Чаро ҷавонон аз мутолиаи нашрияҳои даврӣ дур мондаанд?

- Ҷамшед, як савол диҳам мумкин? – гуфт Раҳим ба ҳамсабақаш.

Ҷамшед ҳушаш ба телефонаш банд буд. Ӯ дар барномаи “Viber” бо касе суҳбат дошт. Аз ҳамин хотир беаҳамиятона сарашро боло накарда, посух дод:
- Марҳамат, чӣ мехостӣ?

- Ҳамин рӯз ҳангоми аз хона баромаданам, диққатамро газетафурӯши назди хонаамон ҷалб кард. Вақте дар мактаби миёна мехондам, ин чизро чандон зарур намешуморидам. Ману ту панҷ сол мешавад, ки дар донишгоҳ таҳсил мекунем. Барои нашрияи донишгоҳ моро ҳар сол маҷбур обуна мекунанд. Дақиқан, агар ин ба ихтиёри худи мо - донишҷӯён бошад, асло обуна намешавем. Баҳона пеш меорем, ки: “Дар газета маводи хонданӣ нест”. Ин як тараф. Ҳар рӯз мо аз ҳамин роҳ мегузарем. Он газетафурӯшро мебинем. Пурсиданӣ будам, ки дар тули панҷ соли донишҷӯӣ оё боре аз ҳамин ҷо, ё умуман ягон бор барои мутолиа газета харидаӣ? – гуфт Раҳим.

- Ягон маводи хуб барои мутолиа надоранд. Чаро гирам? - боз чун пештара беаҳамиятона посух дод Ҷамшед.

- Чи хел хулоса кардӣ, ки ягон маводи хуб барои хондан надоранд, дар ҳоле ки боре газетаро ба даст нагирифтаӣ, - гуфт Раҳим.

Ҷамшед боз дар пайи кофтани баҳонаи дигар шуд. Ӯ барои дурӯғи гуфтаашро ислоҳ кардан телефонашро дар ҷайбаш монду ба сухан гуфтан шуруъ кард:
- Бале, воқеан ман боре газета нахарадаам. Аммо охир ман аз куҷо барои ҳар як газетаи мехаридаам пул меёбам. Шояд боз савол диҳӣ, ки барои интернети телефонат аз куҷо меёбӣ? Интернет майдони васеъ аст. Дар он ҷо ҳамаи чизро пайдо мекунам. Танҳо дар як матн банд намешавам. Бар замми ин, бо дӯстону пайвандон суҳбат мекунам. Аз ҳамин рӯ пули дар он масраф мекардаамро бефоида намеҳисобам.

Раҳим дид, ки Ҷамшед дар ақидаи худ мустаҳкам аст. Аз ҳамин рӯ, ба Ҷамшед хитоб кард:

- Ту ҳамин ҷо ист, ман ҳозир меоям.

Раҳим рафта аз дукони назди донишгоҳ як газета гирифта омад. Чизе ба Ҷамшед нагуфта, ба варақгардонии он машғул шуд. Бар қасди он ки овозашро Ҷамшед шунавад, хабару гузоришҳо ва мақолаҳои газетаро баланд-баланд мехонд. Дар як саҳифа аз боби дастовардҳои миллӣ, дар дигар аз пешравиҳои давлат, дигар аз боби дӯстӣ, саҳифаи баъди дар бораи ватандӯстӣ талқин менамуд, баъди аз мушкилиҳои ҷойдошта, хуллас ҳама матолиби нашрия ҳар нафарро барои хабар ёфтан аз ҳодисаҳои вақт ва худшиносию худогоҳӣ ҳидоят мекард:

- Ана он саҳифаи дар бораи дастовардҳои миллӣ хондаатро ба ман деҳ. Канӣ ман ҳам хонам, - Ҷамшед телефонашро як сӯ гузошту аз Раҳим хоҳиш кард.
Ҳамсабақон матолиби дар газета бударо хонда байни ҳам саргарми баҳс шуданд. Онҳо ба ин муътақид шуданд, ки ҳеҷ вақт чунин лаззати маънавӣ нагирифта буданд. Раҳиму Ҷамшед азм карданд, ки аз ин ба баъд ҳатман нашрияҳоро гирифта мутолиа мекунанд...

Яке аз мушкилиҳои асосӣ ва мубрам имрӯзҳо мутолиа накардани нашрияҳои даврӣ дар ҷомеаи мо мебошад. Бо вуҷуди он ки назар ба солҳои қабл имконият ва шароит барои дастрас намудани газетаҳо хеле осон шудааст, аммо чунин ба назар мерасад, ки омма, хусусан ҷавонон ба хондани нашрияҳо чандон таваҷҷуҳ надоранд. Ба истиснои баъзе аз нашрияҳо,  имрӯз аксарият бо теъдоди аз 1000 то 5000 нусха аз нашр мебароянд, ки барои аҳолии 8-миллионнафара хеле кам мебошад. Дар кишвари мо ҷавононро қувваи асосии пешбарандаи давлату миллат меҳисобанд, зеро шумораи онҳо зиёда аз 3  млн. нафар мебошад. Аммо ҳафтаномаи “Ҷавонони Тоҷикистон”, ки хоси ҷавонон ва барои онҳост, дар ҳаҷми 5 ҳазор нусха аз чоп мебарояд.

Сангин Гулов, мудири кафедраи телевизион ва радиошунавонии факултети журналистикаи ДМТ, масъалаи кам таваҷҷуҳ доштани ҷавононро ба нашрияҳо ба пайдоиши технологияи нав ва интернет вобаста медонад. Ба гуфтаи ӯ: “Дар шароити муосир масъалагузорӣ кардан, ки чаро ҷавонон газета намехонанд, чандон мантиқӣ нест. Зеро ки дар замони пешрафти технология дастрасии ҷавонон ба технологияҳое, ки барои расонидани иттилоот сари кор дорад, бештар шудааст. Агар мо ба 30-40 сол қабл муқоиса кунем, албатта, ҷавонон ба нашрияҳову китобҳо бештар таваҷҷуҳ доштанд. Зеро ки шароит дигаргуна буд. Имрӯз бошад, дар шароити пайдоиши интернет дастрасии ҷавонон ба усулҳои осони дарёфти иттилоъ аз сомонаҳо ва дастрасӣ ба китобхонаҳои электронӣ боиси он гардидааст, ки ҷавонон бештар ба расонаҳои электронӣ майл дошта бошанд”.

Аммо чунин ба назар мерасад, ки аксарияти ҷавонони мо интернетро танҳо барои тамошову гӯш кардани навору мусиқиҳо ё суҳбатҳои беҳуда дар шабакаҳои иҷтимоӣ истифода менамоянд. Устоди дигари ҳамин факултет Дӯстмурод Бобоев барои дур будани ҷавонон аз матбуоти даврӣ чанд омилро марбут медонад. Ба гуфтаи ӯ, омили аввал бехабар будани ҷавонон аз аҳамият ва мавҷудияти рӯзномаҳост. Дуюм, ба талабот ҷавобгӯ набудани маводи чопии баъзе нашрияҳост. Сеюм, масъалаи иқтисодӣ. “Сабаби дигар мактабҳои миёна мебошад, ки дар онҳо тарғибу ташвиқи рӯзномахонӣ нест. Масалан, вақте мо ба синфи якум рафтем, рӯзи аввали дарс муаллим даромада эълон намуд, ки мо ду маҷалла дорем - “Пионери Тоҷикистон” ва “Машъал”. Онҳоро ба мо нишон дода, чанд мавзӯашро ба мо хонд. Аммо имрӯзҳо ҳамин чиз дар мактабҳои миёна ҷорӣ нест”.

Раҷаб Мирзо, рӯзноманигори шинохта, ба он муътақид аст, ки имрӯз доираи дастрасии иттилоот васеъ шудааст. Аз ҳамин рӯ, на ҳама эҳтиёҷ ба рӯзнома доранд. Ӯ мегӯяд: “Дар замони шӯравӣ шумораи нашрияҳо нисбатан кам буд. Барои омма имкониятҳои дигар барои дастрас намудани иттилоъ набуд. Ҳамин буд, ки ҳама чопи чанд нашрияи мавҷудбударо интизор мешуданд. Дар замони ҷаҳонишавӣ бошад, дигар ба ин чиз эҳтиёҷ нест. Имкониятҳо васеъ шудаанд. Муътамадии мавод ҳам чандон нақш надорад. Бубинед, ки нафарони синнашон аз чил боло мехоҳанд он чизеро, ки дар коғаз ба чоп расидааст, мутолиа намоянд. Аммо барои насли нав ин чиз аҳамият надорад. Як сол қабл ба он бовар будам, ки ҳеҷ гоҳ матолиби чопӣ аз байн намеравад. Ҳоло бошад, аз ин фикр даст кашидам. Агар ҳамин раванд идома ёбад, шояд нашрияҳои чопӣ аз байн раванд”.

Хуршед МАВЛОНОВ, "ҶТ"