ВАРЗИШ
Ҷумъа 26 Апрел 2024 05:59
ё эҳтироми интихоби дигарон ҳам шарти мухлис будан аст!
Дар арафаи анҷоми Ҷоми ҷаҳон оид ба футбол - 2018 қарор дорем. Ба шарҳу тавзеҳ ва бурду бохти дастаҳо рӯ намеорам, масъалаеро баррасӣ мекунам, ки имрӯзҳо дар шабакаҳои иҷтимоӣ ва берун аз он ҳаводорони тоҷикистонии футболро ба баҳс водоштааст. Банда ба ҳайси як шореҳи футбол ба ин масъала таваҷҷуҳ карданӣ нестам, балки назари худро ифода кардан мехоҳам.
Имрӯзҳо баҳси қисми зиёде аз дӯстдорони футбол то ба ҳади ифрот расидааст. Аслан мухлисӣ аз футбол ба чунин шаклу шева то андозае содалавҳии онҳоеро нишон медиҳад, ки сари интихоби дастаҳо бо ҳам зидду ғоибона даст ба гиребон мешаванд. Ва дар аксар маврид ин ҳол нишондиҳандаи он мешавад, ки ин гурӯҳи “мухлисон” аз футболу футболбозон бӯ намебаранд. Самту ҳадаф ва тарафдории эшон низ аз тимҳои баъзе давлатҳо гувоҳи он шуда наметавонад, ки онҳо воқеан кадом як давлатро сирф ба хотири футболаш ҷонибдорӣ мекунанд, балки он ё ба хотири касе ё чизест.
Дар Ҷоми ҷаҳон оид ба футбол - 2018, дар фазои маҷозӣ, мухлисони футбол дар кишвари мо ба се гурӯҳ ҷудо шуданд. Аввалиҳо, ҷонибдорони дастаи яккачини Эрон, дуюмиҳо, тарафдорони тими Русия ва сеюмиҳо аз боқимонда давлатҳо, вобаста ба завқ ва хоҳишу интихобашон мухлисӣ мекунанд. Чуноне маълум гардид, на дар ҳама маврид, дар мо аз кишваре холисона ба хотири футбол ва бозигузории хубаш тарафдорӣ мекунанд. Дар ин миён, ки бояд васила ё хотире вуҷуд надошта бошад ва интихоби ҳар фард вобаста ба табъу завқ ва касбияти баланди футболбозони кишваре равона гардад, афкоре ба миён омад, ки аз вобаста будани баъзе ашхос ба давлатҳое чун Эрон ва Русия гувоҳӣ медод. Ба гуфтаи рӯзноманигор Хуршед Атовулло баъди он ки ҳама дастаҳои футболи иштироккунандаи финали чемпионати ҷаҳон маълум гашт, мухлисони тоҷикистонӣ ба ду гурӯҳ тақсим шуданд. Мухлисони дастаи Эрон ва мухлисони дастаи Русия: “Аҷиб ин аст, ки ҳар гаҳе сухан аз дастаи футболи Эрон мерафт, мухлисони тоҷикистонӣ ҳатман зикр мекарданд, ки “дастаи футболи Эрон, парвардаи режими охундӣ дар ин кишвар нест ва ҷонибдорӣ аз он маънои дастгирӣ аз ин режимро надорад. Ба муваффақияти дастаи Русия кам касе бовар дошт. Вале дар ҳаштякфинал ин даста тариқи зарбаҳои ёздаҳметра дастаи пурзӯри Испанияро шикаст дод. Таваҷҷуҳ кунед: Владимир Путин, президенти Русия ба суоли “ба андешаи Шумо кадом даста чемпиони ҷаҳон мешавад”, маҳз дастаи Испанияро ном бурда буд. Дар бозиҳои гурӯҳӣ дастаи Русия ба осонӣ ду дастаи кишварҳои мусалмонӣ - Арабистони Саудӣ ва Мисрро шикаст дод, вале аз рӯи хулосаи коршиносон, барои он ки дар ҳаштякфинал бо дастаи Португалия бозӣ накунад, бозиро ба дастаи Уругвай бохт. Бо вуҷуди ин, баъзе аз корбарони шабакаҳои иҷтимоӣ аз Тоҷикистон, ба ин мухлисӣ пираҳани сиёсӣ пӯшониданд. Яке онҳоеро, ки дастаи Русияро мухлисӣ накарданд, ошкоро “намакношинос”, “носипос”, “ғарбзада”, “ҷосуси кишварҳои ғарбӣ” номиданд, гурӯҳи дигар ононеро, ки ҳаводорӣ аз дастаи Русия карданд, “ғулом”, “оҷиз”, “лаганбардор”, “бехабар аз таърихи зулми империяи Шӯравӣ” номиданд”, - навиштааст ӯ.
Ба таъкиди ин рӯзноманигор ин баҳс шояд таъсире намедошт, агар миёни чеҳраҳои саршиноси кишвар барнамехост, ки корбари шабакаи иҷтимоӣ хоҳ-нохоҳ ба навиштаи эшон таваҷҷуҳ мекунад. Воқеан, таваҷҷуҳ дар ин баҳс хеле зиёд ба мушоҳида мерасад, сар аз устодони донишгоҳ то ба хонандаҳои мактаб. Баҳсу носозгӯиҳо то ба ҷоест, ки мухлисони тимҳо ҳамдигарро на ба унвони рақиб, балки чун душман шинохтан мехоҳанд, ҳатто ба якдигар муҳри “ватанфурӯш”-у “хоин”-ро заданд. Масалан, Мусо Бобоҳоҷиев як корбари шабакаи иҷтимоӣ бо хитоб ба он нафароне, ки футболбозони Русияро тарафдорӣ накард ва бозиҳои ин давлатро “фурӯхташуда”-ю “тасодуфӣ” номиданд, чунин менигорад: “Магар Шумо падар, модар, зан, фарзанд, зодгоҳ ва ватанатонро ба як пули пӯчак мефурӯхтед? Агар ин гуна фикр дар саратон омада бошад, бе шакку гумон мефурӯшед”.
Футбол агарчи як намуд варзиш аст, аммо аз дигар намуди бозиҳо ҳамеша фарқ дорад. Ҳатто футбол болотар аз як варзиш аст, ки ба худ санъати махсус касб кардааст. Интихоб ва пайравӣ аз кадом тим ё дастаи яккачин миллату давлатҳои алоҳидаро намеписандад. Ҷолибияти футбол низ аз ҳамин ҷо сарчашма мегирад, ки онро дар тамоми дунё қавму миллатҳои алоҳида ва гуногун дӯст медоранду дастгирӣ мекунанд. Рақобат дар футбол на танҳо байни дастаҳост, балки миёни мухлисон низ барои пирӯзии дастаи дӯстдоштаашон ҳамеша рақобат буду ҳаст. Дар футбол ҳар кас аз рӯи завқу фаҳмиши худ мухлисӣ мекунад ва касе иҷборан наметавонад, ки дастаеро мухлисӣ кунад. Ба варзиши №1 табил ёфтани футбол ҳам, ки ҳатто онро аз бозӣ, нажод, миллат, мазҳаб, ҷинс, касбу кор боло медонанд, ҳамин аст.
Таъкидан бояд гуфт, ки кӣ ба кӣ мухлисӣ мекунад, дар футбол ба ихтиёри худи ӯст. Аммо ин мухлисӣ бояд берун аз бадгӯӣ ва таҳқири ҳамдигар бошад. Ба андешаи Бахтиёр Раҳмониён, корманди Донишгоҳи миллии Тоҷикистон, ҷолибият ва ҷаззобияти мухлисӣ дар мубоҳисаву суҳбатҳои солим инъкикос мегардад ва дар футбол як нафари оромтабиат ва ба “мубоҳисаҳои футболӣ” вориднамешударо наметавон мухлис номид. Яъне, ба мухлиси ҷодаи футбол таҳлилгариву эҳсосоти идорашаванда хос аст: “Гоҳо мешавад, ки як нафар мухлис тимеро фақат барои як чеҳрааш мухлисӣ мекунад. Масалан, аксари онҳое, ки тими Аргентинаро мухлисӣ мекарданд, ба хотири Мессӣ буд. Ё тими Португалияро баъзеҳо сирф барои Роналдо тарафдоранд. Ҳамин, ки ин ду даста ба даврҳои минбаъда роҳ нагирифтанд, давраи мухлисии ин гурӯҳ низ ба анҷом расид. Ин гувоҳи он аст, ки онҳо воқеан аз футбол мухлисӣ мекунанд ва касбияту нозукиро дар он дарк кардаанд”.
Чунин менамояд, ки дар миёни мухлисони тоҷикистонӣ дар аксар маврид эҳтиром дида намешавад. Тавре зикр кардем, ҳатто ба таҳқири ҳамдигар пардохта, аз доираи одобу қоидаҳои мухлисӣ ба тамом берун мераванд. Бадии масъала дар он аст, ки ин ҳолат бештар дар миёни нафароне дида мешавад, ки дар ҷомеа соҳиби обрӯву эътиборанд. Бахтиёр Раҳмониён дар ин маврид чунин фикр дорад: “Мутаассифона, миёни мардуми мо як андешаи нодуруст мавҷуд аст. Афроде, ки дастаи Русияро мухлисӣ мекард, ба “руспарастӣ”-ю “чоплусӣ” айбдораш мекарданд. Ё баъзеҳо мухлисони тими Олмонро “фашист” мехонданд. Фазои фейсбук ҳамон гуна луқмапартоиҳоеро мехоҳад, ки бояд боиси ҷанҷолу хархаша гарданд. Ин гуна мухлисиҳои носолим аз рӯзҳои нахустини пайдоиши футбол вуҷуд доштанд, вале на ба ин ҳадде, ки имрӯзҳо дар шабкаҳои иҷтимоӣ ҳаст. Хосса миёни мухлисони тоҷикистонӣ. Фикр мекунам, ягон давра Ҷоми ҷаҳон оид ба футбол, мисли мусобиқаи соли ҷорӣ ин қадар фарогири ҷанҷолҳои маҷозӣ набуд. Таърихи фейсбук низ ин гуна ҷанҷолҳоеро ёд надорад, ки дар Ҷоми ҷаҳон оид ба футбол – 2018 барпо шуд. Метарсам, ки рӯзе футболи баҳамовару таъминкунандаи сулҳу оштӣ боиси ҷангу ҷидоли бузург нагардад”.
Бадбахтона, андешаи хоми бархе аз истифодабарандагони шабакаҳои иҷтимоӣ то ба ҷоест, ки мухлисӣ аз футболро пироҳани сиёсӣ пӯшонида, аз дигарон ба таври таҳқиру дашном даъват ба амал меоваранд, ки мо ба ину ба он давлат шарики стратегием, дар фалон масъалаҳо ба ин давлат дастнигар мебошем, пас мебояд аз тими он мухлисӣ кунем. Аммо дар ин баробар хуш аст, ки нафарони дигар футболро на ба хотири кадом як манфиат мухлисӣ ва тими кишварҳои ҷудогонаро тарафдорӣ мекунанд. Чуноне Насими Раҳим, як корбари шабакаи фейсбук мегӯяд: “Ман мухлиси ашадии тими Хорватия ҳастам. Чун беҳтарин бозиро дар миёни бозингарони тими ин давлат дидам. Дастаи Русияро сусттарин дастаи ин мусобиқот медонам. Ҳеҷ ниёз ба Хорватияву Русия надорам. Бисёриҳо маро паём дода мегӯянд, ки ту дар Русия ҳастӣ, бояд аз тими он мухлисӣ намоӣ. Ҳаргиз! Чун медонам, ки русҳо таҷрибаи бозӣ дар футболро кам доранд ва яқин дар ин бозӣ ғолиб намешаванд”.
Эҳтиром гузоштан ба интихоби дигарон дараҷаи баланди мухлисӣ дар футбол ба ҳисоб меравад. Рақобати солим вазифаи аввалин миёни дӯстдорони футбол ва мухлисони он аст. Зеро футбол аз намуди варзишҳое шинохта шудааст, ки дар баҳамории мардум, таҳкими сулҳи миллату давлатҳо, дӯстии ҷомеа ҳамеша саҳмгузор аст.
Дар арафаи анҷоми Ҷоми ҷаҳон оид ба футбол - 2018 қарор дорем. Ба шарҳу тавзеҳ ва бурду бохти дастаҳо рӯ намеорам, масъалаеро баррасӣ мекунам, ки имрӯзҳо дар шабакаҳои иҷтимоӣ ва берун аз он ҳаводорони тоҷикистонии футболро ба баҳс водоштааст. Банда ба ҳайси як шореҳи футбол ба ин масъала таваҷҷуҳ карданӣ нестам, балки назари худро ифода кардан мехоҳам.
Имрӯзҳо баҳси қисми зиёде аз дӯстдорони футбол то ба ҳади ифрот расидааст. Аслан мухлисӣ аз футбол ба чунин шаклу шева то андозае содалавҳии онҳоеро нишон медиҳад, ки сари интихоби дастаҳо бо ҳам зидду ғоибона даст ба гиребон мешаванд. Ва дар аксар маврид ин ҳол нишондиҳандаи он мешавад, ки ин гурӯҳи “мухлисон” аз футболу футболбозон бӯ намебаранд. Самту ҳадаф ва тарафдории эшон низ аз тимҳои баъзе давлатҳо гувоҳи он шуда наметавонад, ки онҳо воқеан кадом як давлатро сирф ба хотири футболаш ҷонибдорӣ мекунанд, балки он ё ба хотири касе ё чизест.
Дар Ҷоми ҷаҳон оид ба футбол - 2018, дар фазои маҷозӣ, мухлисони футбол дар кишвари мо ба се гурӯҳ ҷудо шуданд. Аввалиҳо, ҷонибдорони дастаи яккачини Эрон, дуюмиҳо, тарафдорони тими Русия ва сеюмиҳо аз боқимонда давлатҳо, вобаста ба завқ ва хоҳишу интихобашон мухлисӣ мекунанд. Чуноне маълум гардид, на дар ҳама маврид, дар мо аз кишваре холисона ба хотири футбол ва бозигузории хубаш тарафдорӣ мекунанд. Дар ин миён, ки бояд васила ё хотире вуҷуд надошта бошад ва интихоби ҳар фард вобаста ба табъу завқ ва касбияти баланди футболбозони кишваре равона гардад, афкоре ба миён омад, ки аз вобаста будани баъзе ашхос ба давлатҳое чун Эрон ва Русия гувоҳӣ медод. Ба гуфтаи рӯзноманигор Хуршед Атовулло баъди он ки ҳама дастаҳои футболи иштироккунандаи финали чемпионати ҷаҳон маълум гашт, мухлисони тоҷикистонӣ ба ду гурӯҳ тақсим шуданд. Мухлисони дастаи Эрон ва мухлисони дастаи Русия: “Аҷиб ин аст, ки ҳар гаҳе сухан аз дастаи футболи Эрон мерафт, мухлисони тоҷикистонӣ ҳатман зикр мекарданд, ки “дастаи футболи Эрон, парвардаи режими охундӣ дар ин кишвар нест ва ҷонибдорӣ аз он маънои дастгирӣ аз ин режимро надорад. Ба муваффақияти дастаи Русия кам касе бовар дошт. Вале дар ҳаштякфинал ин даста тариқи зарбаҳои ёздаҳметра дастаи пурзӯри Испанияро шикаст дод. Таваҷҷуҳ кунед: Владимир Путин, президенти Русия ба суоли “ба андешаи Шумо кадом даста чемпиони ҷаҳон мешавад”, маҳз дастаи Испанияро ном бурда буд. Дар бозиҳои гурӯҳӣ дастаи Русия ба осонӣ ду дастаи кишварҳои мусалмонӣ - Арабистони Саудӣ ва Мисрро шикаст дод, вале аз рӯи хулосаи коршиносон, барои он ки дар ҳаштякфинал бо дастаи Португалия бозӣ накунад, бозиро ба дастаи Уругвай бохт. Бо вуҷуди ин, баъзе аз корбарони шабакаҳои иҷтимоӣ аз Тоҷикистон, ба ин мухлисӣ пираҳани сиёсӣ пӯшониданд. Яке онҳоеро, ки дастаи Русияро мухлисӣ накарданд, ошкоро “намакношинос”, “носипос”, “ғарбзада”, “ҷосуси кишварҳои ғарбӣ” номиданд, гурӯҳи дигар ононеро, ки ҳаводорӣ аз дастаи Русия карданд, “ғулом”, “оҷиз”, “лаганбардор”, “бехабар аз таърихи зулми империяи Шӯравӣ” номиданд”, - навиштааст ӯ.
Ба таъкиди ин рӯзноманигор ин баҳс шояд таъсире намедошт, агар миёни чеҳраҳои саршиноси кишвар барнамехост, ки корбари шабакаи иҷтимоӣ хоҳ-нохоҳ ба навиштаи эшон таваҷҷуҳ мекунад. Воқеан, таваҷҷуҳ дар ин баҳс хеле зиёд ба мушоҳида мерасад, сар аз устодони донишгоҳ то ба хонандаҳои мактаб. Баҳсу носозгӯиҳо то ба ҷоест, ки мухлисони тимҳо ҳамдигарро на ба унвони рақиб, балки чун душман шинохтан мехоҳанд, ҳатто ба якдигар муҳри “ватанфурӯш”-у “хоин”-ро заданд. Масалан, Мусо Бобоҳоҷиев як корбари шабакаи иҷтимоӣ бо хитоб ба он нафароне, ки футболбозони Русияро тарафдорӣ накард ва бозиҳои ин давлатро “фурӯхташуда”-ю “тасодуфӣ” номиданд, чунин менигорад: “Магар Шумо падар, модар, зан, фарзанд, зодгоҳ ва ватанатонро ба як пули пӯчак мефурӯхтед? Агар ин гуна фикр дар саратон омада бошад, бе шакку гумон мефурӯшед”.
Футбол агарчи як намуд варзиш аст, аммо аз дигар намуди бозиҳо ҳамеша фарқ дорад. Ҳатто футбол болотар аз як варзиш аст, ки ба худ санъати махсус касб кардааст. Интихоб ва пайравӣ аз кадом тим ё дастаи яккачин миллату давлатҳои алоҳидаро намеписандад. Ҷолибияти футбол низ аз ҳамин ҷо сарчашма мегирад, ки онро дар тамоми дунё қавму миллатҳои алоҳида ва гуногун дӯст медоранду дастгирӣ мекунанд. Рақобат дар футбол на танҳо байни дастаҳост, балки миёни мухлисон низ барои пирӯзии дастаи дӯстдоштаашон ҳамеша рақобат буду ҳаст. Дар футбол ҳар кас аз рӯи завқу фаҳмиши худ мухлисӣ мекунад ва касе иҷборан наметавонад, ки дастаеро мухлисӣ кунад. Ба варзиши №1 табил ёфтани футбол ҳам, ки ҳатто онро аз бозӣ, нажод, миллат, мазҳаб, ҷинс, касбу кор боло медонанд, ҳамин аст.
Таъкидан бояд гуфт, ки кӣ ба кӣ мухлисӣ мекунад, дар футбол ба ихтиёри худи ӯст. Аммо ин мухлисӣ бояд берун аз бадгӯӣ ва таҳқири ҳамдигар бошад. Ба андешаи Бахтиёр Раҳмониён, корманди Донишгоҳи миллии Тоҷикистон, ҷолибият ва ҷаззобияти мухлисӣ дар мубоҳисаву суҳбатҳои солим инъкикос мегардад ва дар футбол як нафари оромтабиат ва ба “мубоҳисаҳои футболӣ” вориднамешударо наметавон мухлис номид. Яъне, ба мухлиси ҷодаи футбол таҳлилгариву эҳсосоти идорашаванда хос аст: “Гоҳо мешавад, ки як нафар мухлис тимеро фақат барои як чеҳрааш мухлисӣ мекунад. Масалан, аксари онҳое, ки тими Аргентинаро мухлисӣ мекарданд, ба хотири Мессӣ буд. Ё тими Португалияро баъзеҳо сирф барои Роналдо тарафдоранд. Ҳамин, ки ин ду даста ба даврҳои минбаъда роҳ нагирифтанд, давраи мухлисии ин гурӯҳ низ ба анҷом расид. Ин гувоҳи он аст, ки онҳо воқеан аз футбол мухлисӣ мекунанд ва касбияту нозукиро дар он дарк кардаанд”.
Чунин менамояд, ки дар миёни мухлисони тоҷикистонӣ дар аксар маврид эҳтиром дида намешавад. Тавре зикр кардем, ҳатто ба таҳқири ҳамдигар пардохта, аз доираи одобу қоидаҳои мухлисӣ ба тамом берун мераванд. Бадии масъала дар он аст, ки ин ҳолат бештар дар миёни нафароне дида мешавад, ки дар ҷомеа соҳиби обрӯву эътиборанд. Бахтиёр Раҳмониён дар ин маврид чунин фикр дорад: “Мутаассифона, миёни мардуми мо як андешаи нодуруст мавҷуд аст. Афроде, ки дастаи Русияро мухлисӣ мекард, ба “руспарастӣ”-ю “чоплусӣ” айбдораш мекарданд. Ё баъзеҳо мухлисони тими Олмонро “фашист” мехонданд. Фазои фейсбук ҳамон гуна луқмапартоиҳоеро мехоҳад, ки бояд боиси ҷанҷолу хархаша гарданд. Ин гуна мухлисиҳои носолим аз рӯзҳои нахустини пайдоиши футбол вуҷуд доштанд, вале на ба ин ҳадде, ки имрӯзҳо дар шабкаҳои иҷтимоӣ ҳаст. Хосса миёни мухлисони тоҷикистонӣ. Фикр мекунам, ягон давра Ҷоми ҷаҳон оид ба футбол, мисли мусобиқаи соли ҷорӣ ин қадар фарогири ҷанҷолҳои маҷозӣ набуд. Таърихи фейсбук низ ин гуна ҷанҷолҳоеро ёд надорад, ки дар Ҷоми ҷаҳон оид ба футбол – 2018 барпо шуд. Метарсам, ки рӯзе футболи баҳамовару таъминкунандаи сулҳу оштӣ боиси ҷангу ҷидоли бузург нагардад”.
Бадбахтона, андешаи хоми бархе аз истифодабарандагони шабакаҳои иҷтимоӣ то ба ҷоест, ки мухлисӣ аз футболро пироҳани сиёсӣ пӯшонида, аз дигарон ба таври таҳқиру дашном даъват ба амал меоваранд, ки мо ба ину ба он давлат шарики стратегием, дар фалон масъалаҳо ба ин давлат дастнигар мебошем, пас мебояд аз тими он мухлисӣ кунем. Аммо дар ин баробар хуш аст, ки нафарони дигар футболро на ба хотири кадом як манфиат мухлисӣ ва тими кишварҳои ҷудогонаро тарафдорӣ мекунанд. Чуноне Насими Раҳим, як корбари шабакаи фейсбук мегӯяд: “Ман мухлиси ашадии тими Хорватия ҳастам. Чун беҳтарин бозиро дар миёни бозингарони тими ин давлат дидам. Дастаи Русияро сусттарин дастаи ин мусобиқот медонам. Ҳеҷ ниёз ба Хорватияву Русия надорам. Бисёриҳо маро паём дода мегӯянд, ки ту дар Русия ҳастӣ, бояд аз тими он мухлисӣ намоӣ. Ҳаргиз! Чун медонам, ки русҳо таҷрибаи бозӣ дар футболро кам доранд ва яқин дар ин бозӣ ғолиб намешаванд”.
Эҳтиром гузоштан ба интихоби дигарон дараҷаи баланди мухлисӣ дар футбол ба ҳисоб меравад. Рақобати солим вазифаи аввалин миёни дӯстдорони футбол ва мухлисони он аст. Зеро футбол аз намуди варзишҳое шинохта шудааст, ки дар баҳамории мардум, таҳкими сулҳи миллату давлатҳо, дӯстии ҷомеа ҳамеша саҳмгузор аст.
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед