Саломатӣ барои инсон сарвати ноёб буда, онро ба ҳеҷ чиз иваз карда намешавад. Агар қисмате аз одамон пул дода, худро аз бемориҳои марговар ҳифз намоянд, мутаассифона, қисми дигар пул дода, бадани солими худро заҳролуд месозанд. Мисоли ин гуфтаҳо сигоркашии бархеҳо аст, ки он яке аз зухуроти номатлуби ҷомеа ба ҳисоб рафта, ба воситаи моддаи заҳрогини "никотин" барҳамзанандаи саломатӣ, барбод-диҳандаи молу сарват ва ифлоскунандаи ҳавои солими муҳити зист мебошад. Бо вуҷуди он, ки он ба саломатии инсон, хусусан занон зарар дорад, вале тибқи омор сафи онҳое, ки ба ин амали номатлуб даст мезананд рӯз аз рӯз афзоиш ёфта истодааст.

Чуноне, ки мушоҳида мешавад, имрӯз дар байни аҳолӣ сигоркашӣ ба қавле «мӯд» шудааст. Бояд қайд намуд, ки сигор натанҳо боиси бад шудани саломатии худи шахси сигоркаш, балки ба атрофиён низ зарар расонида, ҳатто дар баъзе маврид сабабгори марги одамоне мешавад, ки онро истеъмол намекунанд.

Зарари сигоркашӣ ва тақлид ба бародари сигоркаш

Аз нигоҳи тибб истеъмоли сигор боиси тангшавии рагҳои хунгард мегардад, ки дар натиҷа, одам ба сактаи дилу пӯсидашавии бофтаҳои бадан мубтало мешавад. Сигоркашӣ ба вайроншавии рагҳои хунгарди чашм низ сабаб шуда, нури онро хира мекунад ва оқибат ба нобиноӣ мерасонад. Ба гуфтаи мутахассисони соҳа, дар таркиби сигор 1200 навъ моддаи заҳрнок мавҷуд аст, ки инсонро ба бемории саратон мубтало мегардонад. Зарари онро ба назар гирифта чанде пеш Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии кишвар ба хотири солимии аҳолӣ ва пешигирӣ аз бемориҳои марговар кашидани сигорро дар ҷойҳои ҷамъиятӣ ва умумӣ, харидуфурӯши беназм ва дастрасии содда ба тамоку ва истифодаи он дар тарабхона, қаҳвахона ва дар дохили дигар биноҳоро то андозае маҳдуд намуд, аммо ҳамоно шахсонеро вохӯрдан мумкин аст, ки даст ба ин одати номатлуб мезананд.

Тавре имрӯзҳо ба назар мерасад, дар баробари мардони сигоркаш занонеро низ вохӯрдан лозим аст, ки даст ба ин амал мезананд. Ба андешаи занони сигоркаш кашидани сигор асабро ором мекунад, одамро аз ҳолатҳои дилтангиву стресс мебарорад ва танҳоиро бартараф мекунад.

Ин ҳам дар ҳолест, ки тибқи иттилои табибон дар баробари он ки сигор ба бемориҳои марговар саратонҳои шуш, даҳон (лабу забон), гулӯ, гурда, ғадуди зери меъда оварда мерасонад, боз ба як қатор маризиҳои дигари занона, ба мисли вайроншавии ташаккули ҷанин, исқоти ҷанин (бачапартоӣ), мурдазоӣ, бо нуқс таваллуд шудани тифл оварда мерасонад. Инчунин, сигоркашӣ то 10 маротиба афзудани гирифторӣ ба сактаи дил ва сактаи мағзи сарро метезонад.

Навобаста ба он ки зиёни сигоркашӣ ба занон дар сатҳи баланд аст, омилҳое ба мисли дар ҳаёт сахт шикаст хурдан, аз ҷониби наздикон дастгирӣ наёфтан, мушкилоти равонӣ ва аз рӯи ҳавову ҳавас даст ба чунин амал задани занонро ба қайд гирифтаанд, ки ин ба ҳаёти онҳо-модарони оянда, хатари ҷиддӣ дорад.

Тавре ҳамсуҳбати мо Дилором Рабиева қайд намуд, сигоркашии ӯ аз тақлид ба бародараш, ки сигоркаш будааст, оғоз ёфтааст. Ӯ мегӯяд, ки ҳанӯз замоне, ки дар мактаби миёна таҳсил мекард, пинҳонӣ аз волидайн сигор мекашид, ки имрӯз ҳангоми ташхис таъсири заҳри тамоку ба тафли батни ӯ муайян шудааст.

Ҷавобгарӣ дар назди тифли оянда

Роҳбари Маркази тиббии «Шафқат», генеколог Манзура Ғафурова зимни суҳбат бо мо қайд намуд, ки мутаассифона имрӯз бо вуҷуди таъкидҳоии пайваста оид ба зарари сигоркашӣ сафи занону духтароне, ки даст ба чунин амалӣ номатлуб мезананд, зиёд шуда истодааст. Номбурда гуфт, ки вақте одам сигор мекашад, моеъи некотин дар вуҷуди ӯ қатра-қатра ҷамъ шуда, ба хун ҷабида мешавад, дар охир ба каслии шуш ва дигар касалиҳо оварда мерасонад: “Зарари сигор ба занон бештар мерасад, чунки тибқи омор фоизи касалии шуш дар онҳо бештар аст. Кашидани сигор инчунин, ба бемории дил, безуриётӣ ва ё бо нуқс таваллуд шудани тифл оварда мерасонад. Вақте зан ҳомиладор асту сигор мекашад, ҳатман заҳри он ба узви кӯдак мегузарад”.

Ӯ ҳамчун духтур-генеколог ба занҳо махсусан ба ҷавондухтарон ва занҳои қобили таваллуди тифл тавсия намуд, ки иродаашонро қавӣ намуда аз сигоркашӣ даст кашанд. Чунки сигоркашӣ на танҳо ба саломатии худ, балки ба фаъолияти таваллуди фарзанди онҳо таъсири манфӣ мерасонад. Ҳар зане, ки нияти модар шудан дорад, бояд маҷбур аз ин амали номатлуб даст кашад, чунки ӯ дар назди фарзанди ояндааш ҷавобгар аст, то онро солим таваллуд намояд.

М. Ғафурова гуфт, ки аслан зани тоҷик бояд ба ин амалҳои номатлуб даст назанд, чунки ин ба фарҳанг ва суннати мо бегона аст. Аммо мутаассифона вақтҳои охир сафи чунин занҳо зиёд шудааст ва ҳангоме ки занони ҳомила ба мо муроҷиат менамоянд, иқрор мешаванд, ки на танҳо сигор мекашанд, балки нӯшокиҳои спиртӣ низ истеъмол мекунанд, ки ин воқен ҳам ҷои ташвиш аст.

Рӯзи байналмилалии бидуни тамоку

Дар воқеъ имрӯз мушкили сигоркашии занон ба проблемаи умумимиллӣ мубаддал гаштааст. Тибқи иттилои омори ҷахонӣ агар вазъият бетағйир боқӣ монад, то соли 2030 аз сигоркашӣ мумкин аст, ки дар як сол то 8 миллион нафар ба ҳалокат расанд.

Бинобар ин, барои пешгирӣ аз ин амали номатлуб бо ташаббуси созмонҳои байналмилалӣ 31-уми май дар тамоми ҷаҳон ҳамчун Рӯзи байналмилалии бидуни тамоку (World No Tobacco Day) қайд мегардад. Ин рӯз ба хотири ҷилавгирии мардум ба хусус ҷавонон аз истеъмоли тамоку аст. Вобаст ба ин рӯз дар бештари кишварҳои дунё чорабиниву маҳфилҳои мухталиф алайҳи тамоку ва таблиғи шеваи солими зиндагӣ гузаронида мешавад. Дар робита ба ин, як қатор созмонҳои байналмилалӣ назди ҷомеаи ҷаҳонӣ вазифа гузоштаанд, то алайҳи ин падидаи аср дастаҷамъона мубориза баранд. Ба иттилои Созмони ҷаҳонии тандурустӣ дар кишварҳои Осиёи Марказӣ мубориза алайҳи тамоку ва хатари он ба саломатии инсон ба таври ҷиддӣ муносибат карда намешавад. Ин ниҳоди саломатӣ ҳадс мезанад, ки дар ҳоли беаҳамиятӣ ва канораҷӯӣ намудан ва ё баргузор накардани маҳфилҳои зидди тамоку эҳтимол то соли 2020 бемории саратон байни аҳолии ин минтақа афзоиш ёбад. Ба маълумоти ин созмон феълан аз рӯйи нишондоди оморӣ дар кишварҳои Аврупо бахусус, Австрия, Дания, Ирландия, Норвегия, Ҳоланд ва Шветсия сафи занони сигоркаш ҳар лаҳза меафзояд. Дар Булғористон, Лаҳистон, Словения ва Хорватия бошад, теъдоди сигоркашон дар қиёс ба мардон миёни занон зиёд ба қайд гирифта шудааст.

Афсонаи “сигор асабро ором мекунад”

Бештари занон мегӯянд, ки аз сабаби сахт шикаст хӯрдан ва аз ҷониби наздикон дастгирии зарурӣ наёфтан маҷбур мешванд, ки даст ба ин амал зананд. Аммо ҷомеашинос Марям Давлатова мегӯяд, майл кардани ҷавонон ба сигоркашӣ бештар ин пайравӣ ба волидон, кушиши қавӣ нишон додани худ ва ё баръакс эътироз ба фишори наздикон аст:

«Сабабҳои сигоркашии инсонҳо, хоҳ зан ва хоҳ мард ба ҳамдигар монанд аст. Кӯшиши худро қавитару калонтар (аз нигоҳи синну солӣ, чун маъмулан ба ин одати бад дар наврасӣ даст мезананд) ҳис кардан, эътироз ба фишори калонсолон, тақлид ба рафиқон барои аз ҷониби онҳо пазируфта шудан ва амсоли ин аз ҷумлаи сабабҳои маъмулӣ ҳастанд. Баъзан пайрави ба калонсолони мӯътабари оила, волидон ва дигар аъзои хонадон ҳам метавонад яке аз ин сабаҳо бошад”,- мегӯяд М. Давлатова.

Мавсуф андешаи “сигор асаби одамро ором мекунад” –ро афсона хонда, қайд намуд, ки ин баҳонаи сигоркашонест, ки дигар партофта наметавонанд, вале вобастагияшонро эътироф каран намехоҳанд. Ба гуфтаи ӯ дар асл сигор асабро метавонад, бо вобастагӣ хароб намояд ва ягон сарчашма манфиати онро тасдиқ накардааст.

М. Давлатова пешгирӣ аз сигоркаширо пеш аз ҳама дар иттилоотгардонии аҳолӣ дар мавриди зарарҳои сигор ва бо диққаттар будан нисбати наврасон мебинанд: “Роҳи дигар нисбати наврасон ботаваҷҷуҳтар будан аст, ки ба роҳи хато по намонад. Ин аст, ки муборизаи беамон зидди сигоркашӣ дар ҷомеа дар мо ҳам андак-андак оғоз шудааст”.

Ифтихор ё шарм?

Боиси таассуф аст, ки новобаста ба таъкиди мутахассисон аз зарари сигор сол то сол ҷавонон вобастаи ин вабо мегарданд. Мувофиқи маълумоти оморӣ, ҳамасола дар ҷаҳон тақрибан 4 миллион нафар одамони мубталои нашъамандӣ ва никотин ба ҳалокат мерасанд.

Мушкили дигар ин аст, ки бештари занон аз рӯи ҳавову ҳавас ба ин амал даст мезананд, ки оқибат ба он вабаста гардида, аз он даст кашида наметавонанд.

Ҳамсуҳбати мо Заррина Амирова, ки чандин сол аст, ба сигкоркашӣ машғул аст, гӯфт, ки аз рӯи ҳавову ҳавас даст ба ин амал задааст ва имрӯз аз он даст кашида наметавонад. Ӯ, ки журналист аст, гуфт, ки вақте мегуфтанд, ки журналистӣ ҳақиқӣ ҳамонест, ки сигор мекашад, ман ҳамеша зиқ мешудам. Рӯзе зиқ шуда, сигор кашидам ва сарам тоб хурду писандам омад. Рӯзи дигар яктаи дигар кашидам ва ҳамин хел одат шуд.

Мушкили дигар дар он аст, ки онҳое ки ба ин амали номатлуб даст мезананд, бештари вақт ифтихор мекунанд ва ин кирдори худро ҳамчун намоишкорона ба аҳолӣ пешкаш мекунанд, дар ҳоле, ки медонанд, ки оқибати он ба марг оварда мерасонад.

Коршиноси масоили тиббӣ-директори Маркази тибби “Насл” Шамсиддин Қурбонов зимни суҳбат қайд кард, ки бештари сигоркашон ифтихор мекунанд, ки ба ин амали номатлуб даст мезананд, вале дар охир ба бемориҳои саратон гирифтор мешаванд: «Аслан сигоркашӣ миёни мардум таърихи дерина дорад. Дар тӯли таърих мардумони зиёде ба ин кор машғул будаанд ва ин ба як фарҳангӣ ин ва ё он халқ мубаддал гардидааст. Мардумоне, ки сигор мекашанд бештар гирифтори бемориҳои саратон мешаванд».

Сигоркашӣ занонро пир мекунад

Шахсони тамокукаш ба ҳисоби миёна 15 соли ҳаёти худро дидаву дониста кӯтоҳ мекунанд. Вақте зан сигор мекашад дар рӯи зан ожангҳо пайдо мешавад, ки занро калонсол нишон медиҳад.

Тавре гуфта шуд, кашидани тамоку вобастагиро ба вуҷуд меорад ва ин одати бисёр сахту ҳалокатовар, ки тарки он мушкил аст. Аксари одамон имрӯзҳо роҳу воситаҳои даст кашидан аз онро меҷӯянд. Табибон бар он ақидаанд, ки дар ин роҳ пеш аз ҳама азму иродаи матин, сабру субот, устуворию пойдорӣ роли ҳалкунанда мебозад. Онҳо тавсия медиҳанд, ки беҳтар аст, ки аҳолӣ шеваи солими зиндагиро пеш гиранд, зеро роҳи наҷот ва зиндагии шоиставу арзанда маҳз дар ҳамин аст.

Садбарги РАҲМИДДИН, коромӯзи “ҶТ”