ВАРЗИШ
Чоршанбе 24 Апрел 2024 05:21
ё чаро чавгонбозони тоҷик то ҳол майдончаи варзишӣ надоранд?
Чавгонбозӣ намуди варзиши қадимаи ориёиҳост. Дар гузашта мардуми тоҷику ориёитабор чавгонро бо асп бозӣ мекарданд ва он яке аз навъҳои варзиши дӯстдоштаи миллатҳои ориёӣ маҳсуб мешуд. Чуноне ки аз таърихаш бармеояд, дар замонҳои қадим чавгонбозӣ фақат дар ҷашнҳои бузурги ориёӣ - Наврӯз ва Меҳргон, инчунин дар ҷашнҳои арӯсиву хатнасур ба мардум нишон дода мешуд. Бо гузашти давр ва пайдо шудани намудҳои гуногуни варзиш чавгон низ шакли дигарро гирифт. Ҳоло бидуни асп дӯстдорони чавгон дар болои майса ва ях ба ин бозӣ машғул мегарданд. Чавгон бошад, ба яке аз намудҳои маъруфиятдоштаи варзиши олимпӣ шомил гардидааст. Вале...
Таассуфовар он аст, ки бо вуҷуди ин ҳама чавгонбозӣ дар кишвари мо, ки ба қавле соҳиби он ҳастем, ба таври мармуз “рушд” карда истодааст. Баъзеҳо ҳатто намедонанд, ки ин риштаи варзиш дар кишварамон вуҷуд дорад. Дар бораи федератсия доштанаш тамоман ҷои гап нест. Аз соҳибӣ кардани он ҳоло чашм мепушем. Мушкили асосӣ имрӯз аз назарҳо пинҳон будани он аст. Чаро на дар дохил ва на хориҷи кишвар аз чавгонбозони тоҷик дарак нест? Ба назар мерасад, ки чавгонбозони мо ё ба хоби гарон рафтаанд ё кадом мушкилоти дигар пешорӯи варзишгарони мост. Бо ин хомушие, ки имрӯз дар ин риштаи варзиш ба вуҷуд омадааст, то куҷо метавон ҷор аз соҳиб будани он зад? Ин суолоте буданд, ки мо ба масъулини соҳа муроҷиат кардем ва чӣ гунае ба мо маълум гашт, вазъ дар ҳоли рукуд аст.
АЗ ТУ ҲАРАКАТ...
Масъулин сабабро дар он медонанд, ки гуё пас аз ҷанги шаҳрвандӣ заминаи чавгонбозии Тоҷикистон иқтидори худро аз даст дод ва сабаби имрӯза ақибмондагии ин навъи варзиш низ ҳамин аст. Вале бояд фикр кард, ки чаро сабабро маҳз дар ин медонем? Магар ба футболу каратеву гӯштин ва чандин намуди варзиши дигар, ки имрӯз дар ҳоли рушданд, ҷанги шаҳрвандӣ таъсир накарда буд? Магар онҳо заминаву иқтидори худро аз даст надода буданд? Магар масъулини ин соҳаҳо дар сардаргумиву парешонӣ наафтода буданд? Ё эшон дастовардҳояшонро ҳамту муфт ба даст овардаанд? Албатта, ин тавр нест. Ҳар федератсияе, ки имрӯз дастовардҳои назаррас дорад, аз кӯшишу заҳматҳои эшон аст, на чизи дигар. Ва агар масъулини федератсияи чавгонбозӣ баҳона доранд, ки баъзе федератсияҳои дигар дар сатҳи давлату Ҳукумат дастгирӣ меёбанду барои рушди эшон барномаҳои давлатӣ таҳияву коркард шудааст, ин ҳам аз кӯшишу заҳмат ва талошҳои эшон аст.
Котиби генералии Федератсияи чавгонбозӣ ва мудири кафедраи чавгонбозии Донишкадаи тарбияи ҷисмонии Тоҷикистон Холмурод Асоев сабаби рушд накардани чавгонбозиро дар давраи соҳибистиқлолӣ дар набудани мутахассис ва вақти бисёр гирифтани тайёр кардани онҳо мебинад.
- Баъди ҷанги шаҳрвандӣ чавгонбозӣ тамоман аз байн рафта буд. Вале соли 2002 боз шӯълаи умеде дар дили дустдорони ин варзиш пайдо шуд. Зеро федератсия аз нав таъсис ёфта буд. Соли 2007 бошад, федератсияи чавгони Тоҷикистон аъзои федератсияи чавгони Осиё шуд ва роҳхат ба мусобиқаҳои Осиёро ба даст овард. Инчунин соли 2010 аъзои федератсияи байналмилалии чавгон шуд. Аввалин бор варзишгарони мо дар мусобиқаи Осиё соли 2014 иштирок карданд. Аз сабабе ки на мутахассис ва на варзишгар доштем, муддати 12 сол фақат варзишгаронро барои иштирок дар мусобиқаҳо тайёр кардем, - изҳор дошт Х. Асоев.
Ҳарчанд Федератсияи чавгон аз соли 2010 аъзои федератсияи байналмилалӣ шудааст, вале то ҳол чавгонбозони мо дар ягон мусобиқаи байналмилалӣ иштирок накардаанд. Сабаби ин масъаларо котиби генералии Федератсияи чавгонбозии Тоҷикистон дар набудани маблағ ва надоштани сарпараст медонад. Ӯ изҳор медорад, ки ҳарчанд мо аъзои федератсияи байналмилалӣ шудем, вале дар мусобиқаҳои байналмилалӣ иштирок карда наметавонем. Зеро то ҳол мо ягон даромади хуб дар федератсия надорем. Аз ҷониби эшон барои иштирок дар мусобиқаҳои байналмилалӣ мактуб меояд, вале аз сабабе ки маблағ надорем, дар мусобиқаҳо иштирок карда наметавонем.
То ҷое мо маълумот гирифтем Федератсияи Осиёии чавгонбозӣ ба аъзои хеш ҳар сол таҳҷизоти варзишӣ медиҳад. Дар айни замон ягона кумаке, ки ба чавгонбозони тамоми минтақаи Тоҷикистон ба назар мерасад, ин кӯмак аз ҷониби федератсияи Осиёӣ аст. Аз ҷониби федератсияи Осиёӣ барои эшон таҳҷизоти қимате, Федератсияи тоҷикистонии чав-гонбозӣ харида наметавонад, равон мекунад. Асоев мегуяд “эшон фақат 80 ё 90 чуб барои чавгон (клушка) равон мекунанду халос. Барои шогирдони мо, ки донишҷӯёни донишкадаи тарбияи ҷисмонӣ ҳастанд, аз ҷониби ректори донишкада низ кумак меояд. Мушкили дар минтақаҳо зиёдтар ба назар мерасад”.
Вале Асозода Хусрав иштироккунандаи мусобиқаҳои Осиёӣ сабаби муваффақ нагардидани дастаи мунтахаби чавгонбозони тоҷикро дар ҷои дигар медонад. Ӯ мегуяд:
- Сабаби асосии муваффақ нашуданамон, ин пеш аз ҳама надоштани майдончаи чавгон аст. Чавгонбозӣ майдончаи махсусе дорад, ки дар кишвари мо нест. Сатҳи машқ дар он дигар хел мебошад, ки махсус барои бозии чавгон сохта мешавад. Инчунин, сарпарсат надорем. Аз ҳамин сабаб аст, ки дар як сол тақрибан 12 маротиба мусобиқаи байналмилалӣ дар сатҳи Осиё баргузор мегардад, вале мо фақат дар як мусобиқа иштирок карда метавонем.
ОН ЧИ КИ АЁН АСТ...
Аз гуфтаҳои Хусрав як мушкили ҷиддии дигари ин соҳа рӯ мезанад. Донишкадаи тарбияи ҷисмонӣ иддао мекунад, ки ҳамасола чандин мутахассисони соҳаи чавгонбозиро ба бозори меҳнати Тоҷикистон пешниҳод мекунад. Ин ҳам дар ҳолест, ки соли 1974 федератсияи чавгонбозӣ таъсис ёфта буду то кунун ин федератсия ҳаддалимкон соҳиби як майдончаи варзишӣ нест. Ва тааҷҷубовараш он аст, худи донишкада то кунун як майдончаи чавгонбозӣ надорад. Оё ин ҳолат фаъолияти ДТҶТ-ро зери суол намебарад?
Чи гунае, ки Хусрав мегуяд, то ҳол 10 дастаи чавгонбозоне, ки дар тамоми минтақаҳо вуҷуд доранд, соҳиби майдончаи чавгонбозӣ нестанд. Аввалин маротиба федератсияи чавгонбозон соли 1974 таъсис ёфта буд, вале то ҳол майдончаи махсус барои чавгон сохта нашудааст. Фақат дар даврони ИҶШС дар шаҳри Хуҷанд майдончаи чавгонбозӣ вуҷуд дошт, вале бо гузашти солҳо ба як майдончаи фарсудае мубаддал шуда, ба таъмир ниёз дораду то ҳол ягон таъмирро надидааст. “Баъзеҳо шикоят мекунанд, ки чавгонбозон ҳеҷ ба муваффақият намерасанд, агар мо силоҳи асосии ин риштаи варзишро надорем, чи тавр варзишгарони мо метавонанд, ба муваффақият расанд?”,-мегӯяд Хусрав Асоев.
Мавҷуд набудани майдончаҳо барои варзишии чавгонбозиро мураббии дастаи чавгонбозони вилояти Хатлон Қурбонов Ҳабиб низ тасдиқ карда, мегӯяд, ки алъон дар тамоми вилояти Хатлон низ майдончаи хос барои чавгонбозӣ вуҷуд надорад.
Имрӯз тақрибан 250 нафар донишҷӯён дар риштаи чавгонбозӣ дар Донишкадаи тарбияи ҷисмонӣ таълим мегиранд. Инчунин аз рӯи ин ихтисос аз донишкада ҳамасола ҳудуди 20 мутахассис донишкадаро хатм мекунанд. Вақте майдони бозӣ надорем, вақте барои мутахассисон ҷои кор ёфт намешавад, вақте ҳатто шароити таълимро барои омода кардани мутахассисон надорем...
Масъулини Донишкадаи тарбияи ҷисмонӣ мегӯянд, ки вазифаи донишкада аслан тайёр кардани мутахассисон аст. “Ҳатто агар онҳо ихтисоси чавгон ё футбол хонда бошанд ҳам, вале ҳамчун муаллим метавонанд дар донишгоҳҳову мактабҳо дарс диҳанд. Аз сабабе ки таҷҳизоти чавгон хеле қимат ва дар кишвари мо камёб аст, шогирдони мо, ки ин риштаро хатм мекунанд, наметавонанд ҳамчун мураббии чавгон кору фаъолият намоянд. Он тарафаш мушкили донишкада нест”, - мегӯяд, мудири кафедраи чавгонбозӣ Холмурод Асоев.
БА ҶОИ ПЕШНИҲОД...
Маълум гардид, ки вазъи чавгонбозӣ айни замон дар ҳолати хеле паст қарор дорад. Пас саволе ба миён меояд, ки агар чавгонбозӣ варзиши миллӣ намебуд, шояд имрӯзҳо тамоман дар кишвари мо вуҷуд намедошт. Аз ҳама тааҷҷубовараш он аст, донишкадае, ки мутахассисони чавгонбозиро омода месозад, бе майдонча онҳоро чӣ тавр тайёр мекарда бошад? Ба ин савол мо ҷавоб нахоҳем ёфт, зеро бо ин ҳолати мавҷуда, мудири кафедраи чавгонбозии Донишкадаи тарбияи ҷисмонӣ иддао мекунад, ки онҳо ягон мушкил надоранд. Агар бидуни майдончаи чавгонбозӣ ҳам ҳама шароитҳо муҳайёст, пас дигар ҷои қазоват нест.
Ва зимнан аз гуфтаҳои боло маълум мешавад, ки мутахассисони соҳаи чавгонбозӣ метавонанд, ҳамчун муаллим кору фаъолият намоянд. Агар онҳо ҳамчун муаллим кор карда тавонанд, хуб нест, ки ихтисоси чавгонбозиро аз байн барему ихтисоси умумии муаллими тарбияи ҷисмониро боз ҳам комилтар кунем. Қазоват, албатта дар хонандаву масъулин аст ва вақт довар...
Хуршед ХОВАРӢ,
Гулрӯ СӮҲРОБЗОДА,
“ҶТ”
Чавгонбозӣ намуди варзиши қадимаи ориёиҳост. Дар гузашта мардуми тоҷику ориёитабор чавгонро бо асп бозӣ мекарданд ва он яке аз навъҳои варзиши дӯстдоштаи миллатҳои ориёӣ маҳсуб мешуд. Чуноне ки аз таърихаш бармеояд, дар замонҳои қадим чавгонбозӣ фақат дар ҷашнҳои бузурги ориёӣ - Наврӯз ва Меҳргон, инчунин дар ҷашнҳои арӯсиву хатнасур ба мардум нишон дода мешуд. Бо гузашти давр ва пайдо шудани намудҳои гуногуни варзиш чавгон низ шакли дигарро гирифт. Ҳоло бидуни асп дӯстдорони чавгон дар болои майса ва ях ба ин бозӣ машғул мегарданд. Чавгон бошад, ба яке аз намудҳои маъруфиятдоштаи варзиши олимпӣ шомил гардидааст. Вале...
Таассуфовар он аст, ки бо вуҷуди ин ҳама чавгонбозӣ дар кишвари мо, ки ба қавле соҳиби он ҳастем, ба таври мармуз “рушд” карда истодааст. Баъзеҳо ҳатто намедонанд, ки ин риштаи варзиш дар кишварамон вуҷуд дорад. Дар бораи федератсия доштанаш тамоман ҷои гап нест. Аз соҳибӣ кардани он ҳоло чашм мепушем. Мушкили асосӣ имрӯз аз назарҳо пинҳон будани он аст. Чаро на дар дохил ва на хориҷи кишвар аз чавгонбозони тоҷик дарак нест? Ба назар мерасад, ки чавгонбозони мо ё ба хоби гарон рафтаанд ё кадом мушкилоти дигар пешорӯи варзишгарони мост. Бо ин хомушие, ки имрӯз дар ин риштаи варзиш ба вуҷуд омадааст, то куҷо метавон ҷор аз соҳиб будани он зад? Ин суолоте буданд, ки мо ба масъулини соҳа муроҷиат кардем ва чӣ гунае ба мо маълум гашт, вазъ дар ҳоли рукуд аст.
АЗ ТУ ҲАРАКАТ...
Масъулин сабабро дар он медонанд, ки гуё пас аз ҷанги шаҳрвандӣ заминаи чавгонбозии Тоҷикистон иқтидори худро аз даст дод ва сабаби имрӯза ақибмондагии ин навъи варзиш низ ҳамин аст. Вале бояд фикр кард, ки чаро сабабро маҳз дар ин медонем? Магар ба футболу каратеву гӯштин ва чандин намуди варзиши дигар, ки имрӯз дар ҳоли рушданд, ҷанги шаҳрвандӣ таъсир накарда буд? Магар онҳо заминаву иқтидори худро аз даст надода буданд? Магар масъулини ин соҳаҳо дар сардаргумиву парешонӣ наафтода буданд? Ё эшон дастовардҳояшонро ҳамту муфт ба даст овардаанд? Албатта, ин тавр нест. Ҳар федератсияе, ки имрӯз дастовардҳои назаррас дорад, аз кӯшишу заҳматҳои эшон аст, на чизи дигар. Ва агар масъулини федератсияи чавгонбозӣ баҳона доранд, ки баъзе федератсияҳои дигар дар сатҳи давлату Ҳукумат дастгирӣ меёбанду барои рушди эшон барномаҳои давлатӣ таҳияву коркард шудааст, ин ҳам аз кӯшишу заҳмат ва талошҳои эшон аст.
Котиби генералии Федератсияи чавгонбозӣ ва мудири кафедраи чавгонбозии Донишкадаи тарбияи ҷисмонии Тоҷикистон Холмурод Асоев сабаби рушд накардани чавгонбозиро дар давраи соҳибистиқлолӣ дар набудани мутахассис ва вақти бисёр гирифтани тайёр кардани онҳо мебинад.
- Баъди ҷанги шаҳрвандӣ чавгонбозӣ тамоман аз байн рафта буд. Вале соли 2002 боз шӯълаи умеде дар дили дустдорони ин варзиш пайдо шуд. Зеро федератсия аз нав таъсис ёфта буд. Соли 2007 бошад, федератсияи чавгони Тоҷикистон аъзои федератсияи чавгони Осиё шуд ва роҳхат ба мусобиқаҳои Осиёро ба даст овард. Инчунин соли 2010 аъзои федератсияи байналмилалии чавгон шуд. Аввалин бор варзишгарони мо дар мусобиқаи Осиё соли 2014 иштирок карданд. Аз сабабе ки на мутахассис ва на варзишгар доштем, муддати 12 сол фақат варзишгаронро барои иштирок дар мусобиқаҳо тайёр кардем, - изҳор дошт Х. Асоев.
Ҳарчанд Федератсияи чавгон аз соли 2010 аъзои федератсияи байналмилалӣ шудааст, вале то ҳол чавгонбозони мо дар ягон мусобиқаи байналмилалӣ иштирок накардаанд. Сабаби ин масъаларо котиби генералии Федератсияи чавгонбозии Тоҷикистон дар набудани маблағ ва надоштани сарпараст медонад. Ӯ изҳор медорад, ки ҳарчанд мо аъзои федератсияи байналмилалӣ шудем, вале дар мусобиқаҳои байналмилалӣ иштирок карда наметавонем. Зеро то ҳол мо ягон даромади хуб дар федератсия надорем. Аз ҷониби эшон барои иштирок дар мусобиқаҳои байналмилалӣ мактуб меояд, вале аз сабабе ки маблағ надорем, дар мусобиқаҳо иштирок карда наметавонем.
То ҷое мо маълумот гирифтем Федератсияи Осиёии чавгонбозӣ ба аъзои хеш ҳар сол таҳҷизоти варзишӣ медиҳад. Дар айни замон ягона кумаке, ки ба чавгонбозони тамоми минтақаи Тоҷикистон ба назар мерасад, ин кӯмак аз ҷониби федератсияи Осиёӣ аст. Аз ҷониби федератсияи Осиёӣ барои эшон таҳҷизоти қимате, Федератсияи тоҷикистонии чав-гонбозӣ харида наметавонад, равон мекунад. Асоев мегуяд “эшон фақат 80 ё 90 чуб барои чавгон (клушка) равон мекунанду халос. Барои шогирдони мо, ки донишҷӯёни донишкадаи тарбияи ҷисмонӣ ҳастанд, аз ҷониби ректори донишкада низ кумак меояд. Мушкили дар минтақаҳо зиёдтар ба назар мерасад”.
Вале Асозода Хусрав иштироккунандаи мусобиқаҳои Осиёӣ сабаби муваффақ нагардидани дастаи мунтахаби чавгонбозони тоҷикро дар ҷои дигар медонад. Ӯ мегуяд:
- Сабаби асосии муваффақ нашуданамон, ин пеш аз ҳама надоштани майдончаи чавгон аст. Чавгонбозӣ майдончаи махсусе дорад, ки дар кишвари мо нест. Сатҳи машқ дар он дигар хел мебошад, ки махсус барои бозии чавгон сохта мешавад. Инчунин, сарпарсат надорем. Аз ҳамин сабаб аст, ки дар як сол тақрибан 12 маротиба мусобиқаи байналмилалӣ дар сатҳи Осиё баргузор мегардад, вале мо фақат дар як мусобиқа иштирок карда метавонем.
ОН ЧИ КИ АЁН АСТ...
Аз гуфтаҳои Хусрав як мушкили ҷиддии дигари ин соҳа рӯ мезанад. Донишкадаи тарбияи ҷисмонӣ иддао мекунад, ки ҳамасола чандин мутахассисони соҳаи чавгонбозиро ба бозори меҳнати Тоҷикистон пешниҳод мекунад. Ин ҳам дар ҳолест, ки соли 1974 федератсияи чавгонбозӣ таъсис ёфта буду то кунун ин федератсия ҳаддалимкон соҳиби як майдончаи варзишӣ нест. Ва тааҷҷубовараш он аст, худи донишкада то кунун як майдончаи чавгонбозӣ надорад. Оё ин ҳолат фаъолияти ДТҶТ-ро зери суол намебарад?
Чи гунае, ки Хусрав мегуяд, то ҳол 10 дастаи чавгонбозоне, ки дар тамоми минтақаҳо вуҷуд доранд, соҳиби майдончаи чавгонбозӣ нестанд. Аввалин маротиба федератсияи чавгонбозон соли 1974 таъсис ёфта буд, вале то ҳол майдончаи махсус барои чавгон сохта нашудааст. Фақат дар даврони ИҶШС дар шаҳри Хуҷанд майдончаи чавгонбозӣ вуҷуд дошт, вале бо гузашти солҳо ба як майдончаи фарсудае мубаддал шуда, ба таъмир ниёз дораду то ҳол ягон таъмирро надидааст. “Баъзеҳо шикоят мекунанд, ки чавгонбозон ҳеҷ ба муваффақият намерасанд, агар мо силоҳи асосии ин риштаи варзишро надорем, чи тавр варзишгарони мо метавонанд, ба муваффақият расанд?”,-мегӯяд Хусрав Асоев.
Мавҷуд набудани майдончаҳо барои варзишии чавгонбозиро мураббии дастаи чавгонбозони вилояти Хатлон Қурбонов Ҳабиб низ тасдиқ карда, мегӯяд, ки алъон дар тамоми вилояти Хатлон низ майдончаи хос барои чавгонбозӣ вуҷуд надорад.
Имрӯз тақрибан 250 нафар донишҷӯён дар риштаи чавгонбозӣ дар Донишкадаи тарбияи ҷисмонӣ таълим мегиранд. Инчунин аз рӯи ин ихтисос аз донишкада ҳамасола ҳудуди 20 мутахассис донишкадаро хатм мекунанд. Вақте майдони бозӣ надорем, вақте барои мутахассисон ҷои кор ёфт намешавад, вақте ҳатто шароити таълимро барои омода кардани мутахассисон надорем...
Масъулини Донишкадаи тарбияи ҷисмонӣ мегӯянд, ки вазифаи донишкада аслан тайёр кардани мутахассисон аст. “Ҳатто агар онҳо ихтисоси чавгон ё футбол хонда бошанд ҳам, вале ҳамчун муаллим метавонанд дар донишгоҳҳову мактабҳо дарс диҳанд. Аз сабабе ки таҷҳизоти чавгон хеле қимат ва дар кишвари мо камёб аст, шогирдони мо, ки ин риштаро хатм мекунанд, наметавонанд ҳамчун мураббии чавгон кору фаъолият намоянд. Он тарафаш мушкили донишкада нест”, - мегӯяд, мудири кафедраи чавгонбозӣ Холмурод Асоев.
БА ҶОИ ПЕШНИҲОД...
Маълум гардид, ки вазъи чавгонбозӣ айни замон дар ҳолати хеле паст қарор дорад. Пас саволе ба миён меояд, ки агар чавгонбозӣ варзиши миллӣ намебуд, шояд имрӯзҳо тамоман дар кишвари мо вуҷуд намедошт. Аз ҳама тааҷҷубовараш он аст, донишкадае, ки мутахассисони чавгонбозиро омода месозад, бе майдонча онҳоро чӣ тавр тайёр мекарда бошад? Ба ин савол мо ҷавоб нахоҳем ёфт, зеро бо ин ҳолати мавҷуда, мудири кафедраи чавгонбозии Донишкадаи тарбияи ҷисмонӣ иддао мекунад, ки онҳо ягон мушкил надоранд. Агар бидуни майдончаи чавгонбозӣ ҳам ҳама шароитҳо муҳайёст, пас дигар ҷои қазоват нест.
Ва зимнан аз гуфтаҳои боло маълум мешавад, ки мутахассисони соҳаи чавгонбозӣ метавонанд, ҳамчун муаллим кору фаъолият намоянд. Агар онҳо ҳамчун муаллим кор карда тавонанд, хуб нест, ки ихтисоси чавгонбозиро аз байн барему ихтисоси умумии муаллими тарбияи ҷисмониро боз ҳам комилтар кунем. Қазоват, албатта дар хонандаву масъулин аст ва вақт довар...
Хуршед ХОВАРӢ,
Гулрӯ СӮҲРОБЗОДА,
“ҶТ”
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед