ё нигоҳе ба завқи ҳунармандон

Ҳамагон бар он боварем, ки фарҳанг ҳастии миллат ва ҷузъи ҷудонопазири он аст. Бидуни он дар ҷомеаи инсонӣ ҳеҷ халқиятеро ҳамчун миллат напазируфтаанд. Олимони соҳаҳои таъриху бостоншиносии кулли мамолики олам низ ҳамон миллатеро бузургу воло эътироф менамоянд, ки фарҳаги ғанӣ дорад. Он дар ковишҳои таърихиву бостоншиносии давраҳои гуногун бараъло эҳсос мегардад. Ва яке аз сабабҳои шинохта шудани миллати тоҷик низ фарҳанги пурғановати он дар давраҳои гуногуни таърих аст. Ин нуктаро олимони русу англис ва Олмону аксар мамолики ба миллатҳои шарқ таваҷҷуҳдошта дар осори илмии хеш ба таври фаровон истифода кардаанд, ки ҷои баҳс надорад. Ва ҳамин пешрафти фарҳангу тамаддуни мо буд, ки имрӯз Борбади Марвазиро дар ақсои олам мешиносанд ва нисбаташ эҳтиром қоиланд. Дар даврони Иттиҳоди Шӯравӣ низ сарсупурдагони роҳи санъату ҳунар кам набуданд. Имрӯз ҳам фидоиёни ин пеша алорағми ҳама мушкилоту равандҳо ба пеш гом мениҳанд ва баҳри рушди босуботи ин соҳа саҳми хешро мегузоранд. Аммо...

Дар баробари эшон ҳастанд нафарони бо ном фарҳангӣ, хусусан “сароянда”-ҳое, ки ба пояи суруду мусиқӣ латма мезананд ва ба номи ҳунармандони саршиносе чун Зафар Нозим, Одина Ҳошим, Ҷурабек Муродов ва Нигина Рауфова иснод меоранд. Бо шунидани сурудаҳои эшон дар зеҳни ҳар шунаванда савол пайдо мешавад, ки имрӯз фарҳанги тоҷик, махсусан дар самти суруду мусиқӣ, бо пешрафти илму инноватсия дар тамоми ҷанбаҳо то куҷо рушд кардан дорад ва то кадом андоза метавон бо он дар миёни мамолики дигар рақобатпазир буд? То куҷо метавон бо сурудаҳои “сароянда”-ҳои муди имрӯз нозид ва тоҷикро ҳамчун миллати фарҳангиву тамаддунпарвар ба ҷаҳониён шиносонд?..

“Нули хурӯсум алала” сурудест аз сарояндае машҳур бо номи Бобораҷаб, ки чандест дар шабакаҳои иҷтимоиву сомонаҳои интернетӣ дар чархиш аст. Аз телефонҳои ҳамроҳи баъзе ҷавонон ва баъзе микроавтобусҳои шаҳрӣ низ ин сурудро метавон шунид, ки бо “завқ”-и тамом гӯшаш мекунанд. Ба ғайр аз ин боз чандин суруди дигари ӯ ва Қадами Қурбону Зайнаб ба қавле муд шудаанду тамошобини ҳамешагии худро пайдо кардаанд. Дар мисоли таронаи “Саҷли”, ки Қадам ҳамроҳи Зайнаб мехонанд, ба ҷуз аз масхараи санъат чизи дигаре наметавонад бошад. Ё таронаҳои “Чабргадӣ”- Наимҷони Сайдалӣ, “Лалӣ Ҷалв”-и Парвина Шукруллоева ва “Ман тра мегум, банга назан пук мешавӣ, сағера” –и Ҷамилаи Икром аз таронаҳоеанд, ки ба поин рафтани завқи шунавандаи тоҷик сабаб шудаанд.

Як нуктаи дигари муҳими ҳалталаб доир ба ин матлаб он аст, ки ин таронаҳо дар аксар маврид аз таронаҳои сарояндаҳои касбӣ дида, дар шабкаҳои иҷтимоӣ бинандаи бештар доранд. Танҳо бинандагони суруди “Нули хурӯсум алала”-и Бобораҷаб дар сомонаи “Ютуб” (www.youtube.com) ба марзи миллион мерасад.

Агарчанде солҳои охир дар шабакаҳои телевизиониву радиоӣ ва саҳифаҳои матбуот салиқаи пасти бархе аз сарояндаҳо ва мазмуни хароби таронаҳо пайваста танқид мешавад, аммо воқеият ҳамон аст, ки ҳаст. Чун ҳамешагӣ касеро парвои он нест, ки сурудҳои бемазмуну каммазмун ба паст шудани завқи шунавандаҳо сабаб мешаваду фарҳангро ба хорӣ мебарад.

Ба андешаи нависандаи ҷавон Башир Усмон имрӯзҳо нигоҳи ҷавонон ба шеъру суруд ва фарҳанг то андозае тағйир хӯрдааст: “Онҳо агарчӣ медонанд, ки ин шеърҳо дар сатҳи хеле паст қарор доранд, бо вуҷуди ин гӯш мекунанд ва нисбати ин шеърҳо мароқ зоҳир месозанд. Завқи мардум тарбият мехоҳад ва масъулини соҳаҳои дахлдорро мебояд барои боло бурдани он корҳои назаррасеро анҷом диҳанд”, - мегӯяд ӯ.

Ин андешаҳоро Гулназар Келдӣ, муаллифи суруди миллии кишвар низ тақвият медиҳад. Ӯ мегуяд: “Ҷавонони имрӯза ба шеъру шоирӣ таваҷҷуҳ доранд, аммо дар эҷод ва интихоби шеъри хуб бисёр камаҳамиятанд. Агар ба сарояндаҳо назар кунем, онҳо бо оҳангҳои дилчасп ва овози маҳин суруд мехонанд, аммо дар интихоби шеър ғалат менамоянд. Шеъри онҳо ё мазмуни баланд надорад ё умуман бидуни маъние навишта шудааст, ки завқи дигар ҳаводорони адабиётро поин мебарад. Тарбия кардани завқи мардум вазифаи бисёр муҳими адибон ва он нафароне мебошад, ки эҷодиёти дигаронро интишор мекунанд”.

Аммо Бобораҷаб ҳамчун сароянда ба он назар аст, ки сурудаҳои эшон ба завқи шунавандаи тоҷик ҳеҷ таъсири манфие намерасонад. Баракс сурудҳои ӯ дар тӯю маъракаҳо “мувофиқи талаб” такрор ба такрор садо медиҳанд. Номбурда зимни суҳбат гуфт, ки: “Мо комилан барои халқ эҷод мекунем ва агар сурудаҳои мо ба эшон писанд набошад, ҳаргиз моро ба тӯю маъракаҳои хеш даъват намекунанд”.

Вақте дар бораи сабаби эҷод шудану пазириши таронаи “Нули хурӯсум алала”-и сароянда аз ҷониби мардум пурсон шудем, гуфт: “Баъзе инсонҳои “бесавод” ин сурудро хуш напазируфтанд. Ба андешаи эшон ин суруд хандаовару тамасхуромез аст, аммо он комилан таърихи хешро дорад ва сабаби эҷод шуданаш низ яке аз сарватмандони шинохтаи кишвар аст”.

Комил Саидов як сокини шаҳри Душанбе комилан ба ин бовар аст, ки як силсила сурудаҳои овозхонҳои ба қавле маъруф чун Бобораҷаб, Қадами Қурбон, Зайнаб, Ҷамилаи Икром ва дигарон ба рушду такомули санъату ҳунар латма мезананд. Ӯ мегӯяд: “Ман дар сурудаҳои эшон чизе ба ҷуз масхарабозиро намебинам. Агар онҳо худро ҳамчун ҳунарманд ба ҷомеаи Тоҷикистон муаррифӣ кунанд, пас вой бар ҳоли фарҳангу ҳанари мо. Барои мисол ба матни ин суруди эшон таваҷҷуҳ кунед, ки Бобораҷаб онро оҳанг бастааст:

Нули хурӯсум алала
Нулаки хурӯсум алала
Қалами мирзоҷон буд набдм хона,
Хонаи рубоҳ бсуза набдм хона,
Бачаи рубоҳ бмбра набдм хона
Пойи хурӯсум алала
Гушвори хонумҷон буд набдм хона...
Думби хурӯсум алала
Ҷоруби хонумон буд набдм хона...

Ё сурудаҳои Қадами Қурбон:

Мо мардуми танбалем, танпарвару суст,
Сустему ба коркунӣ пулустему пулуст.(язна бчкш)
Дар коркуниҳо сусту фулустем, фулуст.
Дар хурдани шакаров, ана қурутов, ана калапочук, тезаков, бринҷова ҳой дурустему дуруст.

Ё

Дар лави қдқ я дхтари савзина,
Ҳушуш ба сатил Қадама кай мебина?
Ёрдам бталбае ай мани бекина
(язна ҳисоб кн)

Ҳо маланг мешам, тентак мешам, ҳо егут мешаме бар мезанм остина”.

Қадами Қурбон бошад дар баъзе сурудаҳояш қабл аз оғози суруд аудиторияи худро муайян мекунад. Дар як навори видеоияш дар сомонаи “Ютуб” пеш аз оғози суруд мегӯяд: “Суруд барои девнора, яъне Каджола. Кӯчаи Лоҳутӣ ҳамсояи Фирдавсӣ”.

Агарчанде аз ин ҳарфҳои ӯ ҳеч чизеро нафаҳмидам, аммо ба иқрори худи сароянда мухлисонаш сатҳи пасти санъатшиносӣ доранд. Агар ҳудуди як миллион истифодабарандагони интернет (он нафароне, ки чунин сурудаҳоро тамошо мекунанд), ки бо гумони ғолиб аксарашон мардуми Тоҷикистонанд, чунин завқи санъатпарастӣ доранд, пас ин масъала барои ҷомеаи 8-миллионнафараи мо бояд мавриди омӯзишу ҳалталабӣ қарор гирад.

Хушбахтона, масъулини Вазорати фарҳанги кишвар низ барои боло бурдани завқи сокинони кишвар тасмиме рӯи даст гирифтаанд. Онҳо рӯйхати овозхонҳоеро тартиб хоҳанд дод, ки ҳуқуқи иштирок чӣ дар маъракаҳои сатҳи ҳукуматӣ ва чӣ дар тӯю дигар маросимро доранд. Масъулони Вазорати фарҳанг сарояндаҳоро пас аз арзёбии сатҳу сифати тарона, мусиқӣ ва шеваи тақдими он ба ин феҳраст шомил мекунанд. Сарояндаҳое, ки исмашон дар ин феҳраст ворид намешавад, аз ҳаққи баргузор кардани консерт ва ширкат дар тӯйҳо маҳрум хоҳанд шуд.

Албатта, ин иқдоми хуб аст, ки сарояндаҳоро рӯйхат мекунанд, то ба ин васила бесифату сифатнокро мушаххаснамоянд. Аммо бояд гуфт, сарояндаҳои сурудҳои бемазмунро аз ҳаққи иштирок дар тӯю маъракаҳо манъ кунанд ҳам, онҳо аз тариқи шабакаҳои интернетӣ, ки ба масобаи як майдони бедару дарвоза аст, сурудҳои бемазмуни худро пахш мекунанд. Мазмун, масъулин бояд ба ин ҷиҳат низ таваҷҷуҳ кунанд. Паи пои сарояндаҳои сурудҳои бесифат бояд комилан рӯфта шавад, то фарҳанг ва тамаддуни тоҷик зарар набинад!!!