ИҚТИСОД
Шанбе 27 Апрел 2024 12:47
Барои сазовор шудан ба он истеҳсоли босифатро бештар намуда, боварии мардумро касб кардан зарур аст!
Соҳаи саноат дар таҷрибаи ҷаҳонӣ асоситарин соҳаи даромадноки кишварҳои дунё ба ҳисоб рафта, омили ғанӣ гардидани иқтисодиёти давлатҳост. Он на танҳо пешбарандаи иқтисод, балки таъминкунандаи шуғли аҳолӣ, сарчашмаи даромади буҷети давлатӣ ва дар маҷмуъ, омили муҳимтарини ҳалли масъалаҳои иҷтимоӣ мебошад. Равнақ ёфтани ин соҳа ҳамчун таккондиҳандаи иқтисодиёт ва табдил додани ашёи хоми ватанӣ ба маҳсулоти саноатӣ низ яке аз ҳадафҳои асосӣ ва стратегии Ҳукумати Тоҷикистон маҳсуб меёбад. Ҳамин аст, ки ҳамасола маблағҳои ҳангуфте ба ин соҳа равона мегардад ва давра ба давра инфрасохтори он дар ҳоли рушд аст.
Давоми солҳои соҳибистиқлолӣ баробари корхонаҳои саноатии мавҷуда боз даҳҳо корхона сохта ба истифода дода шуд. Ғайр аз ин, бо ворид намудани техникаву технологияи нав иқтидори корхонаҳои амалкунанда зиёд карда шуд. Ҳатто дар навоҳии дурдасти кишвар низ барои фароҳам овардани шароити беҳтари маишии сокинон ва ба ин васила баланд бардоштани иқтидори саноатии кишвар корхонаву коргоҳҳои хурду бузурги саноатӣ бунёд гардида истодаанд.
Аз таҳлилҳои охири коршиносони соҳаи саноати кишвар маълум мегардад, ки Тоҷикистон дар наздиктарин фурсат ба кишвари саноатӣ-индустриалӣ табдил хоҳад шуд. Чунончи дар семоҳаи аввали соли равон корхонаҳои саноатӣ ба маблағи қариб 5 миллиард сомонӣ маҳсулот истеҳсол намудаанд ва суръати афзоиши онро масъулини Вазорати саноат ва технологияҳои нави Ҷумҳурии Тоҷикистон 113,1% арзёбӣ кардаанд.
- Дар семоҳаи якуми соли 2018 маҳсулотҳои нави саноатии ивазкунандаи воридотӣ ба монанди риштаи пахтагин, гипсокартон, ранг, равғани чорво, картошкаи бирён, гаҷ, ширеши сохтмонӣ, коғази ташноб, сӯзишвории дизелӣ, қолин ва маҳсулоти қолинӣ, маҳсулоти ҷӯробу пайпоқи бачагона, мебел, молҳои чармии хромӣ, қубурҳои металӣ, орд, нон ва маҳсулоти нонӣ, намаки ошӣ, семент, хишт, ангишт, пойафзол, трансформатор, маҳсулоти дӯзандагӣ, маҳсулоти кабелӣ, нӯшокиҳои беспиртӣ, обҳои маъданӣ, истеҳсоли маҳсулоти гӯштӣ, биринҷ, маҳсулоти қаннодӣ, маҳсулоти макаронӣ, равғани растанӣ, консерваҳо, меваи хушк, либоси мактабӣ, тахтасангҳои мармарӣ, коркарди пӯст, маҳсулоти кашбофӣ, газворҳои пахтагин, молҳои чарми хромӣ ва маҳсулотҳои дигар барои қонеъ кардани талаботи бозори дохилӣ ба таври назаррас истеҳсол шудааст. Бо истифода аз технологияҳои муосир ҳаҷми истеҳсоли маҳсулоти ивазкунандаи воридот зиёд гашта, талаботи бозор бо маҳсулоти саноатии ватанӣ таъмин гардида истодааст, - омадааст дар ҳисоботи семоҳаи ин вазорат.
Бино ба таъкиди масъулини Вазорати саноат ва технологияҳои нави кишвар, дар соҳаи саноати сабук корҳои зиёде ба сомон расонида шуда, ният доранд ин соҳаро низ ҳарчӣ бештар ривоҷу равнақ диҳанд. Дар давраи ҳисоботӣ дар коргоҳҳои истеҳсолии саноати сабук ҳудуди 500 миллион сомонӣ маҳсулот истеҳсол шудаву дар ин муддат 5 корхонаи нави саноатӣ мавриди истифода қарор гирифтааст. Ҳамчунин, барои истеҳсоли маҳсулоти зерин, аз ҷумла маҳсулоти дӯзандагӣ (либосҳои низомӣ, кории махсус, мактабӣ, кимоно, либос барои ҳоҷиён, рахти хоб, ҷиҳози нарм, парчам, чарчинворӣ, барои кӯдакони навзод ва маҳсулоти ҳунарҳои нафисаи мардумӣ) ҷӯроб, қолин ва мебел дар корхонаҳои соҳа ҳамчун маҳсулоти ивазкунандаи воридот муайян гардида, ҷиҳати дар амал татбиқ намудани он тадбирҳои зарурӣ андешида мешаванд.
Бисёриҳо то чанд соли пеш ба молу маҳсулоти дохилӣ эътибори кам медоданд. Агар чанд сол қабл ду газвори баробарарзишро, ки яке истеҳсоли дохилӣ ва дигаре хориҷӣ бошад, дар дилхоҳ фурӯшгоҳи кишвар ба фурӯш мегузоштед, хоҳу нохоҳ газвори дуюм ба савдо мерафт. Ин ҳақиқати бебаҳс буд.
Баҳрулло Салимӣ, як коршиноси соҳаи саноати кишвар ин ҳолат, яъне нобоварии мардумро ба саноати дохилӣ марбут ба пош хӯрдани Иттиҳоди Шӯравӣ ва паст рафтани сифати маҳсулот дар давраҳои аввали соҳибистиқлолӣ медонад. Ӯ мегуяд:
- Пас аз пошхӯрии Иттиҳоди Шӯравӣ соҳаи саноати кишвар дар сатҳи хеле поин қарор гирифт. Дар ин давра бисёре аз заводу фабрикаҳои истеҳсолии кишвар аз фаъолият боз монда буданд ё агар қисмате аз корхонаҳо фаъолият мекарданд, наметавонистанд маҳсулоти хушсифат ва ҷавобгӯ ба талаботи истеъмолкунандаро ба бозор бароранд. Ҳамин боис шуд, ки соҳибкорон рӯ ба кишварҳои саноатӣ ва нисбатан пешрафта, мисли Федератсияи Русия, Ҷумҳурии мардумии Чин ва ҷумҳуриҳои Ӯзбекистону Туркия биёранд ва бозори дохилиро бо маҳсулоти хориҷӣ таъмин созанд. Агарчӣ баъзан аз ин кишварҳо дар мисоли Чину Ӯзбекистон на он қадар маҳсулоти хушсифат ворид мегардид, вале бо сабабҳои паст будани сатҳи зиндагии аҳолӣ дар он давр харидори худро пайдо мекард.
Хушбахтона, ин раванд давра ба давра бо рушд кардани саноати дохилӣ коҳиш ёфта, бо баланд гардидани сатҳи маишии мардум аллакай маҳсулоти ватанӣ низ дар бозор харидори худро дорад. Ба андешаи коршинос имрӯзҳо таваҷҷуҳи мардум ба маҳсулоти дохилӣ нисбатан беҳтар гардидааст.
- Аҳолии кишвар имрӯзҳо ба саноати дохилӣ таваҷҷуҳи бештар доранд. Аллакай дарк кардаанд, ки маҳсулоти ватанӣ аз маҳсулоти ҳамсоякишварҳо дар мисоли маҳсулоти аз Чин ворид шаванда, нисбатан сифати хуб дорад. Барои бозори дохилиро пурра ба даст гирифтан лозим аст, ки аз ин ҳам дида соҳаи саноати кишварро равнақ диҳем”, - афзуд коршинос Баҳрулло Салимӣ.
Ин андешаҳоро соҳибкори ҷавон Аъзам Аҳруллоев низ ҷонибдор аст. Номбурда чандест, ки ба истеҳсоли пойафзол машғул аст.
- Ман дар таҷрибаи кӯтоҳи соҳибкории худ шоҳиди он гаштам, ки имрӯзҳо боварии мардум ба молу маҳсулоти дохилӣ нисбатан зиёдтар шудааст. Агар дар аввалҳо мардум нобоварона ба мо менигаристанд, имрӯзҳо дари коргоҳҳои моро худ мекӯбанд. Ва ҳамин боварии эшон аст, ки кори мо рӯз аз рӯз пеш рафта истодааст. Як нуктаи асосие, ки мо бар он таваҷҷуҳи бештар дорем, ин ба даст овардани боварии ҳамватанон ба сифати молҳои мост. Барои молро ба бозор баровардан, пеш аз ҳама боварии халқро ба даст овардан муҳим аст, - таъкид мекунад соҳибкори ҷавон Аъзам Аҳруллоев.
Аммо як нукта қобили таваҷҷуҳ аст, ки барои ҳарчӣ зиёдтар пур кардани бозори дохилӣ бо маҳсулоти ватанӣ, моро мебояд истеҳсоли ҳама гуна маводро бештар намоем. Бо кушода шудани корхонаҳои бузурги истеҳсоли сементу дигар маҳсулоти сохтмонӣ имрӯзҳо на танҳо воридоти ин гуна маҳсулот ба маротиб коҳиш ёфтааст, балки интиқоли он ба дигар кишварҳо мунтазам ба роҳ монда шудааст.
- Мо ҳарчанд маҳсулоти хуб истеҳсол мекунем ва аллакай ба хориҷи кишвар низ содирот карда истодаем, аммо то ҳол барои пурра таъмин кардани бозорҳо корхонаҳои истеҳсолии ватанӣ басанда нестанд ва мо қудрати пурра таъмин кардани бозорҳоро бо маҳсулоти ватанӣ надорем. Ба ин паҳлуи масъала низ бояд диққат дода шавад. Барои таваҷҷуҳи аҳолиро ҳарчӣ бештар ҷалб кардан истеҳсоли молу маҳсулоти дохилиро мебояд рӯз то рӯз равнақ диҳем, - мегӯяд Аъзам Аҳруллоев.
Воқеан, соҳаи саноати Тоҷикистон чун як кишвари рӯ ба рушд имрӯзҳо дар ҳоли инкишоф буда, сол то сол маблағгузорӣ дар ин самт, ҳам аз ҳисоби маблағҳои дохилӣ ва ҳам аз ҳисоби ҷалби сармояи хориҷӣ бештар мегардад. Бо мақсади ноил шудан ба иқтисодиёти миллӣ ва таъмини аҳолии кишвар бо маҳсулоти озуқаворӣ Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат сиёсати “дарҳои боз” ва рушди ҳамгироии иқтисодии Ҷумҳурии Тоҷикистонро бо созмону ташкилотҳои бонуфузи байналмилалӣ, аз ҷумла Созмони умумиҷаҳонии савдо, Созмони ҳамкориҳои Шанхай ба роҳ мондааст ва имрӯз Ҷумҳурии Тоҷикистон бо беш аз 100 кишвари дунё робитаҳои иқтисодиву тиҷоратӣ дорад.
Соҳаи саноат дар таҷрибаи ҷаҳонӣ асоситарин соҳаи даромадноки кишварҳои дунё ба ҳисоб рафта, омили ғанӣ гардидани иқтисодиёти давлатҳост. Он на танҳо пешбарандаи иқтисод, балки таъминкунандаи шуғли аҳолӣ, сарчашмаи даромади буҷети давлатӣ ва дар маҷмуъ, омили муҳимтарини ҳалли масъалаҳои иҷтимоӣ мебошад. Равнақ ёфтани ин соҳа ҳамчун таккондиҳандаи иқтисодиёт ва табдил додани ашёи хоми ватанӣ ба маҳсулоти саноатӣ низ яке аз ҳадафҳои асосӣ ва стратегии Ҳукумати Тоҷикистон маҳсуб меёбад. Ҳамин аст, ки ҳамасола маблағҳои ҳангуфте ба ин соҳа равона мегардад ва давра ба давра инфрасохтори он дар ҳоли рушд аст.
Давоми солҳои соҳибистиқлолӣ баробари корхонаҳои саноатии мавҷуда боз даҳҳо корхона сохта ба истифода дода шуд. Ғайр аз ин, бо ворид намудани техникаву технологияи нав иқтидори корхонаҳои амалкунанда зиёд карда шуд. Ҳатто дар навоҳии дурдасти кишвар низ барои фароҳам овардани шароити беҳтари маишии сокинон ва ба ин васила баланд бардоштани иқтидори саноатии кишвар корхонаву коргоҳҳои хурду бузурги саноатӣ бунёд гардида истодаанд.
Аз таҳлилҳои охири коршиносони соҳаи саноати кишвар маълум мегардад, ки Тоҷикистон дар наздиктарин фурсат ба кишвари саноатӣ-индустриалӣ табдил хоҳад шуд. Чунончи дар семоҳаи аввали соли равон корхонаҳои саноатӣ ба маблағи қариб 5 миллиард сомонӣ маҳсулот истеҳсол намудаанд ва суръати афзоиши онро масъулини Вазорати саноат ва технологияҳои нави Ҷумҳурии Тоҷикистон 113,1% арзёбӣ кардаанд.
- Дар семоҳаи якуми соли 2018 маҳсулотҳои нави саноатии ивазкунандаи воридотӣ ба монанди риштаи пахтагин, гипсокартон, ранг, равғани чорво, картошкаи бирён, гаҷ, ширеши сохтмонӣ, коғази ташноб, сӯзишвории дизелӣ, қолин ва маҳсулоти қолинӣ, маҳсулоти ҷӯробу пайпоқи бачагона, мебел, молҳои чармии хромӣ, қубурҳои металӣ, орд, нон ва маҳсулоти нонӣ, намаки ошӣ, семент, хишт, ангишт, пойафзол, трансформатор, маҳсулоти дӯзандагӣ, маҳсулоти кабелӣ, нӯшокиҳои беспиртӣ, обҳои маъданӣ, истеҳсоли маҳсулоти гӯштӣ, биринҷ, маҳсулоти қаннодӣ, маҳсулоти макаронӣ, равғани растанӣ, консерваҳо, меваи хушк, либоси мактабӣ, тахтасангҳои мармарӣ, коркарди пӯст, маҳсулоти кашбофӣ, газворҳои пахтагин, молҳои чарми хромӣ ва маҳсулотҳои дигар барои қонеъ кардани талаботи бозори дохилӣ ба таври назаррас истеҳсол шудааст. Бо истифода аз технологияҳои муосир ҳаҷми истеҳсоли маҳсулоти ивазкунандаи воридот зиёд гашта, талаботи бозор бо маҳсулоти саноатии ватанӣ таъмин гардида истодааст, - омадааст дар ҳисоботи семоҳаи ин вазорат.
Бино ба таъкиди масъулини Вазорати саноат ва технологияҳои нави кишвар, дар соҳаи саноати сабук корҳои зиёде ба сомон расонида шуда, ният доранд ин соҳаро низ ҳарчӣ бештар ривоҷу равнақ диҳанд. Дар давраи ҳисоботӣ дар коргоҳҳои истеҳсолии саноати сабук ҳудуди 500 миллион сомонӣ маҳсулот истеҳсол шудаву дар ин муддат 5 корхонаи нави саноатӣ мавриди истифода қарор гирифтааст. Ҳамчунин, барои истеҳсоли маҳсулоти зерин, аз ҷумла маҳсулоти дӯзандагӣ (либосҳои низомӣ, кории махсус, мактабӣ, кимоно, либос барои ҳоҷиён, рахти хоб, ҷиҳози нарм, парчам, чарчинворӣ, барои кӯдакони навзод ва маҳсулоти ҳунарҳои нафисаи мардумӣ) ҷӯроб, қолин ва мебел дар корхонаҳои соҳа ҳамчун маҳсулоти ивазкунандаи воридот муайян гардида, ҷиҳати дар амал татбиқ намудани он тадбирҳои зарурӣ андешида мешаванд.
Бисёриҳо то чанд соли пеш ба молу маҳсулоти дохилӣ эътибори кам медоданд. Агар чанд сол қабл ду газвори баробарарзишро, ки яке истеҳсоли дохилӣ ва дигаре хориҷӣ бошад, дар дилхоҳ фурӯшгоҳи кишвар ба фурӯш мегузоштед, хоҳу нохоҳ газвори дуюм ба савдо мерафт. Ин ҳақиқати бебаҳс буд.
Баҳрулло Салимӣ, як коршиноси соҳаи саноати кишвар ин ҳолат, яъне нобоварии мардумро ба саноати дохилӣ марбут ба пош хӯрдани Иттиҳоди Шӯравӣ ва паст рафтани сифати маҳсулот дар давраҳои аввали соҳибистиқлолӣ медонад. Ӯ мегуяд:
- Пас аз пошхӯрии Иттиҳоди Шӯравӣ соҳаи саноати кишвар дар сатҳи хеле поин қарор гирифт. Дар ин давра бисёре аз заводу фабрикаҳои истеҳсолии кишвар аз фаъолият боз монда буданд ё агар қисмате аз корхонаҳо фаъолият мекарданд, наметавонистанд маҳсулоти хушсифат ва ҷавобгӯ ба талаботи истеъмолкунандаро ба бозор бароранд. Ҳамин боис шуд, ки соҳибкорон рӯ ба кишварҳои саноатӣ ва нисбатан пешрафта, мисли Федератсияи Русия, Ҷумҳурии мардумии Чин ва ҷумҳуриҳои Ӯзбекистону Туркия биёранд ва бозори дохилиро бо маҳсулоти хориҷӣ таъмин созанд. Агарчӣ баъзан аз ин кишварҳо дар мисоли Чину Ӯзбекистон на он қадар маҳсулоти хушсифат ворид мегардид, вале бо сабабҳои паст будани сатҳи зиндагии аҳолӣ дар он давр харидори худро пайдо мекард.
Хушбахтона, ин раванд давра ба давра бо рушд кардани саноати дохилӣ коҳиш ёфта, бо баланд гардидани сатҳи маишии мардум аллакай маҳсулоти ватанӣ низ дар бозор харидори худро дорад. Ба андешаи коршинос имрӯзҳо таваҷҷуҳи мардум ба маҳсулоти дохилӣ нисбатан беҳтар гардидааст.
- Аҳолии кишвар имрӯзҳо ба саноати дохилӣ таваҷҷуҳи бештар доранд. Аллакай дарк кардаанд, ки маҳсулоти ватанӣ аз маҳсулоти ҳамсоякишварҳо дар мисоли маҳсулоти аз Чин ворид шаванда, нисбатан сифати хуб дорад. Барои бозори дохилиро пурра ба даст гирифтан лозим аст, ки аз ин ҳам дида соҳаи саноати кишварро равнақ диҳем”, - афзуд коршинос Баҳрулло Салимӣ.
Ин андешаҳоро соҳибкори ҷавон Аъзам Аҳруллоев низ ҷонибдор аст. Номбурда чандест, ки ба истеҳсоли пойафзол машғул аст.
- Ман дар таҷрибаи кӯтоҳи соҳибкории худ шоҳиди он гаштам, ки имрӯзҳо боварии мардум ба молу маҳсулоти дохилӣ нисбатан зиёдтар шудааст. Агар дар аввалҳо мардум нобоварона ба мо менигаристанд, имрӯзҳо дари коргоҳҳои моро худ мекӯбанд. Ва ҳамин боварии эшон аст, ки кори мо рӯз аз рӯз пеш рафта истодааст. Як нуктаи асосие, ки мо бар он таваҷҷуҳи бештар дорем, ин ба даст овардани боварии ҳамватанон ба сифати молҳои мост. Барои молро ба бозор баровардан, пеш аз ҳама боварии халқро ба даст овардан муҳим аст, - таъкид мекунад соҳибкори ҷавон Аъзам Аҳруллоев.
Аммо як нукта қобили таваҷҷуҳ аст, ки барои ҳарчӣ зиёдтар пур кардани бозори дохилӣ бо маҳсулоти ватанӣ, моро мебояд истеҳсоли ҳама гуна маводро бештар намоем. Бо кушода шудани корхонаҳои бузурги истеҳсоли сементу дигар маҳсулоти сохтмонӣ имрӯзҳо на танҳо воридоти ин гуна маҳсулот ба маротиб коҳиш ёфтааст, балки интиқоли он ба дигар кишварҳо мунтазам ба роҳ монда шудааст.
- Мо ҳарчанд маҳсулоти хуб истеҳсол мекунем ва аллакай ба хориҷи кишвар низ содирот карда истодаем, аммо то ҳол барои пурра таъмин кардани бозорҳо корхонаҳои истеҳсолии ватанӣ басанда нестанд ва мо қудрати пурра таъмин кардани бозорҳоро бо маҳсулоти ватанӣ надорем. Ба ин паҳлуи масъала низ бояд диққат дода шавад. Барои таваҷҷуҳи аҳолиро ҳарчӣ бештар ҷалб кардан истеҳсоли молу маҳсулоти дохилиро мебояд рӯз то рӯз равнақ диҳем, - мегӯяд Аъзам Аҳруллоев.
Воқеан, соҳаи саноати Тоҷикистон чун як кишвари рӯ ба рушд имрӯзҳо дар ҳоли инкишоф буда, сол то сол маблағгузорӣ дар ин самт, ҳам аз ҳисоби маблағҳои дохилӣ ва ҳам аз ҳисоби ҷалби сармояи хориҷӣ бештар мегардад. Бо мақсади ноил шудан ба иқтисодиёти миллӣ ва таъмини аҳолии кишвар бо маҳсулоти озуқаворӣ Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат сиёсати “дарҳои боз” ва рушди ҳамгироии иқтисодии Ҷумҳурии Тоҷикистонро бо созмону ташкилотҳои бонуфузи байналмилалӣ, аз ҷумла Созмони умумиҷаҳонии савдо, Созмони ҳамкориҳои Шанхай ба роҳ мондааст ва имрӯз Ҷумҳурии Тоҷикистон бо беш аз 100 кишвари дунё робитаҳои иқтисодиву тиҷоратӣ дорад.
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед