Ҳаво сард, барф меборад, парандаҳо нағмасароӣ мекунанд... Ва наврасон бегоҳирӯзӣ ба куҷое ғайб мезананд. Ӯ куҷо рафт... Худоё, кай бармегардад... Дар утоқ дарро маҳкам карда хобидааст...

Модар аз парешонӣ ҷои нишаст намеёбад, доруи оромкунанда ба даҳон мепартояд... Ё шояд ташвишу асабонӣ шудан лозим нест? Охир, фарзанди ӯ дигар кӯдаки хурдсол нест! Ва ё шояд дар кор аст?

ҲАМЕША МУНТАЗИРИ КУМАКАНД

Воқеан, волидони хуб будан заҳмати зиёд мехоҳад. Ҳар як падару модар мехоҳад, ки барои фарзандони худ зиндагии шоистаро таъмин намояд, онҳоро аз ҳар гуна хавфу хатар ва бадбахтиҳо эмин нигоҳ дорад ва барояшон роҳу усули баромадан аз ҳама бунбастро омӯзад. Воқеан ҳам волидонро мебояд, ки фарзанд-ро на танҳо тарбия карда ба воя расонанд, балки барояшон дӯст, такягоҳ ва ҳамдаму ҳамроз бошанд.

Мутаассифона, баъзан калонсолон фаромӯш мекунанд, ки замоне худ низ дар синну соли кӯдакони худ буданд ва ба мушкилоти кӯдакон беэътиноӣ мекунанд. Муошират бо ҳамсолон, шинохти қадру манзалати худ, хоҳиши ягонаву беҳамто будан, худро ҷустан – ин ҳамеша барои кӯдакон хеле муҳим аст, аммо барои волидон на ҳамеша фаҳмо.

Тавре мутахассисон иброз медоранд, кӯдак вақте аз тарафи волидон дастгирию пуштибонӣ эҳсос намекунад, одамгурез ё густоху беодоб мешавад. Кӯдакон на ҳама вақт аз калонсолон кумак мепурсанд, вале ҳамеша мунтазири кумаканд. Аз ин рӯ, волидон бояд ҳаминро дарк кунанд, ки мушкилоти равонии кӯдаконро ҳатман ва сари вақт бояд ҳаллу фасл намуд, то кӯдак шахсияти комил ба воя расад. Ва танҳо нафаре, ки дар ин маврид метавонад ба волидон кумак кунад, равоншинос аст.

КАЙ БА РАВОНШИНОС МУРОҶИАТ БОЯД КАРД?

Мутахассисон якчанд ҳолатҳоеро номбар кардаанд, ки муроҷиат ба равоншинос ҳатмӣ аст. Масалан, вақте ки кӯдак дар мактаб пешравӣ надорад, маводҳо ва барномаи таълимиро ба душворӣ аз худ мекунад, бодиққат нест, ба дарсҳо шавқу рағбат надорад, дарсгурезӣ мекунад. Ҳамчунин кӯдаконе ҳастанд, ки рафтори идоранашаванда доранд, аз қабили дағалӣ, якравию саркашӣ аз гуфтаи волидон, дурӯғгӯӣ ва фиреб, ки чунин кӯдаконро “душвортарбия” меноманд. Мушкили дигари кӯдаконро, ки бештар паҳншуда ва маъмул аст, мушкилоти иҷтимоӣ унвон намудаанд. Ба ин дамдуздию одамгурезӣ ва набудани хоҳиши муошират бо атрофиёну ҳамсолон ва ё забон наёфтан бо онҳо дохил мешавад. Баъзан волидон танҳо вақте барои кумак ба мутахассис муроҷиат мекунанд, ки кӯдак эҳсоси тарсу ҳарос мекунад ва бе ягон асос авзояш тағйир меёбаду хашмгин мешавад.

МУШКИЛИ РАВОНИИ КӮДАКОНРО ОМИЛ ЧИСТ?

Оила. Ин муҳитест, ки ҳама кӯдакон дар он ба воя мерасанду рушд меёбанд ва ояндаи онҳо аз ин муҳит сахт вобастагӣ дорад. Ин аст, ки аксаран мушкилоти асосии кӯдакон дар муҳити оила ва бар асари низоъҳои оилавӣ ба миён меояд. Кӯдакон дар ҳама синну сол ба ҳама аъмоли падару модар эътибори зиёд медиҳанд ва вақте дар муносибати волидон мувофиқату хушоҳангӣ набошад, ин бо ҳар навъ ба кӯдак таъсири худро мерасонад. Кӯдак беихтиёр ҳама рафтору кирдори волидонро айнан такрор мекунад, худро дар ҷанҷолу муноқишаи байни онҳо гунаҳкор меҳисобад. Дар ин мавридҳо ягона роҳи ҳалли мушкилоти равонии кӯдакон ин танзими муносибатҳо ва хушоҳангӣ дар муҳити оила мебошад. Волидонро мебояд, нахуст муносибати байниякдигариро ҳал намоянд ва танҳо баъд аз ин бо кӯдакон робита барпо намуда, ба мушкилашон расидагӣ кунанд.

БИГӮ, ДӮСТИ ТУ КИСТ...

Мақоле ҳаст бо чунин мазмун: “Бигӯ, дӯсти ту кист, то ман бигӯям, ту кӣ ҳастӣ”. Равоншиносон муҳити иҷтимоиро на танҳо барои хурдсолон, балки барои калонсолон низ дорои аҳамияти хоса мешуморанд. Ба таъкиди онҳо барои рушди мукаммали равонии кӯдак муоширати ӯ бо ҳамсолонаш хеле муҳим аст. Агар чунин муошират бо ягон далеле вуҷуд надошта бошад, ин ба шеваи рафтор ва руҳияи кӯдак бетаъсир намемонад. Дар сурати ба миён омадани мушкили мутобиқшавии иҷтимоӣ, мебояд аниқ намуд, ки чаро кӯдак ба муҳити коллектив ҳамроҳ шуда наметавонад, чаро дар муошират бо ҳамсолон ва пайдо кардани дӯстони нав душворӣ мекашад. Ва ҳаминро низ набояд фаромӯш кард, ки баъзан ҳамин дӯстонаш низ метавонанд ба ӯ таъсир расонанд. Ҳар яки мо дар синну соли муайян, бо саъй намудан ба он, ки “ба дигарон монанд бошем”, ба дигарон писанд бошем, бо тақлид ба бачаҳои хушсимою хушлибос ва муваффақ чунин фишорҳои иҷтимоиро эҳсос кардаем. Мутаассифона, на ҳама вақт дӯстон намунавӣ мешаванд. Аз ин рӯ, ҳатман мебояд, ки ба муҳити иҳотанамудаи кӯдак эътибори ҷиддӣ диҳем, бидонем, ки дӯстонаш киҳоянд, аммо набояд ба онҳо фишор биёрем, вагарна ин натиҷаи манфӣ ба бор оварда метавонад.

КАДОМ УСУЛҲОИ ТАРБИЯ МАНФИАТНОКАНД?

Муҳаббати падару модар ба фарзанд асосан дар даврони хурдсолии фарзандон возеҳу рӯшан мушоҳида мешавад. Бо мурури замон, вақте фарзанд калон шудан мегирад, ба ҳар амали калонсолон эътироз баён мекунад, аз гуфтаи эшон сарпечӣ мекунад, худро ҳақу дигаронро ноҳақ мешуморад ва.... Танҳо дар ҳамин маврид волидон ба шубҳа меафтанд ва суоле дар зеҳнашон пайдо мешавад: Оё танҳо бо меҳру муҳаббат фарзандро тарбия кардан метавон? Магар чунин муомила онҳоро эркаву нозпарвард намекунад?

Дар Ҷопон усули маъмули тарбия вуҷуд дорад: то ба 7-солагӣ расидани кӯдак ӯро ҷазо намедиҳанд, кореро барояш манъ намекунанд. Баъди 7-солагӣ аллакай ба қавли онҳо метавон каме “танобро кашид”. Ин усулро дар Русия ва аксари кишварҳои дигари мутараққӣ низ писандидаву эътироф менамоянд.

Равоншиносон мегӯянд, ба воя расонидани кӯдаки ботарбияро метавон бо чанд усули осону санҷидашуда амалӣ намуд, ки инҳоянд:

- Ҳаргиз беҳурматии кӯдаконро нисбати атрофиён набояд нодида гирифт, вагарна кӯдак инро ҳамчун мукофот қабул намудаву ҳамон “анъанаи саркашӣ”-ашро идома медиҳад;

- Ҳарчи бештар ба кӯдакон бигӯед, ки дӯсташон медоред. Субҳу шом онҳоро ба оғӯш гиред, пеш аз хоб бибӯсед, барои кори хубе таҳсину офарин хонед ва амсоли ин;

- Вақте кӯдак бо ягон дархосте ё мушкиле муроҷиат намуд, даст афшондаву беэътиноӣ накунед. Балки корҳоятонро як сӯ гузоштаву ақаллан 15 дақиқа барояш вақт ҷудо кунед. Дар ин ҳол онҳо бовар ҳосил мекунанд, ки воқеан барои волидон азизанд;

- Бештар таърифу тавсифашон кунед, аммо на аз меъёр зиёд. Кӯдакон хуб медонанд, ки кадом вақт волидон самимиянду кадом вақт суханони хубро барои он мегӯянд, ки зудтар “ҷони худ-ро халос кунанд”. Чунин рафтор кӯдаконро меранҷонад;

- Ҳамеша ба ваъдаи додаатон вафо кунед ва кӯшиш кунед, ки сухани шумо бо амалатон мувофиқат кунад. Масалан, панду андарзи падар дар бораи зарари сигор кашидан ба кӯдак ҳеҷ таъсире намерасонад, вақте худаш дар назди фарзанд сигор мекашад;

- Аз муроҷиат ба равоншинос шарм надоред. Ҳолатҳое мешавад, ки дар тарбияи фарзанди ноқобилу саркаш ғайр аз фикри шахсии худ бояд андешаи мутахассисро низ ба инобат гирифт;

- Саъй кунед, ҳафтае як маротиба як рӯзи пурраро ба фарзандон бахшед. Муҳим нест, ки ба чӣ кор машғул мешавед: сайру саёҳат ё тамошои телевизор, бозиҳои компютерӣ ё варзиш. Муҳим он аст, ки дар ин рӯз шумо куллан дар ихтиёри фарзанд ё фарзандони худ ҳастед. Ин барояшон воқеан ҳам хеле муҳим аст.