ФАРҲАНГ
Ҷумъа 26 Апрел 2024 09:57
Ҳунару ҳунармандист, ки инсоният аз ибтидои офариниш бо машғул гардидан ба он рӯзгори худро пеш мебараду баробари ин муҳити иҳотакардаи моро бо дастони сеҳрофар зебоӣ зам менамояд. Миллати тоҷик дорои ҳунарҳои гуногуни мардумист, ки дар давраҳои гуногуни таърихӣ бо заҳмату талоши ҳунармандонаш ташаккул ёфта, то ба имрӯз омада расидааст. Маҳз дар замони соҳибистиқлолӣ бо ташаббуси Президенти кишвар муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ҳунарҳои миллӣ аз нав эҳё гардида, ҷиҳати фаъолияти ҳунармандони мардумӣ кулли имконоти зарурӣ фароҳам оварда шудааст. Роҷеъ ба рушди ҳунарҳои мардумӣ, аз ҷумла ҳунари гаҷкорӣ ва рафти омӯзиши он ба наврасону ҷавонон бо Аъзамҷон Додоҷонов, гаҷкор, устоди Коллеҷи ҳунарҳои мардумии шаҳри Истаравшан суҳбат намудем, ки дар зимн фишурдааш пешкаш мегардад.
-Дар ибтидо доир ба таърихи ҳунари гаҷкорӣ каме маълумот медодед?
-Ҳунари гаҷкорӣ миёни миллати тоҷик таърихи қадима дошта, мо аз адабиётҳо бохабар ҳастем, ки аввалин намунаҳои ҳунари мазкур ба асрҳои 3 тааллуқ дорад ва намунаҳои онро дар сарзамини мо археологҳо бозёфт намудаанд. То имрӯз бисёр навъҳои нави ҳунари мазкур ба миён омада, он умуман рушд карда истодааст. Бо ташаббуси Президенти кишвар муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон оиди эҳё намудани ҳунарҳои мардумӣ, бахусус ҳунари гаҷкорӣ солҳои охир рӯ ба тараққӣ оварда, инак даҳ сол мешавад, дар Колеҷҷи ҳунарҳои мардумии шаҳри Истаравшан, ки бо ибтикори Пешвои миллат ташкил шудааст, ба ҷавонон сиру асрори ҳамин ҳунарро омӯзонда истодаем. Мо-ҳунармандон кӯшиш мекунем, ки баробари замона фаъолият намоем ва нозукиҳои гаҷкориро тараққӣ дода, аз худ намоем.
- Гаҷкорӣ бо ҳунарҳои дигар чи гуна алоқамандӣ дорад?
- Гаҷкорӣ, ки кандакорӣ дар рӯи гаҷ мебошад, бо ҳунари кандакорӣ алоқамандии зиёд дорад. Аммо ҳар яки он фарқиятҳои худашро дорад. Масалан гаҷкорӣ асбобҳои махсуси худро дошта, дорои нозукиҳои махсуси худ мебошад. Гаҷ назар ба чуб коркардаш осонтар аст. Вақте гаҷкор ягон ҷузъи кораш хуб намебарояд, метавонад, ки онро аз нав ислоҳ созад, аммо ин дар кандакории рӯи чуб ғайриимкон аст. Гаҷ маҳсулоти маҳаллӣ буда, дар худи кишвар конҳо дораду истеҳсол мешавад. Дар баробари ин хусусиятҳои фоиданок дорад. Дар давраҳои қадим гаҷ дар сохтмони биноҳои маъмурӣ бисёр истифода шуда, имрӯз ҳам истифода мешавад. Ин маҳсулот бо гузашти солҳо арзиши худашро гум накарда, баръакс талабот нисбат ба он бештар гардида истодааст.
-Ба назари Шумо ҳунари гаҷкорӣ дар солҳои соҳибистиқлолӣ чи гуна рушд кард?
-Нақшу нигорҳое, ки имрӯз дар ҳунари гаҷкорӣ истифода мешаванд, бисёр фарқиятҳоро дорост. Дар замони пеш барои сохтани ягон кандакорӣ бо истифодаи гаҷ аз ранг истифода накарда, танҳо аз худи он истифода мебурданд. Чунки гаҷ аз маҳсулоти худаш соя нишон медод. Ҳозир бошад, дар даврони истиқлолият бисёр маҳсулотҳои нав, рангҳоро истифода бурда истодаанд, ки бениҳоят хубу зебост. Мо низ ҳангоми гаҷкориҳо аз ранг истифода мебарем, ки бисёр диданӣ мебошад. Имрӯз бо тақозои замон ҳунари гаҷкорӣ низ рушд карда, ҳангоми меъморӣ бо истифодаи дигар маҳсулот аз он низ самаранок истифода мебаранд. Махсусан, ҳангоми сохтани Кохи Наврӯз дар шаҳри Душанбе ҳангоми ороишу гаҷкориҳояш аз рангу сангҳо истифода шудаааст, ки ин ҳам аз навовариҳои санъати ороишии амалии муосир мебошад. Дар Кохи Наврӯз гаҷкорӣ бисёр истифода шудааст, ҳам оинакорӣ дар гаҷ ва ҳам бо сангҳои ранга. Имрӯз дар тамоми манотиқи кишвар гаҷкории рӯи оина бештар ба назар мерасанд. Ҷавонони мо имрӯз дар ҳамин ҷода бисёр хуб кор карда истодаанд.
-Нақши Пешвои миллатро дар рушди ҳунарҳои мардумӣ чи гуна арзёбӣ мекунед?
-Президенти кишвар аз ибтидои истиқлолияти давлатӣ ҷиҳати рушду эҳёи ҳунарҳои миллӣ таваҷҷуҳи махсус зоҳир менамоянд. Ҳамин таваҷҷуҳҳо буд, ки соли 2009 Коллеҷи ҳунарҳои мардумии шаҳри Истаравшан бевосита бо ташаббуси Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон таъсис дода шуд. Дар коллеҷ айни ҳол 13-14 навъи ҳунарҳои мардумӣ ба ҷавонон омӯхта мешавад. Аз ибтидои таъсисёбии муассиса то имрӯз дар баробари дигар ҳунарҳо, ҳунари гаҷкорӣ низ ба шавқмандон омӯхта шуда, шогирдони муассиса имрӯз баъди аз бар намудани ҳунарҳои мардумӣ рафта, дар шаҳру ноҳияҳои худ кору фаъолият карда, дар рушд ва таҳкими ҳунарҳои халқӣ саҳми худро гузошта истодаанд. Ин ҳама навгонӣ, яъне эҳёву аз нав зинда гардидани ҳунарҳои мардумӣ маҳз натиҷаи таваҷҷуҳи Пешвои миллат буда, дар рушди ҳунарҳои халқӣ нақши Президенти кишвар бениҳоят бузург аст.
-Эълон гардидани “Соли рушди сайёҳӣ ва ҳунарҳои мардумӣ” то кадом андоза дар ташаккули ҳунарҳои мардумӣ таъсир гузошт?
-“Соли рушди сайёҳӣ ва ҳунарҳои мардумӣ” ҷиҳати эҳёву рушди ҳунарҳо таъсиргузор буд. Зеро маҳз дар ин сол таваҷҷуҳ ба эҳё бахшидани ҳунарҳои мардумӣ боз ҳам бештар гардид. Дар давоми ин сол дар тамоми шаҳру ноҳияҳои кишвар чорабиниву намоишгоҳҳо ташкилу баргузор гардиданд, ки дар чанде аз он мо низ иштирок намуда, ҳунарҳои мардумиро ба намоиш гузоштем. Аз ҷониби Президенти кишвар боз эълон гардидани солҳои 2019-2021 “Солҳои рушди деҳот, сайёҳӣ ва ҳунарҳои мардумӣ” боз ҳам дар рушди ҳунарҳои халқӣ мусоидат хоҳад кард.
-Таваҷҷуҳи ҷавонон ба омӯхтани ҳунари гаҷкорӣ чи гуна аст?
-Чун пайи таълими ҷавонон ҳастем, бояд гуфт, ки вақте ҷавонон шавқ карда, ба омухтани ҳунарҳои мардумӣ ба муассиса меоянд, дар аввал ягон ҳунар надоранд. Аммо, пас аз се соли таҳсил мушоҳида карда мешавад, ки ҷавонон бемамоният аз уҳдаи ҳунари пешакардаи худ мебароянд. Ҷавонони имрӯза назар ба ҷавонони ду-се даҳсола пеш бисёр қобилиятнок ҳастанд. Ҷавононе, ки дар муассисаи мо ҳунар меомӯзанд, имрӯз дар ҷойҳои истиқоматии худ кору фаъолияти хуб карда истодаанд. Мо ҳамеша бо онҳо ҷиҳати боз ҳам рушд бахшидани ҳунарҳои мардумӣ дар иртибот ҳастем, ки ин ҳама боиси ифтихор аст.
-Имрӯз ҳангоми гаҷкорӣ чи гуна нақшҳо истифода мешаванд ва баҳри ҳифз ва рушд бахшидану ба наслҳои оянда мерос гузоштани ҳунарҳои мардумӣ чӣ бояд кард?
-Албатта, ҳар ҳунарманд ҳангоми гаҷкорӣ кардан, аз рӯи мавзӯи гирифтааш амал менамояд. Дар гаҷкорӣ бештар аз ҳамон нақшҳое, ки дар гаҷкорӣ мавҷуданд, истифода мебаранд. Ба наздикӣ мо дар як кори гаҷкории хеш ба фаъолият оғоз кардани агрегати аввали НБО-и “Роғун”-ро тасвир намудем. Инчунин, имрӯз дар идораву корхонаҳои давлатӣ бештар муқаддасоти миллӣ тавассути гаҷкорӣ дар деворҳо ороиш дода мешаванд. Имрӯз тавассути ҳунари гаҷкорӣ манзараҳои таърихиро низ инъикос менамоянд, ки ифодагари арзишҳо ва муқаддасоти миллии моянд. Ба дигар ҳунармандон пешниҳод менамоям, ки дар асарҳои худ арзишҳои миллии худамонро инъикос намоянд, ки ин ифтихори мо хоҳад буд.
Баҳри ҳифзу эҳё намудани ҳунарҳои мардумӣ тамоми ҳунармандон бояд талош намоянд, бахусус ҷавонон. Барои чи ҷавонон? Зеро онҳо ояндагони миллатанд. Аз ин рӯ бояд онҳо аз тамоми шароитҳои мусоиде, ки аз ҷониби Ҳукумати мамлакат фароҳам оварда шудааст, самаранок истифода намоянду дар баробари дигар касбу ҳунарҳо – ҳунарҳои мардумиро низ аз худ намоянд ва ба наслҳои оянда мерос гузоранд. Зеро ҳунарҳои мардумӣ пайвандгари таърихи наслҳост
-Дар ибтидо доир ба таърихи ҳунари гаҷкорӣ каме маълумот медодед?
-Ҳунари гаҷкорӣ миёни миллати тоҷик таърихи қадима дошта, мо аз адабиётҳо бохабар ҳастем, ки аввалин намунаҳои ҳунари мазкур ба асрҳои 3 тааллуқ дорад ва намунаҳои онро дар сарзамини мо археологҳо бозёфт намудаанд. То имрӯз бисёр навъҳои нави ҳунари мазкур ба миён омада, он умуман рушд карда истодааст. Бо ташаббуси Президенти кишвар муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон оиди эҳё намудани ҳунарҳои мардумӣ, бахусус ҳунари гаҷкорӣ солҳои охир рӯ ба тараққӣ оварда, инак даҳ сол мешавад, дар Колеҷҷи ҳунарҳои мардумии шаҳри Истаравшан, ки бо ибтикори Пешвои миллат ташкил шудааст, ба ҷавонон сиру асрори ҳамин ҳунарро омӯзонда истодаем. Мо-ҳунармандон кӯшиш мекунем, ки баробари замона фаъолият намоем ва нозукиҳои гаҷкориро тараққӣ дода, аз худ намоем.
- Гаҷкорӣ бо ҳунарҳои дигар чи гуна алоқамандӣ дорад?
- Гаҷкорӣ, ки кандакорӣ дар рӯи гаҷ мебошад, бо ҳунари кандакорӣ алоқамандии зиёд дорад. Аммо ҳар яки он фарқиятҳои худашро дорад. Масалан гаҷкорӣ асбобҳои махсуси худро дошта, дорои нозукиҳои махсуси худ мебошад. Гаҷ назар ба чуб коркардаш осонтар аст. Вақте гаҷкор ягон ҷузъи кораш хуб намебарояд, метавонад, ки онро аз нав ислоҳ созад, аммо ин дар кандакории рӯи чуб ғайриимкон аст. Гаҷ маҳсулоти маҳаллӣ буда, дар худи кишвар конҳо дораду истеҳсол мешавад. Дар баробари ин хусусиятҳои фоиданок дорад. Дар давраҳои қадим гаҷ дар сохтмони биноҳои маъмурӣ бисёр истифода шуда, имрӯз ҳам истифода мешавад. Ин маҳсулот бо гузашти солҳо арзиши худашро гум накарда, баръакс талабот нисбат ба он бештар гардида истодааст.
-Ба назари Шумо ҳунари гаҷкорӣ дар солҳои соҳибистиқлолӣ чи гуна рушд кард?
-Нақшу нигорҳое, ки имрӯз дар ҳунари гаҷкорӣ истифода мешаванд, бисёр фарқиятҳоро дорост. Дар замони пеш барои сохтани ягон кандакорӣ бо истифодаи гаҷ аз ранг истифода накарда, танҳо аз худи он истифода мебурданд. Чунки гаҷ аз маҳсулоти худаш соя нишон медод. Ҳозир бошад, дар даврони истиқлолият бисёр маҳсулотҳои нав, рангҳоро истифода бурда истодаанд, ки бениҳоят хубу зебост. Мо низ ҳангоми гаҷкориҳо аз ранг истифода мебарем, ки бисёр диданӣ мебошад. Имрӯз бо тақозои замон ҳунари гаҷкорӣ низ рушд карда, ҳангоми меъморӣ бо истифодаи дигар маҳсулот аз он низ самаранок истифода мебаранд. Махсусан, ҳангоми сохтани Кохи Наврӯз дар шаҳри Душанбе ҳангоми ороишу гаҷкориҳояш аз рангу сангҳо истифода шудаааст, ки ин ҳам аз навовариҳои санъати ороишии амалии муосир мебошад. Дар Кохи Наврӯз гаҷкорӣ бисёр истифода шудааст, ҳам оинакорӣ дар гаҷ ва ҳам бо сангҳои ранга. Имрӯз дар тамоми манотиқи кишвар гаҷкории рӯи оина бештар ба назар мерасанд. Ҷавонони мо имрӯз дар ҳамин ҷода бисёр хуб кор карда истодаанд.
-Нақши Пешвои миллатро дар рушди ҳунарҳои мардумӣ чи гуна арзёбӣ мекунед?
-Президенти кишвар аз ибтидои истиқлолияти давлатӣ ҷиҳати рушду эҳёи ҳунарҳои миллӣ таваҷҷуҳи махсус зоҳир менамоянд. Ҳамин таваҷҷуҳҳо буд, ки соли 2009 Коллеҷи ҳунарҳои мардумии шаҳри Истаравшан бевосита бо ташаббуси Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон таъсис дода шуд. Дар коллеҷ айни ҳол 13-14 навъи ҳунарҳои мардумӣ ба ҷавонон омӯхта мешавад. Аз ибтидои таъсисёбии муассиса то имрӯз дар баробари дигар ҳунарҳо, ҳунари гаҷкорӣ низ ба шавқмандон омӯхта шуда, шогирдони муассиса имрӯз баъди аз бар намудани ҳунарҳои мардумӣ рафта, дар шаҳру ноҳияҳои худ кору фаъолият карда, дар рушд ва таҳкими ҳунарҳои халқӣ саҳми худро гузошта истодаанд. Ин ҳама навгонӣ, яъне эҳёву аз нав зинда гардидани ҳунарҳои мардумӣ маҳз натиҷаи таваҷҷуҳи Пешвои миллат буда, дар рушди ҳунарҳои халқӣ нақши Президенти кишвар бениҳоят бузург аст.
-Эълон гардидани “Соли рушди сайёҳӣ ва ҳунарҳои мардумӣ” то кадом андоза дар ташаккули ҳунарҳои мардумӣ таъсир гузошт?
-“Соли рушди сайёҳӣ ва ҳунарҳои мардумӣ” ҷиҳати эҳёву рушди ҳунарҳо таъсиргузор буд. Зеро маҳз дар ин сол таваҷҷуҳ ба эҳё бахшидани ҳунарҳои мардумӣ боз ҳам бештар гардид. Дар давоми ин сол дар тамоми шаҳру ноҳияҳои кишвар чорабиниву намоишгоҳҳо ташкилу баргузор гардиданд, ки дар чанде аз он мо низ иштирок намуда, ҳунарҳои мардумиро ба намоиш гузоштем. Аз ҷониби Президенти кишвар боз эълон гардидани солҳои 2019-2021 “Солҳои рушди деҳот, сайёҳӣ ва ҳунарҳои мардумӣ” боз ҳам дар рушди ҳунарҳои халқӣ мусоидат хоҳад кард.
-Таваҷҷуҳи ҷавонон ба омӯхтани ҳунари гаҷкорӣ чи гуна аст?
-Чун пайи таълими ҷавонон ҳастем, бояд гуфт, ки вақте ҷавонон шавқ карда, ба омухтани ҳунарҳои мардумӣ ба муассиса меоянд, дар аввал ягон ҳунар надоранд. Аммо, пас аз се соли таҳсил мушоҳида карда мешавад, ки ҷавонон бемамоният аз уҳдаи ҳунари пешакардаи худ мебароянд. Ҷавонони имрӯза назар ба ҷавонони ду-се даҳсола пеш бисёр қобилиятнок ҳастанд. Ҷавононе, ки дар муассисаи мо ҳунар меомӯзанд, имрӯз дар ҷойҳои истиқоматии худ кору фаъолияти хуб карда истодаанд. Мо ҳамеша бо онҳо ҷиҳати боз ҳам рушд бахшидани ҳунарҳои мардумӣ дар иртибот ҳастем, ки ин ҳама боиси ифтихор аст.
-Имрӯз ҳангоми гаҷкорӣ чи гуна нақшҳо истифода мешаванд ва баҳри ҳифз ва рушд бахшидану ба наслҳои оянда мерос гузоштани ҳунарҳои мардумӣ чӣ бояд кард?
-Албатта, ҳар ҳунарманд ҳангоми гаҷкорӣ кардан, аз рӯи мавзӯи гирифтааш амал менамояд. Дар гаҷкорӣ бештар аз ҳамон нақшҳое, ки дар гаҷкорӣ мавҷуданд, истифода мебаранд. Ба наздикӣ мо дар як кори гаҷкории хеш ба фаъолият оғоз кардани агрегати аввали НБО-и “Роғун”-ро тасвир намудем. Инчунин, имрӯз дар идораву корхонаҳои давлатӣ бештар муқаддасоти миллӣ тавассути гаҷкорӣ дар деворҳо ороиш дода мешаванд. Имрӯз тавассути ҳунари гаҷкорӣ манзараҳои таърихиро низ инъикос менамоянд, ки ифодагари арзишҳо ва муқаддасоти миллии моянд. Ба дигар ҳунармандон пешниҳод менамоям, ки дар асарҳои худ арзишҳои миллии худамонро инъикос намоянд, ки ин ифтихори мо хоҳад буд.
Баҳри ҳифзу эҳё намудани ҳунарҳои мардумӣ тамоми ҳунармандон бояд талош намоянд, бахусус ҷавонон. Барои чи ҷавонон? Зеро онҳо ояндагони миллатанд. Аз ин рӯ бояд онҳо аз тамоми шароитҳои мусоиде, ки аз ҷониби Ҳукумати мамлакат фароҳам оварда шудааст, самаранок истифода намоянду дар баробари дигар касбу ҳунарҳо – ҳунарҳои мардумиро низ аз худ намоянд ва ба наслҳои оянда мерос гузоранд. Зеро ҳунарҳои мардумӣ пайвандгари таърихи наслҳост
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед