Бадминтон яке аз бозиҳои қадими ҷаҳон ба ҳисоб меравад. Намуди варзиши олимпӣ буда, дар он ду бозингар ё ду дастаи иборат аз ду нафар бо ҳам рақобат мекунанд. Мутахассисони соҳаи варзиш онро ба гурӯҳи варзишҳои неруталаб шомил намудаанд. Бадминтон ба бозии теннис шабоҳати наздик дошта, вазифа ва мақсади бозингари бадминтон мисли бозингарони теннис аст.

Таърихи пайдоиш ва бавуҷудоии ин намуд варзиш ба асри V-и пеш аз мелод рост меояд. Дар он давра дар давлати Чин бозие бо номи “ти тсзян тсзи” вуҷуд доштааст, ки дар он воланро истифода мекарданд (аз ин ҷиҳат бошад, ки ин намуд бозиро ба бадминтон монанд медонанд). Вазифаи асосии бозингарон дар он намуди бозӣ воланро дар ҳаво нигоҳ доштан буд. Махсусияти асосиаш дар он буд, ки “ти тсзян тсзи”-ро бо пой бозӣ мекарданд. Монанд ба ланкабозие,ки наварасони тоҷик мекунанд. Чи гунае, ки аз назари муаррихон бармеояд, монанд ба намуди бозиии бадминтон бо каме дигаргунӣ дар Юнони қадим ва Ҷопон низ вуҷуд дошта аст, ки бо тахтачаи шакли ракетка бозӣ карда мешуд.

Волан ва як таърихчаи аҷиб

Волан низ таърихи аҷиб дорад. Аввалин бор дар асри XIV дар Ҷопон бозие бо номи “ойбане” арзи ҳастӣ намудааст. Барои бозӣ воланро истифода мекарданд. Онҳо воланро аз олуболу ва пари ғоз тайёр мекарданд. Олуболуи тару тозаро гирифта панҷ ё шаш пари ғозро дар он ҷо мекарданд ва дар ҷойи офтобӣ барои хушк шудан мемонданд. Бо ҳамин волан омода ба бозӣ мешуд. Дар Фаронса бошад, воланро аз себ омода мекарданд ва номи бозӣ ҳам “же де помм” (бозӣ бо себ) буд.

Дар асри XIX дар Британияи Кабир воланро аз пӯстлохе, ки дар он пар гузошта шудааст, омода мекарданд. Ва ин шакли қариб муосири он буд. Аз ҳамон давра волан дар шакли имрӯзааш пайдо шудааст.

Дар асри XVII бо волан бозие бо номи “battledore and shuttlecock” дар бисёр давлатҳои Аврупо паҳн шуда буд. Дар он бачаҳо бо як шавқу ҳавас бозӣ мекарданд. Баъдан он дар байни наврасон ва ҷавонон низ шуҳрати зиёдро касб кард. Дар ин бозӣ бозингарон тӯр надоштанд. Инчунин онҳо бо ҳамдигар рақобат намекарданд. Вазифаи ҳамаи бозингарон фақат як чиз буд: дар ҳаво бештар нигоҳ доштани волан. Ин бозиро метавон оғози бадминтон ва теннис шуморид.

Бадминтон ва таърихи навин

Бадминтони ҳозира соли 1872 ҳангоме ки гертсог (яке аз унвонҳои ашрофзодаҳои англис) Бофорт аз давлати Ҳиндустон ракетка ва воланро ба кишвари хеш овард, пайдо шудааст. Он замон дар давлати Ҳиндустон бозие бо номи “пунэ” вуҷуд доштааст, ки ба Бофорт хеле маъқул мешавад. Ӯ барои паҳн намудани ин бозӣ ракетка ва воланро ҳамроҳи худ ба кишвараш оварда, номи бозиро дар ҳамон давра бадминтон (badminton) мениҳад.

Бадминтон байни афсарони британӣ шуҳратёр гардид. Афсарон воланро ба болои тӯр бо ракеткаи махсус ба рақибашон мепартофтанд. Баъдтар либоси махсус барои ин намуди варзиш низ ба вуҷуд омад: ҷавонписарон бо камзӯл ва мӯзаҳои пошнабаланд, духтарон бошад бо кулоҳи лапарпаҳн ва домани дароз бадминтонро бозӣ мекарданд.

Пас аз он бадминтон дар як муддати кӯтоҳ дар бисёр давлатҳо паҳн шуд. Ва дар ҳар давлате, ки ин навъи бозӣ паҳн мешуд, қоидаву қонунҳои хоси худро меёфт. Аз ин рӯ, тасмим гирифтанд, ки барои бадминтон қонуну қоидаҳои якхеларо ҷорӣ кунанд.

Давраи рушд

Аллакай пас аз 15 соли ба Британия омадани бадминтон дар соли 1887 дар клуби бадминтонбозони шаҳри Бати Англия қонун ва низоми махсуси бадминтонро тартиб доданд. Соли 1893 бошад, ассотсиатсияи бадминтонро таъсис доданд. Клубҳои бадминтон дар тамоми Британияи Кабир паҳн шуданд. Дар аввали таъсиси ассотсиатсия дар он нуҳ клуб ворид гардид. Дар як сол бошад, 14 клуби нав шомили Ассотсиатсияи мазкур гардиданд.

Апрели соли 1899 аввалин мусобиқаи кушода оиди бадминтон дар шаҳри Лондони Англия шуда гузашт. Вале санаи расмии чемпионат оид ба бадминтон соли 1904 ба шумор меравад. Чемпионати кушодаи Англия оид ба бадминтон то ҳол яке аз беҳтарин мусобиқаҳои ҷаҳонӣ дониста мешавад.

Баъдтар бадминтон на фақат дар давлати Англия, балки дар дигар давлатҳои ҷаҳон низ шуҳратёр гардид. Соли 1934 Федератсияи байналхалқии бадминтон таъсис ёфт. Раиси ин федератсия Ҷорҷ Алан Томас интихоб шуд. Вай тӯли 20 сол раисии ин федератсияро ба уҳда гирифта, бадминтонро дар кишвари хеш Британияи Кабир тараққӣ дод. Томас марди хеле хуб, раиси беҳтарин ва варзишгари муваффақ будааст. Вай 21 маротиба дар чемпионати кушод дар Англия қаҳрамони мусобиқа гардидааст. Инчунин 90 маротиба ғолибиятро дар мусобиқаҳои гуногуни миллӣ сазовор гаштааст. Дар соли 1948 ҷоми Федератсияи байналмилалии бадминтон ба номи Алан Томас ниҳода шудааст.

Аз соли 1950 бо ташаббуси Элизабет Убер мусобиқаи байналмилалии бадминтон миёни занон ташкил карда мешавад. Ин мусобиқаи байналмилалӣ аз ҳамон сол идома меёбад ва дар соли 1956 бошад, ҷоми мусобиқаи занона ба номи Элизабет Убер гузошта мешавад.

Аз соли 1960 дар тамоми ҷаҳон бадминтон паҳн гардида, мусобиқаҳои байналхалқии ин намуди бозӣ дар бисёре аз кишварҳо баргузор мегардад.

Аз соли 1992 бадминтон ба сафи бозиҳои олимпӣ шомил карда шуд. Ин воқеа ба бадминтон боз шуҳрати ҷаҳонии бисёртарро дод. Олимпиадае, ки дар Барселона шуда гузашт, дар он зиёда аз 200 млн. тамошобинон бозиро ба таври мустақим тамошо мекарданд.

Бадминтон дар Тоҷикистон

Федератсияи ҷумҳуриявии бадминтони Тоҷикистон соли 2010 таъсис ёфтааст.

Аз рӯзҳои аввали таъсисёбӣ федератсия фаъолияти худро тибқи нақшаҳои корӣ, асосан барои рушд ва ташвиқи бадминтон байни аҳолӣ, алалхусус наврасону ҷавонон ва бонувон равона намуд.

Барои дар сатҳи зарурӣ таъмин намудани инкишофи бадминтон, бо дастгирии Кумитаи кор бо ҷавонон ва варзиш дар муассисаҳои давлатии мактабҳои варзишии вилоятҳо ва шаҳру ноҳияҳо таъсис ёфтанд. Дар толорҳои варзишии муассисаҳои таълимӣ клубҳои бадминтон таъсис ёфта, бо лавозимоти варзишӣ таъмин гардиданд.

Федератсияи мазкур пас аз ду соли таъсисёбиаш, дар соли 2012 аз ҷониби Федератсияи ҷаҳонии бадминтон расман эътироф гардида, аъзои Конфедератсияи осиёгии бадминтон гардидааст.

Бо дастгирии бевоситаи мақомоти ваколатдори давлатӣ дар соҳаи варзиш ҳамасола дар минтақаҳои гуногуни кишвар аз ҷониби федератсия чорабиниҳои расмӣ, аз ҷумла чемпионати Ҷумҳурии Тоҷикистон ва мусобиқаи ҷумҳуриявӣ оид ба бадминтон баргузор мешаванд.

Илова бар ин, аз тарафи намояндагони федератсия дар шаҳру ноҳияҳои кишвар мусобиқаҳои гуногун байни наврасону ҷавонон баргузор мешаванд.