ФАРҲАНГ
Ҷумъа 26 Апрел 2024 01:40
Театр оина ва саҳнаи зиндагист. Он аз ибтидои пайдоишаш баҳри ба тамошобин расонидани набзи ҷомеа талош намуда, каму кости рӯзгорро дар сатҳи хеле зарурӣ пешкаши бинандаи хушзавқи хеш сохтааст. Онро соҳибназарон баробари китоб беҳтарин раҳнамои инсоният дар тӯли таърих унвон кардаанд. Ва хуб аст, ки чунин некутарин раҳнаморо мо низ соҳибем ва ҳар сол 7 – уми ноябрро чун Рӯзи театри тоҷик қайд мекунем. Имрӯз оё ин оинаи зиндагӣ беғубор аст? Театри тоҷик дар кадом вазъ қарор дораду омили камтамошобин будани намоишҳояш чист? Барои дарёфти посух ба суолҳои боло ва чанд пурсишҳои дигар бо Қурбони Собир, Ҳунарпешаи мардумии Тоҷикистон ҳамсуҳбат гардидем.
- Нахуст Рӯзи театрро бароятон муборакбод мегӯем?
- Ташаккур! Ба шумо ва дӯстдорони театр низ ин рӯз фархунда бод.
- Чун дар арафаи Рӯзи театри тоҷик қарор дорем, бо ин савол мехоҳем суҳбатамонро оғоз намоем, ки театр чист ва чӣ рисолат дорад?
- Театр оинаи зиндагист. Театр мисли оина ҳар гуноҳу савобе, ки ҳаст, бояд инъикос кунад. Яке аз нахустин ва ихтирое, ки башар барои худаш кард, ин ҳамон чаҳорчӯбаи театр аст. Театр дунёи васеъро ба дунёи кӯчак табдил кард. Ба таври тамсилу шӯхӣ тамоми маънии зиндагиро акс кардааст. Театр чаро ҷолиб аст? Чунки он мисли заррабин аст. То мо театрро мисли заррабин набинем, намефаҳмем, ки чи ҳадаф дорад. Дар театр одамони зинда кор мекунанд ва он ҷо ҳеҷ дурӯғе наметавонад, ки ҷой дошта бошад. Дар он ашкҳои зиндаро мардум мебинад. Театр мисли заррабин як хатои ночизро бузург мекунад. Театр вазифааш ҳамин аст, ки камбудиҳои ҷомеаро бузург нишон диҳад ва мо худамонро дар оина бубинем ва аз пайи ислоҳи хатоҳое шавем, ки дар зиндагиямон ҷой дорад.
Рисолати театр нишон додани доғу дард ва ошкор кардани мушкилоти мардум аст. Дар ҳама хона дард ҳаст, доғ ҳаст ва мушкилӣ ҳаст. Вазифаи театр ҳамин аст, ки гоҳ-гоҳе ин мавзӯъҳоро бигирад, кор кунад ва тарзи ҳалли дурусти онро ба бинанда пешниҳод кунад.
- Атрофи ҳолати имрӯзаи театр дигарон ҳар гуна андеша доранд. Аз нигоҳи шумо театри тоҷик имрӯз дар кадом вазъ қарор дорад?
- Ҳақиқат ин аст, ки театр низ ҷузъи ҳамин ҷомеа аст. Чи хеле ки ҷомеа камбудӣ дорад, театр низ камбудӣ дорад. Мо мушкилӣ дорем. Аз ҳама пеш театр ниёз дорад ба кормандони хуб. Ман солҳои дароз мегӯям, ки пардозгар надорем, рассом, бозингарони хуб ва коргардони хуб намерасад. Боз ҳам мушкили маблағ дорем ва драматургҳоямон намерасанд. Аммо бо вуҷуди ҳамаи ин театр дар ҷояш наистодааст. Пеш меравад. Агар мушаххас гӯям, дар Театри давлатии академии драмавии ба номи Абулқосим Лоҳутӣ, ки дар он ҷо кор мекунам, дар замони Шуравӣ дар як сол чор намоиш буд. Аммо солҳои охир аз 7 то 9 намоиш рӯйи саҳна меояд. Бо як нигоҳ мегӯем, ки корҳоямон бад нест. Аммо аз тарафи дигар бе камбудӣ намешавад. Кадом кор аст, ки камбудӣ надошта бошад. Хуллас, бо ҳама шодиҳоямон ғам ҳам дорем ва бо ҳама ғамҳоямон шодӣ ҳам.
- Барои бартараф кардани камбудиву норасоиҳои имрӯзи театр, ки шумо онро қайд кардед, чӣ бояд кард?
- Ҳамон гунае, ки ҳоло дили мо барои театр месӯзад, агар одамоне, ки мутасаддиянд дилашон бисӯзад, кори театр пеш меравад. Барои ин қурбонӣ кардан лозим асту он ҷо маблағро зиёд додан даркор аст. Инчунин он ҷо мардум ва миллатро ҷалб кардан лозим аст, то пагоҳ маҳсул диҳад.
- Театри тоҷик беш аз 90 сол умр дорад. Аз умри 90-солаи он кадом давраашро метавон замони тиллоии театри миллӣ унвон кард ва барои чӣ?
- Шояд аз ҳама давраи муҳимтарини театри тоҷик ҳамон даврае будааст, ки як қатор ҳунармандони асили кишвар ба монанди Муҳаммадҷон Қосимов дар Театри давлатии академии драмавии ба номи Абулқосим Лоҳутӣ ҷамъ омаданд. Яъне ҳамон насли аввал. Бояд онро тиллоӣ гӯем. Зеро авҷи парвозашон то ҳамин дараҷа будааст, ки соли 1940 пеш аз ҷанг Сталин ба тамошои намоиши театри Лоҳутӣ меояд ва ба Муҳаммадҷон Қосимов унвони Ҳунарпешаи мардумии шӯравиро медиҳад. Он давраи авҷ буд. Ва баъдҳо метавон оғози соҳибистиқлолиро ҳам ном бурд. Зеро бо даст ёфтан ба истиқлол ҳама дардҳо гуфтаву намоиш дода мешуданд.
- Чигунае, ки ба мушоҳида мерасад, имрӯзҳо намоишҳои театрӣ камтамошобин бошанд ҳам, бе тамошобин нестанд. Вале бо ин вуҷуд масъулин аз он изҳори норозигӣ мекунанд, ки ҳанӯз ҳам толорҳо аз ҳисоби тамошобини иҷборӣ пур карда мешавад. Ба андешаи шумо омили камтамошобин будани театр чист: кам будани завқи тамошобин, набудани намоишномаҳои мувофиқи завқи бинандаи имрӯза ё ба истилоҳ мудерн, камфаъолии ҳунармандони театр ва ё чизи дигар?
- Якум мегӯем, ки завқ. Бале, завқ ҳам ҳаст, бояд инро аз мадди назар дур накунем. Агар намоиши хуб бошад, одамони аслан бо театр сару кор надошта, намоиши хубро, ки шуниданд, ба театр меоянд.
Ба театр журналистон, омӯзгорон ва қишри фаъоли ҷомеа бояд равад. Баъзеҳо мегӯянд, ки чаро театр холӣ аст ва мехоҳанд, ки кӯдакҳоро аз деҳа ҷамъ карда, бе театр баранд. Театр ҷойи кӯдакон нест. Театр ҷойи ақл аст, ҷойи тафаккур аст, ҷойи фаросат аст.
Дар масъалаи маҷбурӣ овардани тамошобин ба театр бошад ман зид ҳастам. Аммо бо онҳое, ки мегӯянд, агар бачаро аз хоб нахезонӣ, ҳатто дарс намеравад, мувофиқам. Онҳо ҳам то ҷое ҳақ ҳастанд.
- Ба андешаи шумо ба театр нарафтани қисми зиёди ҷомеа паёмади нохубе надорад?
- Ба театр на ҳама бояд равад ва театрро набояд ҳама дӯст дорад. Мисли он ки бозии футболро на ҳама метавонад, дӯст дошта бошад. Ё мисли он ки адабиётро бо ҳама зебоияш ҳама наметавонад, ки дӯст дорад.
- Рақобати солим омили пешрафти дилхоҳ соҳаҳост. Оё имрӯз миёни театрҳои кишвар рақобати эҷодӣ ҳаст?
- На. Имрӯз миёни театрҳои кишвар рақобати эҷодӣ аслан вуҷуд надорад.
- Барои чӣ?
- Барои он ки тақрибан ҳама намоишҳо таъйинианд. Корҳои хостаи ҳунарпешаву коргардонҳо рӯйи саҳна намеояд. Аз ҳамин хотир рақобати эҷодӣ нест.
Ёдам ҳаст, ки як вақтҳо дар театр мешунидем, ки фалон корро фалон театр карда истодааст. Одамон ҷамъ мешуданд ва мегуфтанд, ки биёед мо низ ягон кор кунем, то аз онҳо пас набошем. Аммо ҳоло фарқ надорад. Бо таассуф ва бо дард ман инро иқрор мешавам. Мо ба корҳои рӯзмарраю чандрӯза машғулем. Аммо чизҳое, ки фалсафаву умқ доранд ва гуноҳҳои имрӯзаро фош мекунад, машғул нестем.
- Чаро театрҳои мо аз навовариҳои фаннӣ бо гузашти як-ду даҳсола истифода намебаранд? Масалан аксарияти театрҳо сомонаҳои интернетии хешро надоранд. Ва шояд яке аз сабабҳои асосии огоҳӣ надоштани ҷомеа аз намоишномаҳо ҳамин бошад?
- Ин масъалае, ки гуфтед, ҷони кор аст. Аз ин суол маълум аст, ки театрҳои мо чи қадар аз замона ақиб мондаанд. Ҳоло ман хеле бачаҳои театриро медонам, ки фейсбук надоранд ва намедонанд, ки дар фазои маҷозӣ чи воқеа рӯх медиҳад. Ва театрҳо ҳам ҳамин гунаанд.
Ҳарчанд Театри давлатии академии драмавии ба номи Абулқосим Лоҳутӣ, Театри давлатии ҷавонон ба номи М. Воҳидов ва чанди дигараш сомонаҳои худро доранд, аммо ба таври бояд не.
Имрӯз вақте мо дар интернет номи Театри давлатии академии драмавии ба номи Абулқосим Лоҳутиро ҷустуҷӯ кардем, бояд тамоми барномарезиашон, нақшаҳояшон, ки соли оянда чи кор мекунанд, дар барномаи хеш кадом асарҳоро ворид кардаанд ва имсол масалан Қурбони Собир кадом нашқҳоро бозӣ мекунанд ва ё дигар ҳунармандон чӣ кор мекунанду чӣ кор карданиянд, бояд тамоми ин чизҳо дар сомонаи театр бошад. Вале мутаасифона ин чизҳо нест.
- Тавре шумо қайд кардед, театри тоҷик дар замони шуравӣ миёни кишварҳои иттифоқ аз пешқадамтаринҳо буд. Имрӯз театри мо дар муқоиса ба театрҳои кишварҳои Осиёи Марказӣ ва ё ИДМ дар кадом сатҳ аст?
- Театри мо ҳама вақт овозадор буд ва имрӯз ҳам овозадор аст. Театри моро кам нагиред, зеро мартабаи он бисёр мартабаи хуб аст. Аммо ин ҳам ҳаст, ки барои як бор. Яъне намоишҳои якмаротибагӣ дорем. Намоишҳое, ки нуги вулқон аст. Вале дар кул шояд камбудиямон зиёд аст.
- Вобаста ба касбияти ҳунармандони ҷавон чӣ назар доред? Оё онҳо имрӯз рисолати касбии худро иҷро карда метавонанд?
- Ягона чизе ки ман аз ҳад зиёд умед дораму эй кош ноумед нашавам, ҳамин аст, ки ҷавонони эҷодкор ва мехостагӣ ҳастанд ва онҳо ҳеҷ гоҳ ин дӯконро хор намекунанд.
- Ояндаи театри тоҷикро чӣ гуна дидан мехоҳед?
- Дар ҳар сурат ман орзу мекунам, як камакак барои ҳунармандоне, ки мехоҳанд озод суҳбату масъалагузорӣ кунанд, озодӣ биёяд барояшон. Ва ҳамон рӯз агар фаро расад, ҳатман корҳоеро анҷом медиҳанд, ки ҳунармандони ҳамсояҳои мо дар фикраш нестанд. Чун он дороии ақлие, ки дар генҳои мо вуҷуд дорад, бо он аз дасти ҳунармандони мо корҳои хеле хуб меояд.
Беҳрӯз ХОЛМУРОДОВ,
Гулбаҳор РАҲМОНОВА,
“ҶТ”
PS: Хонандаи азиз, шумо метавонед шакли видеоии ин мусоҳибаро дар пайванди зер бубинед.
https://www.youtube.com/watch?v=IQpdwfFiZ8Q
- Нахуст Рӯзи театрро бароятон муборакбод мегӯем?
- Ташаккур! Ба шумо ва дӯстдорони театр низ ин рӯз фархунда бод.
- Чун дар арафаи Рӯзи театри тоҷик қарор дорем, бо ин савол мехоҳем суҳбатамонро оғоз намоем, ки театр чист ва чӣ рисолат дорад?
- Театр оинаи зиндагист. Театр мисли оина ҳар гуноҳу савобе, ки ҳаст, бояд инъикос кунад. Яке аз нахустин ва ихтирое, ки башар барои худаш кард, ин ҳамон чаҳорчӯбаи театр аст. Театр дунёи васеъро ба дунёи кӯчак табдил кард. Ба таври тамсилу шӯхӣ тамоми маънии зиндагиро акс кардааст. Театр чаро ҷолиб аст? Чунки он мисли заррабин аст. То мо театрро мисли заррабин набинем, намефаҳмем, ки чи ҳадаф дорад. Дар театр одамони зинда кор мекунанд ва он ҷо ҳеҷ дурӯғе наметавонад, ки ҷой дошта бошад. Дар он ашкҳои зиндаро мардум мебинад. Театр мисли заррабин як хатои ночизро бузург мекунад. Театр вазифааш ҳамин аст, ки камбудиҳои ҷомеаро бузург нишон диҳад ва мо худамонро дар оина бубинем ва аз пайи ислоҳи хатоҳое шавем, ки дар зиндагиямон ҷой дорад.
Рисолати театр нишон додани доғу дард ва ошкор кардани мушкилоти мардум аст. Дар ҳама хона дард ҳаст, доғ ҳаст ва мушкилӣ ҳаст. Вазифаи театр ҳамин аст, ки гоҳ-гоҳе ин мавзӯъҳоро бигирад, кор кунад ва тарзи ҳалли дурусти онро ба бинанда пешниҳод кунад.
- Атрофи ҳолати имрӯзаи театр дигарон ҳар гуна андеша доранд. Аз нигоҳи шумо театри тоҷик имрӯз дар кадом вазъ қарор дорад?
- Ҳақиқат ин аст, ки театр низ ҷузъи ҳамин ҷомеа аст. Чи хеле ки ҷомеа камбудӣ дорад, театр низ камбудӣ дорад. Мо мушкилӣ дорем. Аз ҳама пеш театр ниёз дорад ба кормандони хуб. Ман солҳои дароз мегӯям, ки пардозгар надорем, рассом, бозингарони хуб ва коргардони хуб намерасад. Боз ҳам мушкили маблағ дорем ва драматургҳоямон намерасанд. Аммо бо вуҷуди ҳамаи ин театр дар ҷояш наистодааст. Пеш меравад. Агар мушаххас гӯям, дар Театри давлатии академии драмавии ба номи Абулқосим Лоҳутӣ, ки дар он ҷо кор мекунам, дар замони Шуравӣ дар як сол чор намоиш буд. Аммо солҳои охир аз 7 то 9 намоиш рӯйи саҳна меояд. Бо як нигоҳ мегӯем, ки корҳоямон бад нест. Аммо аз тарафи дигар бе камбудӣ намешавад. Кадом кор аст, ки камбудӣ надошта бошад. Хуллас, бо ҳама шодиҳоямон ғам ҳам дорем ва бо ҳама ғамҳоямон шодӣ ҳам.
- Барои бартараф кардани камбудиву норасоиҳои имрӯзи театр, ки шумо онро қайд кардед, чӣ бояд кард?
- Ҳамон гунае, ки ҳоло дили мо барои театр месӯзад, агар одамоне, ки мутасаддиянд дилашон бисӯзад, кори театр пеш меравад. Барои ин қурбонӣ кардан лозим асту он ҷо маблағро зиёд додан даркор аст. Инчунин он ҷо мардум ва миллатро ҷалб кардан лозим аст, то пагоҳ маҳсул диҳад.
- Театри тоҷик беш аз 90 сол умр дорад. Аз умри 90-солаи он кадом давраашро метавон замони тиллоии театри миллӣ унвон кард ва барои чӣ?
- Шояд аз ҳама давраи муҳимтарини театри тоҷик ҳамон даврае будааст, ки як қатор ҳунармандони асили кишвар ба монанди Муҳаммадҷон Қосимов дар Театри давлатии академии драмавии ба номи Абулқосим Лоҳутӣ ҷамъ омаданд. Яъне ҳамон насли аввал. Бояд онро тиллоӣ гӯем. Зеро авҷи парвозашон то ҳамин дараҷа будааст, ки соли 1940 пеш аз ҷанг Сталин ба тамошои намоиши театри Лоҳутӣ меояд ва ба Муҳаммадҷон Қосимов унвони Ҳунарпешаи мардумии шӯравиро медиҳад. Он давраи авҷ буд. Ва баъдҳо метавон оғози соҳибистиқлолиро ҳам ном бурд. Зеро бо даст ёфтан ба истиқлол ҳама дардҳо гуфтаву намоиш дода мешуданд.
- Чигунае, ки ба мушоҳида мерасад, имрӯзҳо намоишҳои театрӣ камтамошобин бошанд ҳам, бе тамошобин нестанд. Вале бо ин вуҷуд масъулин аз он изҳори норозигӣ мекунанд, ки ҳанӯз ҳам толорҳо аз ҳисоби тамошобини иҷборӣ пур карда мешавад. Ба андешаи шумо омили камтамошобин будани театр чист: кам будани завқи тамошобин, набудани намоишномаҳои мувофиқи завқи бинандаи имрӯза ё ба истилоҳ мудерн, камфаъолии ҳунармандони театр ва ё чизи дигар?
- Якум мегӯем, ки завқ. Бале, завқ ҳам ҳаст, бояд инро аз мадди назар дур накунем. Агар намоиши хуб бошад, одамони аслан бо театр сару кор надошта, намоиши хубро, ки шуниданд, ба театр меоянд.
Ба театр журналистон, омӯзгорон ва қишри фаъоли ҷомеа бояд равад. Баъзеҳо мегӯянд, ки чаро театр холӣ аст ва мехоҳанд, ки кӯдакҳоро аз деҳа ҷамъ карда, бе театр баранд. Театр ҷойи кӯдакон нест. Театр ҷойи ақл аст, ҷойи тафаккур аст, ҷойи фаросат аст.
Дар масъалаи маҷбурӣ овардани тамошобин ба театр бошад ман зид ҳастам. Аммо бо онҳое, ки мегӯянд, агар бачаро аз хоб нахезонӣ, ҳатто дарс намеравад, мувофиқам. Онҳо ҳам то ҷое ҳақ ҳастанд.
- Ба андешаи шумо ба театр нарафтани қисми зиёди ҷомеа паёмади нохубе надорад?
- Ба театр на ҳама бояд равад ва театрро набояд ҳама дӯст дорад. Мисли он ки бозии футболро на ҳама метавонад, дӯст дошта бошад. Ё мисли он ки адабиётро бо ҳама зебоияш ҳама наметавонад, ки дӯст дорад.
- Рақобати солим омили пешрафти дилхоҳ соҳаҳост. Оё имрӯз миёни театрҳои кишвар рақобати эҷодӣ ҳаст?
- На. Имрӯз миёни театрҳои кишвар рақобати эҷодӣ аслан вуҷуд надорад.
- Барои чӣ?
- Барои он ки тақрибан ҳама намоишҳо таъйинианд. Корҳои хостаи ҳунарпешаву коргардонҳо рӯйи саҳна намеояд. Аз ҳамин хотир рақобати эҷодӣ нест.
Ёдам ҳаст, ки як вақтҳо дар театр мешунидем, ки фалон корро фалон театр карда истодааст. Одамон ҷамъ мешуданд ва мегуфтанд, ки биёед мо низ ягон кор кунем, то аз онҳо пас набошем. Аммо ҳоло фарқ надорад. Бо таассуф ва бо дард ман инро иқрор мешавам. Мо ба корҳои рӯзмарраю чандрӯза машғулем. Аммо чизҳое, ки фалсафаву умқ доранд ва гуноҳҳои имрӯзаро фош мекунад, машғул нестем.
- Чаро театрҳои мо аз навовариҳои фаннӣ бо гузашти як-ду даҳсола истифода намебаранд? Масалан аксарияти театрҳо сомонаҳои интернетии хешро надоранд. Ва шояд яке аз сабабҳои асосии огоҳӣ надоштани ҷомеа аз намоишномаҳо ҳамин бошад?
- Ин масъалае, ки гуфтед, ҷони кор аст. Аз ин суол маълум аст, ки театрҳои мо чи қадар аз замона ақиб мондаанд. Ҳоло ман хеле бачаҳои театриро медонам, ки фейсбук надоранд ва намедонанд, ки дар фазои маҷозӣ чи воқеа рӯх медиҳад. Ва театрҳо ҳам ҳамин гунаанд.
Ҳарчанд Театри давлатии академии драмавии ба номи Абулқосим Лоҳутӣ, Театри давлатии ҷавонон ба номи М. Воҳидов ва чанди дигараш сомонаҳои худро доранд, аммо ба таври бояд не.
Имрӯз вақте мо дар интернет номи Театри давлатии академии драмавии ба номи Абулқосим Лоҳутиро ҷустуҷӯ кардем, бояд тамоми барномарезиашон, нақшаҳояшон, ки соли оянда чи кор мекунанд, дар барномаи хеш кадом асарҳоро ворид кардаанд ва имсол масалан Қурбони Собир кадом нашқҳоро бозӣ мекунанд ва ё дигар ҳунармандон чӣ кор мекунанду чӣ кор карданиянд, бояд тамоми ин чизҳо дар сомонаи театр бошад. Вале мутаасифона ин чизҳо нест.
- Тавре шумо қайд кардед, театри тоҷик дар замони шуравӣ миёни кишварҳои иттифоқ аз пешқадамтаринҳо буд. Имрӯз театри мо дар муқоиса ба театрҳои кишварҳои Осиёи Марказӣ ва ё ИДМ дар кадом сатҳ аст?
- Театри мо ҳама вақт овозадор буд ва имрӯз ҳам овозадор аст. Театри моро кам нагиред, зеро мартабаи он бисёр мартабаи хуб аст. Аммо ин ҳам ҳаст, ки барои як бор. Яъне намоишҳои якмаротибагӣ дорем. Намоишҳое, ки нуги вулқон аст. Вале дар кул шояд камбудиямон зиёд аст.
- Вобаста ба касбияти ҳунармандони ҷавон чӣ назар доред? Оё онҳо имрӯз рисолати касбии худро иҷро карда метавонанд?
- Ягона чизе ки ман аз ҳад зиёд умед дораму эй кош ноумед нашавам, ҳамин аст, ки ҷавонони эҷодкор ва мехостагӣ ҳастанд ва онҳо ҳеҷ гоҳ ин дӯконро хор намекунанд.
- Ояндаи театри тоҷикро чӣ гуна дидан мехоҳед?
- Дар ҳар сурат ман орзу мекунам, як камакак барои ҳунармандоне, ки мехоҳанд озод суҳбату масъалагузорӣ кунанд, озодӣ биёяд барояшон. Ва ҳамон рӯз агар фаро расад, ҳатман корҳоеро анҷом медиҳанд, ки ҳунармандони ҳамсояҳои мо дар фикраш нестанд. Чун он дороии ақлие, ки дар генҳои мо вуҷуд дорад, бо он аз дасти ҳунармандони мо корҳои хеле хуб меояд.
Беҳрӯз ХОЛМУРОДОВ,
Гулбаҳор РАҲМОНОВА,
“ҶТ”
PS: Хонандаи азиз, шумо метавонед шакли видеоии ин мусоҳибаро дар пайванди зер бубинед.
https://www.youtube.com/watch?v=IQpdwfFiZ8Q
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед