҳҳоро ҷавонон ташкил медиҳанд. Бояд гуфт, ки яке аз ҳадафҳои асосии гурӯҳҳои экстремистию террористиро қувваи бузурги ҷавонон ташкил медиҳанд. Воситаҳои асосии таъсиррасон ва шомилгардии ҷавонон ба гуррӯҳҳои ифротӣ истифодаи васеи сомонаҳои интернетӣ мебошад. Созмонҳои экстремистию террористӣ аз ин усул бо паҳн кардани наворҳои худсабти таблиғотӣ ба рӯҳу равони ҷавонон таъсир расонида, тарафдорони худро бо чунин усулҳо зиёд менамоянд. Аз ин рӯ, метавон гуфт, ҷавононе, ки дорои сатҳи пасти дониши динӣ, дунявӣ, маърифати ҳуқуқӣ, моддӣ, идеологӣ ва ғайраҳо ҳастанд, зуд роҳи халосӣ аз проблемаҳоро дар чунин равияҳои номатлуб мебинанд. Ҳамин гуна сарчашмаи нофаҳмиву муноқишаҳо ва амалҳои муғризона миёни оила, ҷамъият, мардум маҳз чунин мушкилиҳои дар боло зикршуда мебошад.
Боиси хушнудист, ки Пешвои миллат дар ироаи Паёми навбатӣ соли 2017-ро Соли ҷавонон эълон намуданд ва ин ҳама дастгириву ғамхориҳо баҳри ҷавонон бар он аст, ки дар баланд бардоштани маънавиёт ва боло бурдани рӯҳияи ватандустӣ, хештаншиносӣ, ҳисси арзишҳои миллӣ ва тарғиби тарзи ҳаёти солим барои ҷавонон нақши массире хоҳад гузошт. Боз ҳам, махсусан баҳри насли ҷавон таъкид бояд дошт, ки ҳувият, фарҳанг, худшиносии миллӣ ва тафаккури баланди диниву ҳуқуқӣ аслиҳаи бузургест алайҳи ҳуҷуми ҳама гуна роҳҳои хатарзо. Ҷавони бо илму донишро ҳамеша зиндагии саодатмандона ва бурдбориву комёбиҳо интизор аст.
Қурбон АҲМАДЗОД
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед