Ё чаро аллагӯӣ кам шудааст?

Дар раванди ҷаҳонишавӣ ба шаклҳои нисбатан нав зуҳур намудани бисёре аз оинҳои сокинони сайёра ва оҳиста-оҳиста ба ҳукми нобудӣ рафтани шаклҳои қадимии он нуктаи бебаҳс аст. Ин албатта, бисёре аз анъанаҳои мардумиро ба хатар мувоҷеҳ месозад, ки агар чорае дида нашавад, пас аз гузашти чанд соли дигар аз онҳо ҳамчун моли таърих ёд хоҳем кард.

Дар пайи ҳамин гуфтаҳо тайи чанд соли охир ба назар мерасад, ки яке аз рукнҳои асосии фарҳангии миллати мо суруди “Алла”, ки модарон барои хобонидани атфоли худ мехонданд, ҷанбаъҳои зиёди ахлоқиро дар худ дорост ва ба андешаи фарҳангшиносон яке аз пояҳои муҳими ахлоқии миллии мо маҳсуб меёбад, бархурди чунин гирифторист. Коршиносон аз он изҳори таассуф мекунанд, ки ин шохаи фарҳанги зебои тоҷикӣ дар Тоҷикистон, хусусан миёни занони шаҳрнишин коҳиш ёфтааст ва он ба тадриҷ гӯшаи фаромӯширо ихтиёр мекунад. Мутаассифона, бо вуҷуди оне ки аз ҷониби мақомоти дахлдори давлатӣ барои аз байн нарафтани он чандин корҳо амалӣ мегарданд, вале оммавияти худро ба таври бояд ба даст намеорад. Мушоҳидаҳо низ гувоҳи онанд, ки алларо дар пойтахт метавон гоҳ-гоҳе аз занҳои солманд ва дар ҳунарнамоии дастаҳои мусиқии таронаҳои мардумӣ шунид. Ин дар ҳолест, ки ба гуфтаи куҳансолон дар гузашта ба ҳар духтари ба балоғатрасида, ки мехост оила барпо кунад, модару модаркалон дар баробари дарсҳои дигари оиладорӣ, аллагӯиро сари гаҳвораи тифл махсус меомӯзонидаанд.

Мавриди зикр аст, ки алла суруди навозишиест, ки модар ҳангоми хобонидани кӯдак бо овози маҳин мехонад. Аллагӯӣ ба монанди қиссаву афсонахонӣ ва достонсароӣ, ҷузъе аз фарҳанги куҳани тоҷикон аст, ки роҳи тӯлонии таърихро тай кардаву албатта бо чандин дигаргуниҳо то ба замони муосир омада расидааст. Алла ҳамеша ҳамроҳи ҳодисоти давру замон ва таҷассумгари зиндагии одамон будааст. Ва дар аксар маврид мавзӯи меҳварии аллаи модарон сари гаҳвораи тифл, дарди ғарибӣ, дурӣ аз ёру диёр, дарди ишқи ноком будааст. Модарон дар суруди аллаи худ маъмулан он розҳои ниҳонӣ ва орзуву ормонҳоеро ба забон меоварданд, ки барои гӯшу ҳуши дигарон нест.

Мавзуна Алишерова, як модари шаҳрнишини тоҷик аст, ки ба ақидаи аз байн рафтани суруди алла розӣ нест. Ба андешаи ӯ дар ҳар шакле набошад, имрӯзҳо алла “зинда” аст. Ӯ мегуяд: “Баъзеҳо андеша доранд, ки дар ҷомеаи кунунӣ модарон суруди алларо хеле кам ба фарзандон месароянд. Шояд аз серкорӣ бошад, ки имрӯз ҳатто дар деҳот занон кӯшиш мекунанд, ки гаҳвора барои фарзанди худ бо шакли замонавӣ харидорӣ бикунанд. Яъне гаҳвораҳои механикӣ, ки худ ҳам суруди алларо мехонанд ва кӯдакро меҷунбонанд. Вале ҳамаи ин маънои онро надорад, ки сароидани ин суруд аз байн рафтааст ё модарон имрӯз дигар сароидани онро намехоҳанд.”

Вале Гулизор Набиева, як модари дигар гуфтаҳои Мавзунаро рад мекунад. Ӯ бар ин бовар аст, ки “алла” гуфтан назди гаҳвора холис барои хоб кардани кӯдак нест. “Вақте модари тифл назди гаҳвора менишинаду “алла” мегӯяд, ба ин васила меҳру муҳаббаташро ба кӯдакаш талқин мекунад. Зимнан ҳеҷ оҳангу садо ва суруд форамтару зеботар барои тифл чун садои “алла”-и модараш буда наметавонад. Имрӯзҳо аксари модарони ҷавон барои ҷонхалосӣ назди тифлонашон аз телефону дигар воситаҳои садобарор мусиқиҳои гуногун барои хобонидани кӯдакашон мемонанд. Албатта, кӯдак дар бадали чанд рӯз ба он одат мекунад ва бо ҳамон садо мехобад. Вале бешак меҳру муҳаббат ва самимияти ҳам модар нисбат ба тифл ва ҳам тифл ба модар коста мегардад. Яъне, аз ин нигоҳ “алла” василаи зиёд намудани меҳру муҳаббат миёни тифлу модар аст”.

Аз як дидгоҳ агар техникаи навин кори модаронро осон кунад, аз нигоҳи дигар онҳоро ба даҳҳо мушкилоти дигар гирифтор мегардонад. Таҳлилҳои мутахассисони сатҳи байналмилалии тиббӣ собит намудаанд, ки техникаи рақамӣ ба ташаккули солими кӯдакон таъсири манфӣ мерасонад. Хусусан, кӯдаконе, ки бо суруду мусиқиҳои телефонҳои мобилӣ одат мекунанд, ба чӣ мушкилоти зиёде гирифтор мешаванд.

Гулизор дар идомаи гуфтаҳояш илова кард, ки “Гарчанде кӯдакон имрӯз бо ҳар гуна мусиқиҳои барои онҳо мақбул ба хоб раванд ҳам, аммо дар ҳолати сурудани алла бо овози модар ба зудӣ ва хеле роҳат ба хоби ноз мераванд. Ва инро ҳамаи модарони тоҷик бояд ба хубӣ дарк кунанд.”

Дар ҳақиқат тавассути сурудани алла модар меҳру муҳаббат, таманнову орзуҳои хешро нисбат ба фарзанди навзодаш баён месозад. Модарон дуо мекунанд, ки дунё ором бошаду кӯдакон сиҳату саломат ба воя расанд, соҳиби илму ҳунар, касбу кор ва хонаву дар гарданд. Сурудҳои алла бо оҳангҳои махсуси форам хонда мешаванд ва гуфтан мумкин аст, ки тифл аввалин бор суруду оҳангро аз модар меомӯзад. Оҳангҳо ба зарбу усули ҷунбидани гаҳвора мувофиқ садо медиҳанд ва бо матн ҳамоҳанг мешаванд.

Савригул модари ду фарзанд аст ва ба андешаи ӯ ҳеҷ суруду мусиқие наметавонад, тифли ӯро монанди аллахонӣ ором кунад.

- Ман ҳамчун як модар мегӯям, ки ҳамаи кӯдакон ба навозиши модар эҳтиёҷ доранд. Вақте ки ман фарзандамро ба гаҳвора мехобонам, аллакай барои ман алла гуфтан одат шудааст. Агар овози форам ҳам надошта бошам, бо як меҳри модарона мехонам. Кӯдакам бошад ором шуда, аллаи маро гӯш карда, хоб мекунад. Алла на танҳо тифламро ором ва зеҳнашро рушд мебахшад, балки асаби худи маро низ, ором мекунад. Ҳар қадар, ки модар алларо бо меҳру муҳаббат ва навозиш мегӯяд, тифл ҳамон қадар меҳрубону ором калон мешавад,- мегуяд Савригул.

Равоншиносон низ нақши алларо дар зиндагонии ояндаи кӯдак муҳим арзёбӣ карда, бар ин боваранд, хурдсолоне, ки аз модаронашон алла шунидаанд, нисбат ба он кӯдаконе, ки аз он бенасиб мондаанд, оромтабиат, нарммиҷоз ва меҳрубонтаранд.

Аммо дар ин ҷо як мушкили дигар низ ҳаст, ки сари ин низ бояд каме андеша кард. Ба таъкиди Санавбар Рустамова, донишҷӯи ДДОТ дар гуфтани алла миёни ҷавонзанҳо мушкил дар он аст, ки онҳо дар оилаҳои бузург ва суннатӣ оиладор мешаванд ва наметавонанд дар назди дигар мардони оила ё модараруси худ бо овози шунаво суруди алларо хонанд. Баланд гап задан ё суруд хондан миёни аксар бонувони мо нанг ҳисобида мешавад, аз ҳамин хотир наметавонанд дар назди дигар аъзои оила фарзандони худро ба таври бояд дӯстдорӣ кунанд ё аллагуён хобонанд.

Ҳамасола дар натиҷаи оммавигардонии ин рукни муҳими фарҳанги миллӣ дар баробари дигар идораҳои давлатӣ аз тарафи Кумитаи кор бо ҷавонон ва варзиш Фестивали ҷумҳуриявии “Суруди Модар – алла” баргузор мегардад, ки ҳадаф аз он гиромидошти ин рукни муҳими фарҳангӣ ва дар вуҷуди ҷавонон бедор намудани меҳру муҳаббат ва дӯст доштани суруди алла арзёбӣ мегардад.

Бояд гуфт, ки аллагӯӣ сари гаҳвораи тифл барои қариб тамоми мардуми ҷаҳон дар ҳар шакле роиҷ аст ва дар бисёр кишварҳои олам ба он ҳамчун ба як ҷузъе аз фарҳанги қадимиву аҷдодии худ, эҳтиром мегузоранд. Агарчанде алларо ба шаклу мазмунҳои гуногун иҷро менамоянд, вале мақсади ҳамаи модарон як аст. Яъне тавассути суруди “Алла” орзуву омол, ғаму дард ва шодиву нишоти худро баён менамоянд. Дар олам модаре вуҷуд надорад, ки ояндаи дурахшони фарзандашро нахоҳад. Аз ин рӯ, месазад, ки модар аз овони хурдсолӣ дар ниҳоди фарзанди худ тавассути хондани суруди алла, гуфтани афсонаҳои аҷоиб, тамошои китобҳои рангаву пурҷило меҳру муҳаббати ногусастаниеро нисбати модар, Ватан ва табиати афсункор бедор намоянд. Пас бояд ба модарони ҷавон бо ҳар васила аллагӯӣ сари гаҳвораи тифл талқин карда шавад ва худи эшон низ дар ин кор пештоз бошанд, ки ин пеш аз ҳама ба нафъи ҳам худи онҳову фарзандонашон асту баробари ин дар нигоҳ доштани ин шохаи фарҳангӣ муҳиму зарурист.