Ё модар танҳо барои он модар нест, ки таваллуд мекунад

Солҳои охир бисёр мушоҳида мешавад, ки фарзандон аз нигоҳубини волидайни пиру барҷомондаи худ рӯ метобанд ва онҳоро бо сад баҳона мебаранду маскуни хонаҳои пиронсолон мегардонанд, дар ҳоле ки таъиноти аслии ин муассисаҳо барои одамони бекасу кӯй аст. Ҳатто воқеаҳое ҳам шудаанд, ки фарзандон онҳоро лату кӯб кардаанд ё ба қатл расондаанд. Чаро? Ҷавоби саҳеҳ ва аниқу якҷонибаи ин савол вуҷуд надорад.

Ман бар он андешаам, ки волидайн дар овони кӯдакию наврасӣ дар замири фарзандони худ раҳм, шафқат, меҳр, муҳаббат, дӯстдорӣ барин сифатҳои волои инсониро хуб парвариш надодаанд, ба онҳо маънию мантиқи асосӣ ва аслии мафҳумҳои «модар» ва «падар»-ро жарф нафаҳмондаанд ва натиҷа он шудааст, ки фарзандон ин мафҳумҳои муқаддасро дар маънии бисёр танг мефаҳмидагӣ шудаанд. Масалан, дар натиҷаи як пурсиши хеле маҳдуди ман чунин муайян шуд: ба саволи «Модарро чаро модар мегӯянд?» ҳамаи пурсидашудагон ҷавоб доданд: «Барои он ки ӯ моро таваллуд кардааст, шир додааст, гаҳвораамонро ҷунбондааст». Аз ин беш қариб ки чизе нагуфтанд. Ба пурсиши «Чаро модарон ин корҳоро кардаанд ва минбаъд ҳам мекунанд?» ҷавоб доданд: «Ин корро барои худашон кардаанду мекунанд. Якум, вазифаашон ҳамин аст, дуюм, барои он мекунанд, ки дастёру ёрдамчӣ дошта бошанд». Дар хусуси падарон бошад, гуфтанд: «Ӯ моро барои он мехӯронаду мепӯшонад, ки фардо дар овони пириаш мо ҳам ӯро пӯшонему хӯронем, яъне ӯ ҳам ин корро барои худаш мекунад».

Ана, ҳамин қадар аст фаҳмиши пурсидашудагон нисбат ба нақши модарии модарон ва нақши падарии падарон, то ҳамин дараҷа аст дарки маънию мантиқи вожаҳои муқаддаси «модар» ва «падар» аз ҷониби мардум, алалхусус ҷавонону наврасон, ки аксарияти пурсидашудагон буданд. Лекин, инро айби онҳо пиндоштан саҳеҳ нест. Ба гумони ман пеш аз ҳама айби худи падару модар ва бобою бибиҳо, баъд айби мактаб аст. Зеро ба кӯдак аз хурдиаш ва дар овони наврасию ҷавониаш нақши аслӣ ва азалии падару модарро талқин накардаанду нафаҳмондаанд ва дар мағз андар мағзи ҷонаш ҷой накунондаанд. Дар натиҷа онҳо бо ақли худ танҳо ҳамин қадар фаҳмида тавонистаанду халос.

Бигзор ба иззати нафси касе нарасад. Ман модару падаронеро, ки фарзандонашон нақши онҳоро ҳамин қадар мефаҳманд, хушбахт намешуморам. Бовар кунед, ин гуна падару модарон шӯрбахтанд. Вале, шӯрбахттар аз онҳо худи фарзандонашон ҳастанд, ки нақши волидайни хешро танҳо дар он фаҳмидаанд, ки онҳо гӯё ба хотири зарурати худ фарзандонро ба дунё меоранд. Оё бо чунин дараҷаи фаҳмиш дар дили фарзанд, алалхусус дар дили писар нисбат ба волидайн раҳм, шафқат, меҳр, муҳаббат, дӯстдорӣ, иззату эҳтиром пайдо мешавад? Дар гумон аст. Аммо яқин, ки дарахти анчари бераҳмию бешафқатии фарзандон нисбат ба волидайни пиру барҷомонда, ҳамчунин даст кашидан аз нигоҳубини онҳо ва ба хонаҳои пиронсолон, гӯё чун бекас бурда партофтанашон аз ҳамин ҷо об мехӯрад.

Дар асл нақши модар ва падар чист? Чанд ишорае ки атрофи ҳамин масъала менигорам, дар қиёс нисбат ба хирмани кӯҳосои ранҷҳои мекашидаи онҳо ба қадри як донаи арзан ҳам нестанд. Кифоя аст, бигӯям, ки агар модар ва падар заҳмат накашанду ранҷ набаранд, фарзанд ҳаргиз сифату хислати инсонӣ намегирад ва танҳо дар сурат инсон мешаваду дар сират аз ҳайвон кам фарқ мекунад. Инак, ба қадри донае аз хирман ё қатрае аз баҳр дар нисбати заҳмат, азобу машақат ва маҳрумиятҳои модар мегӯям, ки ба хотири фарзанд ба худ раво мебинад: аз замоне ки модар ҳомила мешавад, дар тамоми бадани ӯ таҳаввулот, яъне тағйироту дигаргуниҳои ҷиддӣ пайдо шудан мегиранд. Ин раванд ба мавҷудияти тифли оянда мувофиқшавии организми модар мебошад. Таҳаввулот тамоми аъзои бадани модарро фаро мегирад ва аз лаҳзаи ҷанин будан то замони ба дунё омадани тифл тӯл мекашад, ки давомнокиаш нуҳ моҳу нуҳ рӯз аст. Дар раванди ана ҳамин нуҳ моҳу нуҳ рӯз модарон чи азобҳое, чи мушкилиҳое, чи маҳрумиятҳоеро аз сар мегузаронанд, танҳо худашон медонанду Худо. Зеро он раванд барои атрофиён, ҳатто барои шавҳараш ноаён мегузарад. Аммо барои модар дарду азоби давомноку ҷонкоҳ аст, мисли дарди дандон, ки аксар маврид дар симои шахс аён намешавад, аммо мағз андар мағзи ҷонашро фаро мегираду азоб медиҳад. Алалхусус, дар замони дар батн будани фарзанд модарон маҳрумиятҳои зиёдро аз сар мегузаронанд, ҳатто то андозае, ки вақти гирифтории худ ба ягон беморӣ, дорую дармонро истифода намебаранд. Баъди таваллуди тифл низ ҳамин тавр мекунанд. Онҳо бим менамоянд, ки доруи мехӯрдагию дармони мегирифтагиашон мабодо ба тифли батнашон ва ё тифли ширхораашон зараре нарасонад. Эй, бародарону хоҳарон! Ба ҷуз аз модар боз кӣ қодир аст ба ин гуна худқурбонкуниҳо?!

Барои модари ҳомила аз ҳама мушкил дарди таваллуди фарзанд аст. Раванди ба зоидан омодашавии организм рагу пайвандҳои ӯ ба дарди ҷонкоҳ медароянд, то андозае ки модар тобу тоқатро гум мекунад ва ҳатто аз ҳуш меравад. Кам нестанд мисолҳое, ки модарон дар раванди таваллуд ҷони худро аз даст додаанд, вале фарзандро зинда ба дунё овардаанд. Боз мешавад, ки то замони ба дунё омадани фарзанд ҳоли аксар модарон аз таъсири дарду хастагӣ шабеҳи ҳоли мурдагон мешавад ва танҳо ба хотири фарзанди ба дунё овардаашон онҳо худро зинда нигоҳ медоранд. Ин гуна ҳолатро дар байни халқ «бо марг даст ба гиребоншавии модарон» мегӯянд, ки заррае муболиға надорад.
Атрофи раванди таваллудкунии модарон андеша ронда ман ба чунин хулоса омадам: вақти таваллуди фарзанд зиндамонии модар баробари «мурда-мурда зистани» ӯст. Хулосаи шумо чӣ гуна бошад?

Эй кош, ташвишу азобу маҳрумиятҳои модарон баъди таваллуд шудани фарзанд камтар мешуд! Афсус, ки баръакс, даҳчанд зиёд мешаванд. «Чӣ хӯрам, ки ширам зиёдтару серғизотар шавад?» «Чӣ хел кунам, ки хӯроки хӯрдаам ба тифлам зарар нарасонад?» «Мабодо вақти макондан синаам даҳону бинии тифламро маҳкам карда нафасгираш накунад?» «Худоё, ширам дар сина турш шуда ишкамчаи тифлакамро дард накунонад!» Ин ва ба ҳаминҳо монанд бисёр саволу андешаҳои дигар ҳеҷ гоҳ майнаи модарони тифли ширхорадоштаро тарк намекунанд. Зиёда аз ин, вақти як сулфаи тифл ва ё танҳо «сарам дард мекунад» гуфтани фарзанд модар аз худ бе худ мешавад. Ин лаҳза агар худ бемор бошад, тамоми дардҳояшро фаромӯш мекунад ва танҳо дарди фарзандашро эҳсос менамояд. Яъне, ки як дарди фарзанд сад дарди ӯ мешавад. Аз рӯйи фаросат мегӯям, як шаби бехоб сари гаҳвораи тифл нишастани модар, баробари садҳо шаби бехобии мо - мардон аст. Садҳо шаби бехобӣ? Ин ташбеҳ ҳеҷ аст ва ягон қимате надорад пеши гуфтаи ҳазорон бор барҳақи шоир:

Якшаба он ранҷ, ки модар кашид,
Бо ду ҷаҳонаш натавон баркашид.

Ташвиши модарон бо ҳамин тамом намешавад. Аксари онҳо махсусан деҳотиён, ҳамарӯза «даруни чор девори баланди сахти тақдир» аз пайи кору бори хона ва ташвиши фарзандону гову моланд. Машғули говбонию оғилрӯбӣ, таппаккунию ҷамъоварии ҳезум, ҷомашӯию тозаю озода нигоҳ доштани ҳавлию хона ва боз ба ҳаминҳо монанд чандин корҳои хурду бузурги дигар «вазифаи» ҳамешагии онҳост. Баъзеашон ҳатто дар давоми солу моҳҳо имконияти аз ҳавлӣ баромадан надоранд. Онҳо аз субҳи содиқ, яъне аз лаҳзаи аз хоб хестанашон (агар хоби онҳоро хоб номидан мумкин бошад) то вақти ба ҷойгоҳи хоб даромадан пайваста ҷумбуҷӯл карда, корҳои рӯзгорро пеш мебаранд.
Хулоса, корҳое, ки зан – модар вақти пухту паз, нигоҳубини кӯдакон, шустушӯйи сару тан ва либоси онҳо мекунад, осон нест, махсусан дар ҳоли мактабхон буданашон. Омодакунии либоси худ, либоси шавҳар, дигар аъзои оила, махсусан лаҳзаи пеш аз ба кор рафтани онҳо ташвиш, заҳмат ва вақти зиёди модарро талаб мекунад. Корҳои дигаре ки зан - модар дар хона, дар саҳро, дар замини назди ҳавлӣ, дар фаъолияти обчакорӣ, ҳангоми дарав ва дигар корҳои вобаста ба ҷамъоварии ғаллаю дона ва ғайраю ҳоказо иҷро мекунад, низ каму сабук нестанд. Модари бечора ба болои ҳамаи ин, боз нозу нузи шавҳарро мебардорад, хизмати меҳмонҳои ӯ ва меҳмонҳои худашро ба ҷо меорад. Ташвишу изтироб, сӯзу гудоз ва азоби мекашидагии зан – модар вақти бемории фарзанд, шавҳар ва дигар наздикон - чӣ? Самимӣ мегӯям. Тасвир кардани ҳамин гуна ва ба ҳаминҳо монанд эҳсосоти зан – модар, барои шахсан ман он қадар кори осон нест.

Ҳамаи ин ва ба ҳаминҳо монанд чандин кору бор ва амалҳои дигарро, азобу мушкилию маҳрумиятҳои зиёдро зан – модар маҳз ба хотири фарзандон ва осоиштагии онҳо мекунаду аз сар мегузаронад. Агар гап танҳо дар бораи худаш бошад, ӯ як сару як тани қоқашро бо нуги сӯзан ҳам уҳда карда метавонад. Айнан ҳамин сухану ҳамин нигоштаҳо ба падар низ тааллуқ доранд. Аз ин рӯ, ҳамчун як қаламкаш, зиёӣ ва пири рӯзгордида бо камоли масъулият таъкид мекунам, ки нақш ва вазифаи модар танҳо таваллуд кардани фарзанд, шир додан ва ҷунбондани гаҳвораи ӯ нест. Вай ин корро танҳо барои худаш ҳам намекунад, балки рисолати худододиаш ҳамин аст. Ӯ ин корро барои давом додани ҳаёти инсонӣ ва боқӣ мондани насли инсон мекунад, яъне барои худи фарзанд. Биноан, аз онҳое ки падару модари худро беқадрӣ карда, бурда дар хонаҳои бекасон партофтаанд ё партофтанианд, хоҳиш дорам андеша кунанд ки:

- Бо ин киштаи хеш фардо чӣ медараванд?
- Ҳамон модар ё падари пирашон чӣ қадар нон мехӯрду мехӯрад ва боз чанд рӯзи дигари нонхӯриаш мондааст?
- Он падар ё модари пирашон то чӣ андоза ҷояшонро «танг» мекарду мекунад ва чанд рӯзи дигари чунин «ҷойтангкуниаш» мондааст?
- Худо накарда, фардо фарзандон ба худашон ҳамин гуна амалро раво бинанд, чӣ мешавад?
Дар охир барои ҳамин бародарону хоҳарон таъкид мекунам: рафтору гуфтору кирдор дар нисбати падару модар мисли кишт кардан аст. «Ҳарчи киштӣ, ҳамон даравӣ, ҳарчи гуфтӣ, ҳамон шунавӣ».

Ҳасан Юсуфи ФАЙЗБАХШ