Ё чаро забони давлатӣ таҳқир мешаваду ҳама хомӯшанд?

Баргардонии филми ҳаҷвии бисёрқисмаи туркии “Ҳидоят” ё худ “Муллои замонавӣ" бо забони тоҷикӣ боиси нигаронии забоншиносони кишвар гардидааст. Чунки зимни тарҷумаю овоздиҳӣ (дубляж) меъёрҳои забони адабӣ риоя нашуда, бо ибораҳои дурушт обу ранг дода шудааст.
\
- Филмҳое, ки аз тарафи муассисаҳои давлатӣ тарҷума мешаванд, забони хуб доранд. Аммо филмҳое, ки аз тарафи студияҳои хусусӣ тарҷума мешаванд, забонашон костагиҳои зиёд доранд, - гуфт муовини раиси Кумитаи забон ва истилоҳоти назди Ҳукумати ҷумҳурӣ Саодатшоҳ Матробиён.

- Азбаски забони ин филм бисёр дағал аст, мо ба онҳо супориш дода будем, ки аз сари нав дубляж кунанд. - мегӯяд Хайриддин Зайниддинов, муовини директори генералии “Тоҷиккино”. -  “Ҳидоят” филми бисёр хуб аст. Агар касе забони туркиро донад, мефаҳмад, ки вай маънои тамоман дигар дорад. Камбудии филмро ман фақат дар дубляж мебинам.

Дар ин филм қаҳрамонҳо дар нақши ҳаҷвӣ шӯхиомез сухан мекунанд. Аммо тарҷумонҳои тоҷик суханони онҳоро бо диди худ тарҷума карда, бештар ба гуфтори шевагии дурушту дағал такя кардаанд. Масалан, қисми 15, дақиқаи 7-ум: “Бародар, дар сарам фикри зӯр омад. Эй, дар фикри сарат ман...!”, дақиқаи 17: “Мебахшӣ, аз парашути очат ғалтидам”, дақиқаи 20: “Хеста... шуста, ба масҷид рав!”, қисми 17, дақиқаи 2: “Э занҷири мошината...!”, дақиқаи 5: “Э гази мошината...! Худатам мошинатам...!”,  дақиқаи 17: “Бҷқ! А, тамом домулло, гапи гуфтагита фаҳмидам, лекин шармандам кардӣ”, қисми 18, дақиқаи 6: “Рафиқ сардорам, як фикри ҳайвон омад дар сарм, гап бзанм?”, қисми 25, дақиқаи 59: “Домулло ҳай-ку, як дам дорад, мехонад, соз мешай. Як одам пешов карда наметонист, хондш, ранги фантан шид” далели ин гуфтаҳост.

Филм бояд хосияти тарбиявӣ дошта бошад, аммо аз тарҷумаи тоҷикии ин филм насли ҷавон чӣ барҳра мегирад?  

Лутфия Роибова, директори Корхонаи фаръии давлатии кино ва видеои вилояти Хатлон иддао дорад, ки дубляжи “Ҳидоят” камбудие надорад. “Ин филм имрӯзҳо дар байни мардуми мо хеле машҳур гаштааст. Агар ҳафтае, ки филм набарояд ё тарҷума нашавад, мардум онро бисёр интизорӣ мекашанд. Талабгорони он бениҳоят зиёд аст. То имрӯз аз тарафи мардум ягон  шикоят нест, баръакс харидори зиёд дорад”, - афзуд ӯ.

А. Баҳром, рӯзноманигор аз ноҳияи Шаҳритус ба андешаҳои Роибова розӣ нест. Ӯ мегӯяд, мутаассифона, фарҳангчиёни кишвар худ аз уҳдаи тарбияи маънавии мардум набаромада истодаанд: “Агар ин ҳол идома ёбад, фазои маънавии моро  филмҳои кӯчагӣ пахш карда мегиранд.    

- Дар ҷумҳурии мо баъзе тарҷумонҳои ноуҳдабаро филмҳоро шевагиву лаҳҷавӣ ва моломоли калимаҳои дурушт, дағал ва таҳқиромез тарҷума мекунанд, ки ин ба одобу ахлоқи миллат, ба раванди забономӯзии мардум, махсусан насли наврас таъсири бад мерасонад, - гуфт Раҷабали Худоёрзода, номзади илмҳои филология.
- Агар пеши роҳи чунин дубляжҳо гирифта нашавад, забони гуфтугӯии мардум олудатару зишттар мешавад, - гуфт Умед Ҷайҳонӣ, гардонандаи гурӯҳи "Забонкадаи форсии тоҷикӣ" дар шабакаи иҷтимоии Фейсбук.  

Қурбони Собир, Ҳунарпешаи шоистаи Тоҷикистон, зимни суҳбат таъкид намуд, ки аз беҳунарии баъзе дублияжкунони кӯчагӣ  меҳнати асили ҳунарпешаҳои муқимӣ ва ботаҷриба беподош мемонад. Аз ин рӯ, ниҳодҳои марбутаро зарур аст, ки пеши роҳи чунин студияҳои беҳувиятро бигиранд, то ин ки забони ноби тоҷикӣ аз олоиш нигоҳ дошта шаваду фарҳанги филмшиносии мардум болотар равад.