Хиёнат, фиребу макр, норостӣ, бевафоӣ, бедиёнатӣ, ноустуворӣ, дағалӣ, сияҳдилӣ, туҳмат ва ғайра аз амалкардҳои манфии инсонӣ буда, агар он аз ҷониби шахсе сар занад, бегумон ӯро хоин, хиёнаткор, бадгумон, аҳдшикан, туҳматгар ва ғайра гӯянду аз афроди манфури ҷамъияташ шуморанд.

Вақте мо ба саҳифаҳои адабиёту фарҳанги дури дурамон назар меандозем, дар он навиштаҳо дармеёбем, ки дар ҷомеаи ҳамаи давру замонҳо ин амалу падидаҳои номатлуб реша дошта, аёну ноаён амал мекардаву маҳкум карда шуда, мағлуб ҷамъбаст гардидааст, то инсонҳоро ҳушдор диҳад ва дастандаркорон аз ин роҳи бад канораҷӯйӣ намоянд.

Яке аз масъалаҳои муҳими ҳамаи давру замонҳо, ки рӯзгори мо низ аз он истисно нест, ин дар давлатдорӣ хиёнат накардани зердастон ба шоҳу ҳокимони худ аст, новобаста ба он ки ҳукмраво дар чӣ появу дар кадом мақом аст. Ба ин маънӣ, дар “Шоҳнома”-и Абулқосими Фирдавсӣ ба зиддиятҳое дучор меоем, ки аз хиёнат сар задаанд. Ба ёд меорем хиёнате, ки солорони лашкари Суҳроб ба Суҳроб раво диданду оқибати он бо фоҷеаи мудҳиш анҷомид. Бале, кӯшиш рафт, ки писарро бо падар шинос нанамоянду бояд яке аз байн равад, то ду қувва якҷо шуда ҷаҳонгир нагарданд.

Доир ба амали хиёнату хиёнаткорони малъун дур намеравем ва ба қарни ХХ нигоҳ мекунем, зеро назираш дар Ҷанги Бузурги Ватании солҳои 1941-1945 хеле равшан мушоҳида шудаасту бо мисолҳои мушаххас дар кутуби таърих ва адабиёти бадеии суханварони собиқ Иттиҳоди Шӯравӣ инъикос ёфтааст. Он вақт ватани шӯравӣ ватани мо ҳам буд ва таърих инро аз саҳифаҳои воқеии худ ҳеҷ вақт сутурда наметавонад. Акнун, ки кишвари мо бо талошҳои чандинасра ва заҳмату ҷоннисориҳои фарзандони асил ва мардуми сарбаландаш ба соҳибистиқлолӣ расидаасту ватани озоду обод дорем, мебояд ба қадри ин озодӣ бирасем ва ҷавонмардона аз халқу ватану миллатамон пуштбонӣ намоем, парчами кишварамонро болои сарҳо ҳамеша парафшон бинем.

Дар ин 30 соли истиқлолияти давлатии кишвар ва ваҳдати миллии халқамон баробари дастовардҳои бесобиқа дидаем, ки дастаҳои муноқишакор, афроди ба аҷнабиён фурӯхташуда, ашхоси ҷоҳталаб, баъзан роҳгумзадагону чоплусони хоҷагони мунофиқ ба сари мардумамон чӣ сахтиҳо ва ба ватанамон чӣ хисороте овардаанд. Ин падидаи номатлуб баъзан имрӯз ҳам чеҳра менамояд. Боистӣ пайваста ба онҳое, ки барои мансабу ҷоҳ ва молу манол ба сулҳу салоҳ ва ягонагиву ваҳдати ватанамон хиёнатро раво медоранд, оштинопазир бошем, гумраҳон ва манфиатҷӯёнро маҳкум намоем. Дар ин ҷода ҷавонон бояд зиракии фарҳангӣ, ҷомеашиносӣ ва сиёсии худро ҳамеша нигоҳ дошта, ба иғво ва таблиғоти афрод ва гурӯҳҳое, ки дар хориҷ аз кишвар истода, ҷониби ватани худ, халқи худ, миллати худ санг мезананд, дода нашаванд.

Бешак, ин гуна афрод фурӯхташуда ва иҷрокунандаи “барномаҳо ва супоришҳо”-и хоҷагони хориҷии худанд. Аз ин рӯ, аҳли ҷомеа, бахусус ҷавонон бояд ҳувияти миллии худро бештар аз пештар дарк намуда, ҳамеша бо чашми бедор дар ҳифзи ватану халқу миллат бошанд, зеро меваҳои ширини баъди турктозиҳои қарнҳо, бо душвориҳои зиёд ба соҳибистиқлолӣ ва озодӣ расонидаамонро барои ҳамешагии ватану халқу миллат бурдборона ва содиқона муҳофизат карда тавонанд. Зеро:

Шунидастам зи мардони диловар,
Хиёнатгар набошад фарди бовар!

Алии Муҳаммади ХУРОСОНӢ,
адабиётшинос