Асоси пешрафти ҳама соҳаҳои хоҷагии халқи кишварҳоро иқтисодиёт ташкил медиҳад. Рушди босуботи иқтисодиёт метавонад кишварҳоро аз ҳар гуна буҳрон раҳо намуда, зиндагии шоистаро барояшон фароҳам созад.

ММД РУШД МЕКУНАД

Тӯли солҳои соҳибистиқлолии кишвар аз ҷониби давлат ва Ҳукумати мамлакат тадбирҳои зиёди зиддибуҳронӣ андешида шудаанд, ки дар натиҷа устувории нишондиҳандаҳои макроиқтисодӣ таъмин гардид. Тавре маъсъулин иброз медоранд, айни ҳол рушди воқеии маҷмӯи маҳсулоти дохилӣ 9,2 фоизро ташкил додааст, ки нисбат ба соли пешин 4,7 фоиз зиёд мебошад. Чунин натиҷа аз ҳисоби афзоиши ҳаҷми маблағгузорӣ ба сармояи асосӣ (23,3 фоиз), истеҳсоли маҳсулоти саноатӣ (22 фоиз), мусофиркашонӣ (12,6 фоиз), гардиши савдои дохилӣ (13 фоиз), кишоварзӣ (6,6 фоиз), боркашонӣ (2,7 фоиз), хизмат-расонии пулакӣ (7,9 фоиз) ва гардиши савдои хориҷӣ (39,5 фоиз), аз ҷумла содирот (52,8 фоиз) таъмин гардидааст.

Ба таъкиди мутахассисон рушди иқтисодиёти кишвар дар соли 2021 нишондиҳандаи баландтарин дар 17 соли охир ба ҳисоб меравад. Ташкилотҳои байналмилалии молиявӣ низ рушди иқтисоди Тоҷикистонро дар соли 2021 нишондиҳандаи баландтарин дар минтақа арзёбӣ намудаанд.

ИСЛОҲОТИ ИҚТИСОДӢ

Маълум аст, ки пешрафти босуботи иқтисоди мамлакат, пеш аз ҳама, дар натиҷаи татбиқи ҳуҷҷатҳои қабулгардидаи афзалиятнок таъмин мегардад. Тавре дар Барномаи пешазинтихоботии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон зикр шудааст, айни ҳол дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ислоҳоти иқтисодӣ марҳала ба марҳала идома дошта, гузариш ба модели нави рушди иқтисодӣ ва расидан ба ҳадафҳои тараққиёти устувор тибқи “Стратегияи миллии рушди Ҷумҳурии Тоҷикистон барои давраи то соли 2030” амалӣ шуда истодааст.

Тибқи нишондодҳои Барномаи мазкур давоми чанд соли охир ҳаҷми воқеии маҷмуи маҳсулоти дохилӣ беш аз ду баробар афзуда, суръати миёнаи солонаи рушди иқтисодӣ ба 9 фоиз баробар шуд, ки ин мутобиқи меъёрҳои байналмилалӣ нишондиҳандаи баланд ба ҳисоб меравад. Рушди иқтисоди миллӣ асосан аз ҳисоби афзоиши ҳаҷми истеҳсоли маҳсулоти саноатӣ, кишоварзӣ, савдо ва сармоягузорӣ таъмин мегардад.

Таҳлилҳо нишон додаанд, ки маҷмӯи маҳсулоти дохилӣ ба ҳар сари аҳолии мамлакат аз 5 ҳазор сомонии соли 2013 то 8,8 ҳазор сомонӣ дар соли 2020 расонида шуда, саҳми бахши хусусӣ дар маҷмӯи маҳсулоти дохилӣ аз 54 ба зиёда аз 70 фоиз расидааст.

Тули солҳои соҳибистиқлолии кишвар шумораи зиёди корхонаҳои нави истеҳсолӣ ба фаъолият оғоз карда, ҳамасола зиёда аз 150 ҳазор ҷойи кории доимӣ ва мавсимӣ таъсис дода мешавад. Танҳо дар нимсолаи аввали соли 2022 137 адад корхона ва коргоҳҳои нави саноатӣ бо 1296 ҷойҳои корӣ мавриди истифода қарор дода шуд. Шумораи муҳоҷирони меҳнатӣ бошад, сол то сол коҳиш меёбад.

Дар ин давра даромади пулии аҳолӣ беш аз 2 баробар ва музди меҳнати миёнаи як корманд 2,4 баробар зиёд шуд. Дар заминаи татбиқи саривақтӣ ва босифати ҳуҷҷатҳои стратегӣ нишондиҳандаи сатҳи камбизоатӣ то 27,5 фоиз паст карда шуда, дарозумрии миёнаи шаҳрвандон то 75 сол боло рафт.

Ҳамзамон сиёсати самарабахши молияи давлатӣ амалӣ гардида, ҳаҷми умумии даромади буҷети давлатӣ 2 баробар афзоиш ёфт.

ИСТИҚЛОЛИ ЭНЕРГЕТИКӢ

Ҷиҳати татбиқи ҳадафи стратегии таъмини истиқлоли энергетикии кишвар истеҳсоли неруи барқ аз 17,1 миллиард киловатт/соат дар соли 2013 то зиёда аз 21 миллиард киловатт/соат дар соли 2021 расонида шуд.

Бо талошҳои созандаи Ҳукумат ва мардуми кишвар ду агрегати НБО-и “Роғун” ба истеҳсоли неруи барқ шуруъ намуда, маҳдудияти интиқоли барқ дар фасли зимистон бартараф гардид.

СИЁСАТИ ХОРИҶӢ

Сиёсати хориҷии кишвар дар доираи Консепсияи сиёсати хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар таҳрири нав ба дастовардҳои хеле назаррас ноил шуда, мақому мавқеи кишвар дар низоми муносибатҳои байналмилалӣ боз ҳам таҳкиму тақвият пайдо кард.

Дар ин муддат якчанд пешниҳоду ташаббусҳои созандаи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон дар арсаи байналмилалӣ аз ҷониби ҷомеаи ҷаҳонӣ эътироф гардид, ки обрӯ ва эътибори Тоҷикистонро ҳамчун кишвари пешсаф дар ҳалли мушкилоти глобалӣ, аз ҷумла вобаста ба масъалаҳои обу экология, тағйирёбии иқлим ва масоили амниятиву гуманитарӣ баланд бардошт.

Қабули Қатъномаи Маҷмаи Умумии Созмони Милали Муттаҳид оид ба эълон намудани Даҳсолаи байналмилалии амал “Об барои рушди устувор, солҳои 2018-2028” намунаи барҷастаи ин ибтикорот мебошад.

РОБИТАҲОИ ИҚТИСОДӢ

Дар давоми солҳои соҳибистиқлолӣ Ҳукумати кишвар ҷиҳати густариши ҳамкориҳо бо ҷомеаи ҷаҳонӣ ва ҳамгироии бештари иқтисодиёт бо мақсади мустаҳкам намудани мавқеи он дар бозори ҷаҳонӣ, баланд бардоштани рейтинги кишвар дар самти сармоягузорӣ ва тиҷорат корҳои муайянеро ба анҷом расонид.

Барои густариши бештари робитаҳои иқтисодӣ бо ҷомеаи ҷаҳонӣ Тоҷикистон ба аъзогии созмонҳои мӯътабари байналмилалӣ пазируфта шудааст. Бахусус узвият дар Созмони Умумиҷаҳонии Савдо барои мутобиқ намудани заминаи меъёрию ҳуқуқии кишвар ба талаботи умумибашар, беҳтар гаштани фазои сармоягузорӣ, дарёфти бозорҳои нав, таъмини рақобатпазирии маҳсулоти ватанӣ, тақвияту ҳамкории давлат ва бахши хусусӣ, рушди долонҳои байналмилалии коммуникатсионӣ, нақлиётӣ ва иқтисодӣ шароити муфид фароҳам овард.

Дар доираи афзалиятҳои муайяншуда, бо мақсади таҳкими иқтидори содиротии кишвар, кам кардани таъсири омилҳои беруна ба иқтисодиёт ва ҳавасмандгардонии истеҳсолоти ба содирот нигаронидашуда аз тарафи Ҳукумат як қатор тадбирҳо, аз ҷумла татбиқи имтиёзҳои тарифию ғайритарифӣ ва содагардонии расмиёти савдо андешида шуд. Тибқи маълумотҳои оморӣ ҳаҷми содироти мол ва ҳаҷми умумии даромади буҷет қариб ду баробар афзоиш ёфтанд.

Айни замон Портали савдои Тоҷикистон пурра фаъолият намуда, аз он ҳамарӯза зиёда аз 100 кишвари дунё истифода менамоянд.

ҲАДАФ - ТАЪМИНИ РУШДИ ИҚТИСОДИ МИЛЛӢ

Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон зимни яке аз баромадҳои худ вобаста ба рушди иқтисоди миллӣ иброз дош-таанд: “Мо дар оянда мақсад гузоштаем, ки рушди устувори иқтисоди миллиро таъмин намоем, дар доираи татбиқи ҳадафи саноатикунонии босуръат бо ҷалби бахши хусусӣ корхонаҳои истеҳсолии нав бунёд кунем ва истеҳсоли маҳсулоти ба рақобати бозор тобовар ва ба содирот нигаронидашударо ба роҳ монда, тамоми иқтидорҳои мавҷударо дар ин самт сафарбар созем.”

Воқеан, тавассути саноатикунонии босуръати кишвар сол то сол сифати рушди иқтисоди миллӣ таъмин гардида, низоми дастгирии соҳибкориву сармоягузорӣ ва иқтисоди рақамӣ такмил меёбад. Ҳамасола ҷойҳои кории доимӣ ва мавсимӣ таъсис дода шуда, давлат барои ҳалли саривақтии масъалаҳои иҷтимоии аҳолӣ ва фароҳам овардани шароити зиндагии арзандаи мардум тадбирҳои зарурӣ меандешад. Инчунин сатҳи дастрасии аҳолии кишвар ба маҳсулоти озуқа, бахусус, ғизои хушсифати мутобиқ ба меъёрҳои тавсияшуда афзоиш ёфта, вобастагии иқтисоди кишвар аз воридот кам карда мешавад.

Мавриди зикр аст, ки тайи солҳои соҳибистиқлолии мамлакат шумораи зиёди лоиҳаҳои давлатии сармоягузорӣ ҷиҳати рушди соҳаҳои гуногуни мамлакат бахусус энергетика, нақлиёт, кишоварзӣ, обёрӣ, обтаъминкунӣ, рушди инфрасохтори маҳаллӣ, маориф, тандурустӣ, ҳифзи иҷтимоии аҳолӣ, муҳити зист, идоракунии давлатӣ ва дигар бахшҳо ҷалб ва аз худ карда шуданд. Дар натиҷа маблағгузорӣ ба сармояи асосӣ 2,2 маротиба афзоиш ёфт.

НАҚШАҲО АМАЛӢ МЕГАРДАНД

Айни ҳол дар кишвар ҷиҳати амалисозии “Стратегияи сармоягузории Ҷумҳурии Тоҷикистон барои давраи то соли 2030” ва “Барномаи давлатии дастгирии соҳибкорӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2021-2025” тадбирҳои судманд андешида мешавад.

Тибқи қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи нақшаи чорабиниҳо оид ба пешгирии таъсири хавфҳои эҳтимолӣ ба иқтисоди миллӣ” ба масъалаҳои таъмини фаровонии бозорҳои истеъмолӣ бо маҳсулоти ниёзи аввал, аз ҷумла орд, равған, гӯшт, шакар, тухм, сабзавот, бахусус зиёд намудани истеҳсолу захираи онҳо, пешгирии болоравии беасоси нархҳо, дастгирии қишри осебпазири ҷомеа, пешбинӣ намудани қарзҳо бо фоизҳои паст ба соҳибкорони истеҳсолӣ, мавқуф гузоштани санҷишҳои ғайриандозӣ ва ҷалби кумакҳои молиявӣ таваҷҷуҳи аввалиндараҷа равона гардидааст.

Ҳамчунин лоиҳаҳои қарорҳои Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи Стратегияи рушди иқтисоди сабз дар Ҷумҳурии Тоҷикистон” ва “Дар бораи Стратегияи рушди зеҳни сунъӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2023-2028” дар баррасии Ҳукумати мамлакат қарор доранд.