– Сорбон, хез бачам, ширчойи гарм тайёр кардам, бихӯру ба мактаб рав. Хез ҷони оча... – сари бачаи ҳанӯз дар ҷогаҳ хобашро силакунон гуфт модар.

– Не, оча бас аст, дигар намерам ба донишгоҳ, – бо чашми нимво норозиёна ҷавоб гардонд ҷавон.

– Рав, бачам, хон, пагаҳ лозим мешавад. Охир, ҳамин ҳамсолонатро намебинӣ?! Ҳамааш рӯз то бегоҳ саги дайду барин мегарданд.

– Ҳамааш не, оча! Бачаҳои Карим ҳам мактаб нахонданд, лекин даромаде, ки дар як ҳафта меёбанд, аз моҳонаи муаллим ҳам зиёд аст.

– Сад накунӣ, одами хондагӣ дигар, ҷони оча. Ҳам, муаллим ки шудӣ, доим тозаву озода мегардӣ.

– Не, оча, гуфтам-ку, муаллим намешам!

Сорбон ин пагоҳӣ низ дили модари зорро шикаст. Ӯро ранҷонд, гапашро ду кард ва ниҳоят оби дидаашро резонда, баъд аз хона баромад. Ҳатто наҳор нахӯрд. Рӯйи дастархон ширчойи ба коса кашидаи модар хунук шуда меистод. Ӯ рафт ва модар бо чашмони тар дастархони паҳнкардаашро ғундошт. Ҳоли зан ҳар рӯз ҳамин буд – гиристан. “Худоё, ба дили ин бача раҳм андоз, ақлашро ба ҷояш биёр” – зери лаб дуо кард модар ва ба корҳои ҳаррӯзааш андармон шуд.

Сорбон ягона нишонаи падар барои модар буд. Падараш замони ҷанги бародаркушии солҳои 90-ум дар Душанбе кушта шуд. Сесола буд он вақт Сорбон. Ҳоло як ҷавони хушқади тануманд аст. Вақти мактабхонӣ, гарчи кам-кам ба шеъру адабиёт завқ дошт, лекин баъди хатм дар факултети химияву биология хондан хост. Модар ҳам коре карда ӯро ба донишгоҳ дохил кард. Як сол хонд соли дуюм ба модараш гуфт, ки ба шуъбаи ғоибона мегузараду ба Русия меравад.

Русия назди тағояш рафт. Рафт, вале чанде нагузашт, ки бемор шуд. Абдурозиқи тағояш, ки бо зану фарзандонаш солҳост муқими Русия мебошад, ӯро табобат карда, пеши модар фиристод. Ҳоло дар ватан аст, лекин хоҳиши хондан надорад. Модараш бештар аз он дар ташвиш мебошад, ки Сорбон вақтҳои охир бо бачаҳои сарҳую беҷогарди маҳалла ҳамроҳ шудааст. Мехоҳад ӯро аз ин тоифа ҷудо карда дилашро ба мактабаш гарм созад, лекин кӯшишу зориҳои ҳаррӯзаи модар бесамаранд.

***

Сорбон малӯлу хотирпарешон роҳ мерафт. Куҷо равад, мепурсид аз худ. Чанде дигар роҳ рафт ва ба қароре омад: “Тамошотеппа меравам!”

Тамошотеппа аз мавзеъҳои хушбоду ҳавои шаҳр маҳсуб шуда, дар қисмати шарқии он воқеъ аст. Ҳарчанд саршавии ин мавзеъ танг бошад, рафта-рафта васеъ шудан мегирад ва шумо ҳар қадар бар фарози он бароед, ба баландие мерасед, ки аз он ҷо шаҳр ба хубӣ намоён мегардад. Дар самти рости Тамошотеппа, дар майдони васее гӯристони шаҳр доман паҳн кардааст.

Ба Тамошотеппа омадан вақти зиёдашро нагирифт. Дар даҳ дақиқа тавассути нақлиёти шаҳрӣ, ки аз пеши хонаашон мегузашт, ба пойи теппа расид. Ӯ бояд ҳоло ба боло барояд ва аз он ҷо каме шаҳрро тамошо кунад, то банди дилаш кушода шаваду парешониаш бартараф. Барои анҷоми ин кор на ба роҳи асосӣ, балки ба дохили гӯристон гузашта рафт, зеро роҳ кӯтоҳ мешуд. Вале ҳини гузаштан катибаи сари гӯре диққаташро рабуд. Ин гӯр, ки ба М. Холиқова ном зан тааллуқ дошт, нав бино ёфта буд.

“Ба дасти хеш вақти ғасби манзил
Маро куштанд фарзандони ҷоҳил.
Ба гиря не, дами марги муфоҷо
Ба ханда меҳрашонро

рондам аз дил!” – зери лаб замзама кард катибаро Сорбон ва дар ғояти ҳайронӣ ба фикр фурӯ рафт. Чаро ин хел навишта бошанд, меандешид ба худ вай. Ин вақт садои сурфае аз пушт шунида шуд. Ин дарбони гӯристон буд, ки овоз рӯшан кард.

– Ҳа, бача, чи ҳайрон шудӣ? – пурсид вай, ки муйсафеди кӯтоҳқади кулӯлае буд.

– Ҳичи не, амак... – каме ҳаросида ҷавоб дод Сорбон.

– Худораҳматӣ ин катибаро ба рӯзҳои охири умраш мувофиқ карда нависондааст, – якбора ба шарҳи катиба пардохт ӯ. – Як ҳафта мешавад, ки, – рӯ ба санги мазор ниҳода, идома дод мӯйсафед, – ӯро ба хок супоридаанд. Санги гӯраша ҳам баъди ду рӯз бачаи калонаш оварда насб кард. Ба вай васият карда будааст, ки ҳамин шеъра ба санги гӯраш нависанд. Аз он рӯз чандин кас онро мехонаду ҳайрон мешавад.

– Барои чӣ ин хел навишта бошад? – пурсид Сорбон, ки акнун ҳаяҷони чанд лаҳза пеш дар ӯ пайдошуда бартараф шуда буд.

– Ин занак дар вақташ муаллимаи забон ва адабиёт будааст. Баъд нафақа мебарояд. Лекин аз афташ инсони хубе будааст, ки як ҳафта боз пойи фотиҳахонҳо аз сари қабраш канда намешавад. Ба некӣ ёдаш мекунанд. Ҳамон писараш, ки ин санга оварда шинонд, қисса кард, ки модараш аз дасти додарҳои бефаросат ва занҳои беақли онҳо аз дунё гузашт. Вақте муаллима фарзанди хурдӣ ва охиринаша оиладор мекунад, дар ҳавлӣ, ки чандон калон набудааст байни сунҳори хурдӣ ва мобайнӣ доим муноқишаву ҷанҷол мехезад. Ҳамсари бачаи хурдӣ аз шавҳараш талаб мекунад, ки хона хонаи туст ва инҳо бояд бароянд. Агар акаат ва зану фарзандаш набароянд, ман баромада меравам. Бачаи хурдӣ ҳам бо ҳамсараш якгапа шуда талаб мекунад, ки хонаи ӯро холӣ кунанд. Модар бо фарзандонаш маслиҳат мекунад, ки ҳавлиро фурӯхта ба ҳар ду фарзандаш ҷойи он хонаҳои алоҳида аз биноҳои бисёрошёна бихаранд. Вале фарзанди хурдӣ ва ҳамсараш ин таклифро қабул намекунанд. Ва боз ҷанҷол. Шиддату кашокаш барои хона ба ҷойе мерасад, ки модар ду дафъа фиршори хунаш ниҳоят баланд мешавад ва дар маротибаи дуюм ӯро ба беморхона мебаранд.

Ба беморхона хобидани модар тӯл мекашад. Ин ҷиҳат ба дили писар шояд ваҳм афканда, ки ба гузаштан ба хонаи алоҳида розӣ мешавад. Ҳамин тавр хонаро ба фурӯш мемонанд. Давоми як ҳафта харидор пайдо мешавад. Ба фарзанди хурдӣ як хонаи якҳуҷрагӣ харида медиҳанд. Вале ҳамон шоме, ки вай бо ҳамсараш ба хонаи наваш мекӯчид, вазъи модар якбора бадтар гашта, риштаи умраш канда мешавад...

Нақлашро ба ин ҷо расонда, сипас мӯйсафеди дарбон ба чашмони Сорбон нигарист.

– Ана ҳамин хел, бачам. Хонаашона ёфтанду модарашона аз даст доданд. Бисёр ҷоҳиланд баъзе фарзандҳои ин замона. Худо ҳамаашона ақлу инсоф насиб кунад, - хулоса кард ӯ.

Сорбон, ки баъд аз шунидани нақли мӯйсафед хаёлӣ ба нуқтае менигарист, мисле ки ӯро барқ зада бошад ба худ омад.

– Раҳмат амакҷон, – гуфту аз пеши дарбон дур шуд.

– Барои чӣ, бачам?

Сорбон ба саволи мӯйсафед, посух надод, зеро тозон аз гӯристон берун шуда, ҷониби хона шитоб дошт, то аз модар узр хоҳад...