Хабарҳои кӯтоҳ
Ҷумъа 26 Апрел 2024 07:31
Вохӯрӣ ва гуфтушуниди сарони кишварҳои ИМА ва Русия, ки бояд санаи 16 – уми июн ҷараён гирад, тавозуни қувваҳоро дар арсаи олам, байни ин ду абарқудрат оё тағйир дода метавонад? Ин суолест, ки коршиносону сиёсатшиносон сари он андеша доранд.
Албатта, омодагӣ ба ин вохӯрӣ ба таври худ идома дорад, лек вазъи кунунии олам начандон хуб арзёбӣ мегардад. Махсусан, дар заминаи афзоиши зиддият байни Маскав ва Ғарб баъди иҷборан дар шаҳри Минск фурӯ шинондани тайёраи ширкати “Ryanair”, бо мақсади боздошти мухолифи сарсахти белорусӣ Роман Протасевич, гумон аст аз гуфтушунидҳо натиҷаи дилхоҳ ба даст оварда шавад. Зикр бояд кард, президенти ИМА Ҷо Байден ба ҳар як ҳарфи ҳамтоёни ғарбияш ҳатман эътибор медиҳад. Ҳамчунин, кишвари Чин, ҳамтои Русия, ки бо ИМА мухолифати зиёдро дорост, ба наздикшавии эҳтимолии ин ду абарқудрат чӣ гуна вокуниш нишон хоҳад дод.
Пеш аз вохӯрӣ бо президенти Русия Владимир Путин сарвари ИМА аввал бо ҳамтоёни ғарбии худ дар ҷаласаи “Ҳафтгонаи бузург”, ҳамоиши роҳбарияти НАТО, пасон баъди вохӯрӣ бо пешвоёни Иттиҳоди Аврупо, ҳатман фикру андешаҳои эшонро ба инобат мегирад. Ба андешаи сиёсатшиноси рус Елена Галкина “ин пешниҳоду ғояи деринаи Ҷо Байден – баргузории ҳамоиши демократия, бобати дарёфти ҳалли масъалаи муқобилаистӣ ба сохторҳои диктатурию худкомавист. Ҳамтоёни Ҷо Байден аз Иттиҳоди Аврупо хоҳони онанд, ки президенти ИМА ба самти ягонаи олами Ғарб “муқобилаистии озодӣ бар ноозодӣ” баргардад. Дар ин ҷода миёни Иттиҳоди Аврупо ва ИМА нисбати Русия ягон мухолифат нест”.
Алексей Маслов, роҳбари Пажӯҳишгоҳи Шарқи дури Академияи улуми Русия чунин мепиндорад, ки ИМА ҳамеша саъй дорад, байни Русия ва Чин рахна ворид созад. “Агар Русия муносибатҳоро бо ИМА ҷоннок созад ҳам, аз Чин дур нахоҳад шуд. Зеро ин ду кишвар дар натиҷаи додугирифтҳои иқтисодии дуҷониба, кайҳо сохтори ягонаи ҳамкориҳоро ба вуҷуд овардаанд. Ба Чин аз Русия маҳсулоти гуногуни саноатӣ, чӯбу тахта ва ғайра ворид мегардад. Ба Маскав он нафъовар аст, ки дар мубориза барои захираҳои русӣ, миёни Вашингтон ва Пекин бозии худро роҳандозӣ созад”, – изҳор доштааст ӯ.
Ба андешаи А. Маслов дар ҳолати наздикшавии Русия ва ИМА гумон аст, амали хилофӣ нишон диҳад. Зеро ба Чин олами зиддиятҳо чандон писанд нест. Ба Чин муҳим он аст, ки бе ягон монеа молу маҳсулоти худро ба ҳар гӯшаи олам расонда тавонад. Аз ҷумла, ба Русия ва ИМА. Зеро дар шароити кунунӣ иқтисоди ин кишвар бо чунин тарз пайваста дар рушду пешрафт аст. Чунончи, тамоми кишварҳои Осиёи марказӣ ва Қазоқистон асосан қабулкунандаи молу колои истеҳсоли корхонаҳои чинӣ маҳсуб меёбанд.
Бархе аз сиёсатшиносони дигар ба он назаранд, ки аз ин вохӯрӣ дар муносибатҳои амрикоию русӣ гумон аст гармие эҳсос шавад. Амрикоиҳо шояд донистан мехоҳанд, ки русҳо ба сар чӣ андеша доранд ва ҳангоми қабули қарорҳо дар масоили сиёсӣ кадом дастурҳоро ба инобат гирифта ва умуман чӣ мехоҳанд? Дар навбати худ, дар Маскав хоҳони онанд, ки дар Вашингтон дар кадом самт амал карда, вокуниши садрнишинони он бобати ин ё он тасмими Русия чӣ гуна хоҳад буд?
Ба андешаи бархе аз шореҳони амрикоӣ вохӯрӣ саҳл ҷараён нахоҳад гирифт, ҳатто мумкин аст, дар лаҳзаи охир баргузор нагардад.
Т. ДАВЛАТ ,“ҶТ”
Албатта, омодагӣ ба ин вохӯрӣ ба таври худ идома дорад, лек вазъи кунунии олам начандон хуб арзёбӣ мегардад. Махсусан, дар заминаи афзоиши зиддият байни Маскав ва Ғарб баъди иҷборан дар шаҳри Минск фурӯ шинондани тайёраи ширкати “Ryanair”, бо мақсади боздошти мухолифи сарсахти белорусӣ Роман Протасевич, гумон аст аз гуфтушунидҳо натиҷаи дилхоҳ ба даст оварда шавад. Зикр бояд кард, президенти ИМА Ҷо Байден ба ҳар як ҳарфи ҳамтоёни ғарбияш ҳатман эътибор медиҳад. Ҳамчунин, кишвари Чин, ҳамтои Русия, ки бо ИМА мухолифати зиёдро дорост, ба наздикшавии эҳтимолии ин ду абарқудрат чӣ гуна вокуниш нишон хоҳад дод.
Пеш аз вохӯрӣ бо президенти Русия Владимир Путин сарвари ИМА аввал бо ҳамтоёни ғарбии худ дар ҷаласаи “Ҳафтгонаи бузург”, ҳамоиши роҳбарияти НАТО, пасон баъди вохӯрӣ бо пешвоёни Иттиҳоди Аврупо, ҳатман фикру андешаҳои эшонро ба инобат мегирад. Ба андешаи сиёсатшиноси рус Елена Галкина “ин пешниҳоду ғояи деринаи Ҷо Байден – баргузории ҳамоиши демократия, бобати дарёфти ҳалли масъалаи муқобилаистӣ ба сохторҳои диктатурию худкомавист. Ҳамтоёни Ҷо Байден аз Иттиҳоди Аврупо хоҳони онанд, ки президенти ИМА ба самти ягонаи олами Ғарб “муқобилаистии озодӣ бар ноозодӣ” баргардад. Дар ин ҷода миёни Иттиҳоди Аврупо ва ИМА нисбати Русия ягон мухолифат нест”.
Алексей Маслов, роҳбари Пажӯҳишгоҳи Шарқи дури Академияи улуми Русия чунин мепиндорад, ки ИМА ҳамеша саъй дорад, байни Русия ва Чин рахна ворид созад. “Агар Русия муносибатҳоро бо ИМА ҷоннок созад ҳам, аз Чин дур нахоҳад шуд. Зеро ин ду кишвар дар натиҷаи додугирифтҳои иқтисодии дуҷониба, кайҳо сохтори ягонаи ҳамкориҳоро ба вуҷуд овардаанд. Ба Чин аз Русия маҳсулоти гуногуни саноатӣ, чӯбу тахта ва ғайра ворид мегардад. Ба Маскав он нафъовар аст, ки дар мубориза барои захираҳои русӣ, миёни Вашингтон ва Пекин бозии худро роҳандозӣ созад”, – изҳор доштааст ӯ.
Ба андешаи А. Маслов дар ҳолати наздикшавии Русия ва ИМА гумон аст, амали хилофӣ нишон диҳад. Зеро ба Чин олами зиддиятҳо чандон писанд нест. Ба Чин муҳим он аст, ки бе ягон монеа молу маҳсулоти худро ба ҳар гӯшаи олам расонда тавонад. Аз ҷумла, ба Русия ва ИМА. Зеро дар шароити кунунӣ иқтисоди ин кишвар бо чунин тарз пайваста дар рушду пешрафт аст. Чунончи, тамоми кишварҳои Осиёи марказӣ ва Қазоқистон асосан қабулкунандаи молу колои истеҳсоли корхонаҳои чинӣ маҳсуб меёбанд.
Бархе аз сиёсатшиносони дигар ба он назаранд, ки аз ин вохӯрӣ дар муносибатҳои амрикоию русӣ гумон аст гармие эҳсос шавад. Амрикоиҳо шояд донистан мехоҳанд, ки русҳо ба сар чӣ андеша доранд ва ҳангоми қабули қарорҳо дар масоили сиёсӣ кадом дастурҳоро ба инобат гирифта ва умуман чӣ мехоҳанд? Дар навбати худ, дар Маскав хоҳони онанд, ки дар Вашингтон дар кадом самт амал карда, вокуниши садрнишинони он бобати ин ё он тасмими Русия чӣ гуна хоҳад буд?
Ба андешаи бархе аз шореҳони амрикоӣ вохӯрӣ саҳл ҷараён нахоҳад гирифт, ҳатто мумкин аст, дар лаҳзаи охир баргузор нагардад.
Т. ДАВЛАТ ,“ҶТ”
Рӯзнома
