СИЁСАТ
Ҷумъа 26 Апрел 2024 09:05
Чаро як идда кишварҳо ба ҳаводиси Тоҷикистон аз «чашм»-и ҲНИТ назар мекунанд?
Миёни мардуми мо мақоле ҳаст, ки “аз асп фаромада бошад ҳам, аз узангу фаромаданӣ нест”. Амалкарди роҳбарият ва манқуртоне, ки худро аъзои ҳизби террористии фаълияташ қатъшудаи наҳзати исломӣ медонанд, дурустии ин гуфтаро далел аст. Имрӯз дигар барои касе пинҳон нест, ки роҳбарони фирории ҲНИТ аз ҳилаҳои нав, монанди бечоранолӣ, шиорпароканӣ, тарғибу ташвиқ тавассути сомонаҳои интернетӣ ва ғайра кор мегиранду дар ин самт, пеш аз ҳама, такя ба кишвари маълуми “ҳамдилу ҳамзабон” кардаанд. Солҳои аввали соҳибистиқлолӣ “аллома”-ҳои ин ташкилоти террористӣ низ аз моделҳои исломии ин кишвар пайравӣ менамуданд, имрӯз низ ба қудрат расондани исломи сиёсӣ “орзуи мушкил”-и “меросхӯрон”-ашон боқӣ мондааст. Воқеиятро наметавон инкор кард, ҳамон тавре, ки “офтоб”-ро бо доман пӯшонда намешавад». “Бародарон”-и мо гӯё намедонанд, ки дар солҳои навадуми асри гузашта наҳзатиҳо ҳуқуқу озодиҳои сокинони Тоҷикистонро маҳдуд ва ба хотири “дигарандешӣ” қисме аз онҳоро қатлу беватан карданд. Ҳамрадиф бо ин, онҳо дарк накардаанд ва ё дарк кардан намехоҳанд, ки идома ёфтани фаъолияти ҲНИТ, ки аз хурофот, ҷоҳталабӣ, нотавонбинӣ, бегонапарастӣ ва дигар унсурҳои ифлос таркиб ёфтааст, танҳо бар зарари мардуми мост. Барои эшон комилан бетафовут аст, ки агар нисбат ба ҲНИТ мақомоти зидахли Тоҷикистон саривақт чораандешӣ намекарданд, пайомадҳояш барои тоҷику тоҷикистониён фоҷиавӣ мегашт. Бидуни шубҳа, ин “дилсӯзон”-и миллати тоҷик барои ба вуҷуд омадани чунин ҳолат ҳавасманданд. Барояшон бефарқ аст, ки дар ин сурат нафарони зиёде ба мотам мешинанд ва фарзандони ятиммондаи тоҷикро на дигарон, балки модаронашон бо оби чашм ба воя мерасонанд ва хонаҳои аз оташ валангоршудаи ин мардумро фақат худи тоҷикон бо заҳмати зиёд аз нав месозанд.
Дар баъзе кишварҳои Аврупо паноҳ ёфтани ҷинояткорони ҲНИТ ва фароҳам шудани имкони баргузории “чорабинӣ” барояшон аз сиёсати духӯраи кишварҳои мавриди назар шаҳодат медиҳад. Ашхоси аз набзи ҷомеа огоҳ хуб медонанд, ки на дар ҳама ҳолат демократияи Аврупо он демократияе ҳаст, ки роҳбарияти давлатҳои мавриди назар ва ташкилоту созмонҳои “муваззафгардида” тарғиб, талқин ва таҳмил менамоянд. Масъулини кишварҳои фавқуззикр дар ҳоле аз нақзи ҳуқуқи шаҳрвандон дар мамлакатҳои дигар, хоса ҷумҳуриҳои рӯ ба инкишоф изҳори нигаронӣ менамоянд, ки дар ин давлатҳо кормандони мақомоти ҳифзи ҳуқуқ дар рӯзи равшан, бидуни мавҷудияти ҳолатҳои пешбинишуда, нафарони бегуноҳро қатл мекунанд. Барои роҳбарияти давлатҳои мавриди назар, ки аз “пишт” гуфтани “пишак”-и баъзеҳо дар мамлакатҳои дигар нороҳат гардида, онро нақзи ҳуқуқҳои инсон арзёбӣ менамоянд, ин омил падидаи маъмул буда, касеро ба ташвиш наовардааст.
Давлатҳои Аврупо гӯё ба арзишҳои динии давлатҳои ақибмондае, ки қисми аъзами сокинонашонро мусулмонон ташкил медиҳанд, “арҷгузорӣ” намуда, ба ҳеҷ ваҷҳ “роҳ намедиҳанд”, ки онҳо дар ҷодаи эъмори давлати воқеан ҳам дунявӣ собитқадам бошанд, дар ҳоле ки чунин кишварҳо агар рӯ ба дунявият оварданд, аз муноқишаву низоъҳои динӣ дур мешаванд. Тамоми имконоту захираҳои дар ихтиёрбудаи ин мамлакатҳо барои амалисозии ниятҳои нек, ки моҳияти бунёдкориву созандагӣ доранд, равона мегардад. Табиист, ки чунин ҷараён гирифтани вазъият ба манфиати абарқудратҳо набуду нест. Чунки онҳо мехоҳанд, ки мусалмонон ҳамеша машғул ба мушкилоти дохилии хеш бошанд, ки он низ ба “шарофат”-и абарқудратҳо рӯи кор омадааст. Таҷрибаи ҷаҳонӣ низ далели возеҳи он аст, ки дар сурати зиёд гардидани таъсири созмонҳои динӣ дар дилхоҳ кишвар рух додани табаддулоти давлатӣ, ба оташи ҷанги шаҳрвандӣ кашида шудани мамлакат, нобасомониҳои сиёсӣ, фалаҷ гардидани рукнҳои давлатдорӣ ва дигар омилҳои номатлуб як падидаи маъмулӣ хоҳад буд. Дар робита ба муносибати чунин кишварҳо бо ҲНИТ мисраъҳои Мавлоно Ҷалолуддини Балхӣ беҳтарин хитоб аст:
Чашм дорӣ ту, ба чашми худ нигар,
Мангар аз чашми сафеҳе, бехабар.
Гӯш дорӣ ту, ба гӯши худ шунав,
Гӯши гулонро чаро бошӣ гарав?
Солҳои пеш низ бобати равобити ҲНИТ бо доираҳои манфиатдори баъзе кишварҳои минтақа сару садоҳо зиёд буданд. Вале “дӯстон” бо алфози ширине, амсоли “дасти шумо дард накунад” ва ғайра, ки дар онҳо аз самимият бӯе ҳис намешавад, вонамуд мекарданд, ки чунин нест. Дар урфият мегӯянд, ки “агар симои аслии нафареро ошкор кардану аз аҳдофаш бохабар шуданӣ бошӣ, азизтаринашро мавриди таҳоҷу қарор деҳ”. Дурустии ин гуфтаро мо дар мисоли муносибати кишвари ҳамдину ҳамзабонамон дидем.
Матолиби дар расонаҳо нашршуда аз он гувоҳӣ медиҳад, ки дар Аврупо қарор гирифтану зидди Тоҷикистон шиорпароканиҳои як идда аъзои ҲНИТ низ бо кӯмаки бевоситаи чунин “дӯстон” имконпазир гардидааст.
Роҳбарони “дурандеш”-и ҲНИТ хуб медонистанд, ки рисолати ҳизбашон аз як ташкилоти террористӣ фарқ надошта, маблағгузории он низ аз ҷониби хоҷагонашон ба ягон талаботи қонунгузорӣ ҷавобгӯ нест. Биноан, сарварон ва аъзои фаъоли он пайваста дар гӯши мардум ҳазён мегуфтанд, ки мақомоти ҳифзи ҳуқуқ ва дигар сохторҳои давлатӣ ба ҳизб фишор меоранд, аъзои онро таъқиб мекунанд ва дар фаъолияти он монеа эҷод менамоянд. Ҳоло низ наҳзатиҳо ин “одат”-и худро тарк накардаву дар сомонаҳои кисагиашон “бечоранолӣ” меҳвар буду ҳаст. Аслан, дар зиндагиву фаъолияти наҳзатиҳо ва пешвоёни онҳо гуноҳҳое, амсоли ришвахӯрию фасод бо ширкат дар раванди хатарэҷодкунӣ ба сулҳу суботи кишвар, анҷоми амалҳои террористӣ ва охируламр, кӯшиши табадуллоти давлатӣ “падидаи маъмул” маҳсуб шуда, “муқтазои табиати онон чунин буд”.
Намакзадагиву кӯрдилии роҳбарият ва аъзои ҲНИТ то ҳадде расид, ки дар минтақаи Осиёи Марказӣ падидаи беназир будану ягона ҳизби исломии дар парлумон намоянда доштанашонро низ «нодида» гирифтанд. Мардона бояд эътироф кард, ки Ҳукумати Тоҷикистон ягона ҳукумате дар минтақаи Осиёи Марказӣ маҳсуб мешавад, ки фаъолияти чунин ҳизби исломиро, бо вуҷуди гузаштаи бениҳоят пурдоғ доштанаш, иҷозат дода буд. Кунун, ки ба шарофати “иқдомот”-ашон ҲНИТ дар рӯйхати ташкилотҳои террористӣ ҷойгузин шуд, чизе наметавонад ба онҳо минҳайси “обсофкунак” хизмат кунад. Ҳарчанд айни замон то андозае дар манзили хоҷагонашон “болонишинанд”, вале ғофиланд, ки:
Дар замини мардумон хона макун,
Кори худ кун, кори бегона макун.
Бо дарки масъулият мегӯям, ки Тоҷикистони кунунӣ кишвари дунявӣ, ҳуқуқбунёд ва демократӣ буда, ҳамеша аз таърихи пурғановати худ, арзишҳои волои фарҳангӣ, ёдгориҳои камназир дифоъ менамояду дар ҳалли кулли масъалаҳо усули шаффофу одилонаро истифода мебарад. Ин андешаи инфиродии банда набуду нест, балки воқеияте мебошад, ки касе агар онро нодида гирифтанӣ мешавад, яқинан манқурт аст.
Биноан, зарур ва ногузир аст, ки дар қиболи “гандумнамоёни ҷавфурӯш” ҳушёру зирак бошем, ба ҳар гуна дасисаву фиреби доираҳои манфиатхоҳи бегона фирефта нагардем, мардумро муттаҳид ва суботи сиёсиро боз ҳам устувор гардонем.
Шарифҷони Қурбон, таҳлилгар
Миёни мардуми мо мақоле ҳаст, ки “аз асп фаромада бошад ҳам, аз узангу фаромаданӣ нест”. Амалкарди роҳбарият ва манқуртоне, ки худро аъзои ҳизби террористии фаълияташ қатъшудаи наҳзати исломӣ медонанд, дурустии ин гуфтаро далел аст. Имрӯз дигар барои касе пинҳон нест, ки роҳбарони фирории ҲНИТ аз ҳилаҳои нав, монанди бечоранолӣ, шиорпароканӣ, тарғибу ташвиқ тавассути сомонаҳои интернетӣ ва ғайра кор мегиранду дар ин самт, пеш аз ҳама, такя ба кишвари маълуми “ҳамдилу ҳамзабон” кардаанд. Солҳои аввали соҳибистиқлолӣ “аллома”-ҳои ин ташкилоти террористӣ низ аз моделҳои исломии ин кишвар пайравӣ менамуданд, имрӯз низ ба қудрат расондани исломи сиёсӣ “орзуи мушкил”-и “меросхӯрон”-ашон боқӣ мондааст. Воқеиятро наметавон инкор кард, ҳамон тавре, ки “офтоб”-ро бо доман пӯшонда намешавад». “Бародарон”-и мо гӯё намедонанд, ки дар солҳои навадуми асри гузашта наҳзатиҳо ҳуқуқу озодиҳои сокинони Тоҷикистонро маҳдуд ва ба хотири “дигарандешӣ” қисме аз онҳоро қатлу беватан карданд. Ҳамрадиф бо ин, онҳо дарк накардаанд ва ё дарк кардан намехоҳанд, ки идома ёфтани фаъолияти ҲНИТ, ки аз хурофот, ҷоҳталабӣ, нотавонбинӣ, бегонапарастӣ ва дигар унсурҳои ифлос таркиб ёфтааст, танҳо бар зарари мардуми мост. Барои эшон комилан бетафовут аст, ки агар нисбат ба ҲНИТ мақомоти зидахли Тоҷикистон саривақт чораандешӣ намекарданд, пайомадҳояш барои тоҷику тоҷикистониён фоҷиавӣ мегашт. Бидуни шубҳа, ин “дилсӯзон”-и миллати тоҷик барои ба вуҷуд омадани чунин ҳолат ҳавасманданд. Барояшон бефарқ аст, ки дар ин сурат нафарони зиёде ба мотам мешинанд ва фарзандони ятиммондаи тоҷикро на дигарон, балки модаронашон бо оби чашм ба воя мерасонанд ва хонаҳои аз оташ валангоршудаи ин мардумро фақат худи тоҷикон бо заҳмати зиёд аз нав месозанд.
Дар баъзе кишварҳои Аврупо паноҳ ёфтани ҷинояткорони ҲНИТ ва фароҳам шудани имкони баргузории “чорабинӣ” барояшон аз сиёсати духӯраи кишварҳои мавриди назар шаҳодат медиҳад. Ашхоси аз набзи ҷомеа огоҳ хуб медонанд, ки на дар ҳама ҳолат демократияи Аврупо он демократияе ҳаст, ки роҳбарияти давлатҳои мавриди назар ва ташкилоту созмонҳои “муваззафгардида” тарғиб, талқин ва таҳмил менамоянд. Масъулини кишварҳои фавқуззикр дар ҳоле аз нақзи ҳуқуқи шаҳрвандон дар мамлакатҳои дигар, хоса ҷумҳуриҳои рӯ ба инкишоф изҳори нигаронӣ менамоянд, ки дар ин давлатҳо кормандони мақомоти ҳифзи ҳуқуқ дар рӯзи равшан, бидуни мавҷудияти ҳолатҳои пешбинишуда, нафарони бегуноҳро қатл мекунанд. Барои роҳбарияти давлатҳои мавриди назар, ки аз “пишт” гуфтани “пишак”-и баъзеҳо дар мамлакатҳои дигар нороҳат гардида, онро нақзи ҳуқуқҳои инсон арзёбӣ менамоянд, ин омил падидаи маъмул буда, касеро ба ташвиш наовардааст.
Давлатҳои Аврупо гӯё ба арзишҳои динии давлатҳои ақибмондае, ки қисми аъзами сокинонашонро мусулмонон ташкил медиҳанд, “арҷгузорӣ” намуда, ба ҳеҷ ваҷҳ “роҳ намедиҳанд”, ки онҳо дар ҷодаи эъмори давлати воқеан ҳам дунявӣ собитқадам бошанд, дар ҳоле ки чунин кишварҳо агар рӯ ба дунявият оварданд, аз муноқишаву низоъҳои динӣ дур мешаванд. Тамоми имконоту захираҳои дар ихтиёрбудаи ин мамлакатҳо барои амалисозии ниятҳои нек, ки моҳияти бунёдкориву созандагӣ доранд, равона мегардад. Табиист, ки чунин ҷараён гирифтани вазъият ба манфиати абарқудратҳо набуду нест. Чунки онҳо мехоҳанд, ки мусалмонон ҳамеша машғул ба мушкилоти дохилии хеш бошанд, ки он низ ба “шарофат”-и абарқудратҳо рӯи кор омадааст. Таҷрибаи ҷаҳонӣ низ далели возеҳи он аст, ки дар сурати зиёд гардидани таъсири созмонҳои динӣ дар дилхоҳ кишвар рух додани табаддулоти давлатӣ, ба оташи ҷанги шаҳрвандӣ кашида шудани мамлакат, нобасомониҳои сиёсӣ, фалаҷ гардидани рукнҳои давлатдорӣ ва дигар омилҳои номатлуб як падидаи маъмулӣ хоҳад буд. Дар робита ба муносибати чунин кишварҳо бо ҲНИТ мисраъҳои Мавлоно Ҷалолуддини Балхӣ беҳтарин хитоб аст:
Чашм дорӣ ту, ба чашми худ нигар,
Мангар аз чашми сафеҳе, бехабар.
Гӯш дорӣ ту, ба гӯши худ шунав,
Гӯши гулонро чаро бошӣ гарав?
Солҳои пеш низ бобати равобити ҲНИТ бо доираҳои манфиатдори баъзе кишварҳои минтақа сару садоҳо зиёд буданд. Вале “дӯстон” бо алфози ширине, амсоли “дасти шумо дард накунад” ва ғайра, ки дар онҳо аз самимият бӯе ҳис намешавад, вонамуд мекарданд, ки чунин нест. Дар урфият мегӯянд, ки “агар симои аслии нафареро ошкор кардану аз аҳдофаш бохабар шуданӣ бошӣ, азизтаринашро мавриди таҳоҷу қарор деҳ”. Дурустии ин гуфтаро мо дар мисоли муносибати кишвари ҳамдину ҳамзабонамон дидем.
Матолиби дар расонаҳо нашршуда аз он гувоҳӣ медиҳад, ки дар Аврупо қарор гирифтану зидди Тоҷикистон шиорпароканиҳои як идда аъзои ҲНИТ низ бо кӯмаки бевоситаи чунин “дӯстон” имконпазир гардидааст.
Роҳбарони “дурандеш”-и ҲНИТ хуб медонистанд, ки рисолати ҳизбашон аз як ташкилоти террористӣ фарқ надошта, маблағгузории он низ аз ҷониби хоҷагонашон ба ягон талаботи қонунгузорӣ ҷавобгӯ нест. Биноан, сарварон ва аъзои фаъоли он пайваста дар гӯши мардум ҳазён мегуфтанд, ки мақомоти ҳифзи ҳуқуқ ва дигар сохторҳои давлатӣ ба ҳизб фишор меоранд, аъзои онро таъқиб мекунанд ва дар фаъолияти он монеа эҷод менамоянд. Ҳоло низ наҳзатиҳо ин “одат”-и худро тарк накардаву дар сомонаҳои кисагиашон “бечоранолӣ” меҳвар буду ҳаст. Аслан, дар зиндагиву фаъолияти наҳзатиҳо ва пешвоёни онҳо гуноҳҳое, амсоли ришвахӯрию фасод бо ширкат дар раванди хатарэҷодкунӣ ба сулҳу суботи кишвар, анҷоми амалҳои террористӣ ва охируламр, кӯшиши табадуллоти давлатӣ “падидаи маъмул” маҳсуб шуда, “муқтазои табиати онон чунин буд”.
Намакзадагиву кӯрдилии роҳбарият ва аъзои ҲНИТ то ҳадде расид, ки дар минтақаи Осиёи Марказӣ падидаи беназир будану ягона ҳизби исломии дар парлумон намоянда доштанашонро низ «нодида» гирифтанд. Мардона бояд эътироф кард, ки Ҳукумати Тоҷикистон ягона ҳукумате дар минтақаи Осиёи Марказӣ маҳсуб мешавад, ки фаъолияти чунин ҳизби исломиро, бо вуҷуди гузаштаи бениҳоят пурдоғ доштанаш, иҷозат дода буд. Кунун, ки ба шарофати “иқдомот”-ашон ҲНИТ дар рӯйхати ташкилотҳои террористӣ ҷойгузин шуд, чизе наметавонад ба онҳо минҳайси “обсофкунак” хизмат кунад. Ҳарчанд айни замон то андозае дар манзили хоҷагонашон “болонишинанд”, вале ғофиланд, ки:
Дар замини мардумон хона макун,
Кори худ кун, кори бегона макун.
Бо дарки масъулият мегӯям, ки Тоҷикистони кунунӣ кишвари дунявӣ, ҳуқуқбунёд ва демократӣ буда, ҳамеша аз таърихи пурғановати худ, арзишҳои волои фарҳангӣ, ёдгориҳои камназир дифоъ менамояду дар ҳалли кулли масъалаҳо усули шаффофу одилонаро истифода мебарад. Ин андешаи инфиродии банда набуду нест, балки воқеияте мебошад, ки касе агар онро нодида гирифтанӣ мешавад, яқинан манқурт аст.
Биноан, зарур ва ногузир аст, ки дар қиболи “гандумнамоёни ҷавфурӯш” ҳушёру зирак бошем, ба ҳар гуна дасисаву фиреби доираҳои манфиатхоҳи бегона фирефта нагардем, мардумро муттаҳид ва суботи сиёсиро боз ҳам устувор гардонем.
Шарифҷони Қурбон, таҳлилгар
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед