ВАРЗИШ
Шанбе 27 Апрел 2024 09:51
Оммавияти он ба рушди зеҳнии наслҳо таъсиргузор аст
Дар замони муосир ба тарзи ҳаёти солим ва варзиш, махсусан ба намуди шоҳмот ҷалб намудани қишрҳои гуногуни ҷомеа аҳамияти муҳим дошта, ин намуди варзиш баҳри рушди зеҳнии наврасону ҷавонон ва калонсолон мусоидат хоҳад кард. Бозии шоҳмот натанҳо ба рушди зеҳнии инсон таъсир мерасонад, балки одобу ахлоқ ва хислатҳои накӯро, аз қабили инсондӯстӣ, дурбинӣ, накӯкорӣ, воқеанигорӣ, танзими ҳаёти ҳаррӯза, мустақилона фикр рондан, расидан ва масъулиятшиносиро дар инсон тавлид менамояд. Ба ҳамин хотир аст, ки ҳамасола 20 июл ҳамчун Рӯзи байналмилалии шоҳмот дар саросари кишварҳои олам таҷлил карда мешавад.
Тоҷикистон низ дар ин арса истисно набуда, ҳамасола дар кишвари мо ҳам дар шаклҳои гуногун аз ин рӯз истиқбол мегиранд. Соле қабл ба ин муносибат дар мамлакат мусобиқаи ҷумҳуриявӣ оид ба шоҳмот барои дарёфти Ҷоми Пешвои миллат таъсис ёфт, ки дар он варзишгарони касбӣ иштирок ва қавваозмоӣ карда буданд.
Инак соли дуюм аст, ки бо ташаббуси Кумитаи кор бо ҷавонон ва варзиши назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Кумитаи миллии олимпии Ҷумҳурии Тоҷикистон, зери роҳнамоии Пешвои муаззами миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон мусобиқаи ҷумҳуриявӣ барои дарёфти “Ҷоми Пешвои миллат оид ба шоҳмот” баргузор карда мешавад.
Имсол оғози мусобиқаи ҷумҳуриявӣ барои дарёфти “Ҷоми Пешвои миллат оид ба шоҳмот”ба “Рӯзи байналмилалии шоҳмот” рост омад.
Рушди бозии шоҳмот дар Ҷумҳурии Тоҷикистон тавассути баргузории чунин чорабиниҳо дар сатҳи маҳал, минтақа ва ҷумҳурӣ ҷиҳати фарогирии ҳар чи бештари наврасону ҷавонон ба таърих, фарҳанг, расму оин ва анъанаву суннатҳои тоҷикона баҳри баланд бардоштани ҳисси худшиносиву худогоҳӣ, эҳтиром ва арҷгузорӣ аз арзишҳои миллӣ, ҳамзамон, тарғибу ташвиқ ва таҳкими тарзи ҳаёти солим роҳандозӣ мегардад.
Соли ҷорӣ мусобиқаи мазкур дар чор марҳила (дар сатҳи вазорату идораҳо, ташкилоту муассисаҳо маҳал, деҳа, шаҳрак, дар сатҳи ноҳия, шаҳр, дар сатҳи вилоятҳо, минтақа ва шаҳри Душанбе ва ҷумҳурӣ) дар алоҳидагӣ байни варзишгарони касбӣ (дорандаи дараҷаи 1-и варзишӣ, НУВ ва дигар унвонҳои варзишӣ) ва дӯстдорони варзиши шоҳмот (бе дараҷаҳои варзишӣ то дараҷаи 2-и варзишӣ) баргузор мегардад.
Дуюмин мусобиқаи ҷумҳуриявӣ барои дарёфти Ҷоми Пешвои миллат оид ба шоҳмот дар чор марҳила дар алоҳидагӣ байни варзишгарони касбӣ (дорандаи дараҷаи 1-и варзишӣ, НУВ ва дигар унвонҳои варзишӣ) ва дӯстдорони варзиши шоҳмот (бе дараҷаҳои варзишӣ то дараҷаи 2-и варзишӣ) баргузор мегардад.
Марҳилаи интихобии якум аз 20 июл то 31 август дар сатҳи маҳал, деҳа, шаҳрак, вазорату идораҳо, ташкилоту муассисаҳо, марҳилаи интихобии дуюм аз 1 то 30 сентябр дар сатҳи ноҳия, шаҳр бо иштироки ғолибони марҳилаи интихобии якум, марҳилаи интихобии сеюм аз 1 октябр то 6 ноябр дар сатҳи вилоятҳо, минтақа ва шаҳри Душанбе бо иштироки ғолибони марҳилаи интихобии дуюм доир мегардад. Марҳилаи чорум (ниҳоӣ) аз 11 то 16 ноябри соли 2020 дар шаҳри Душанбе доир мешавад.
Дар рӯзи аввали оғози марҳилаҳо баҳри оммавияти ин намуди варзиш Фестивали ҷумҳуриявии шоҳмот таҳти унвони “Варзиши дастрас” баргузор карда мешавад.
Мусобиқа аз рӯи се категорияи синну солӣ — наврасони то 14-сола (писарон ва духтарон), ҷавонони аз 15 то 30-сола (писарон ва духтарон) ва калонсолони аз 30-сола боло (мардон ва бонувон) доир мегардад. Маблағи умумии ҷоизаҳо 100 ҳазор сомониро ташкил медиҳад.
Шоҳмот бозии шавқовари рӯимизӣ буда, ба сифати бозии зеҳнҳо маъмул аст. Солҳои охир таваҷҷуҳ ба бозии шоҳмот зиёд гардида, ҷавонону наврасон ва калонсолон ба ин намуди варзиш майли зиёд пайдо намудаанд. Хотиррасон менамоем, ки солҳои охир дар Тоҷикистон аз рӯи ин намуди варзиш варзишгарони зиёд бозӣ карда, мамлакати моро берун аз ҷумҳурӣ муаррифӣ ва парчами Тоҷикистонро дар арсаи ҷаҳон парафшон намудаанд.
Мояи хушнудист, ки соҳаи тарбияи ҷисмонӣ ва варзиш дар маркази таваҷҷуҳи махсуси Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон қарор дошта, бо мақсади таблиғи тарзи ҳаёти солим, роҳандозии тадбирҳои мақсаднок ҷиҳати пайваста машғул шудани наврасону ҷавонон ба тарбияи ҷисмонӣ ва варзиши касбӣ шароити созгори инфрасохторию ташкилӣ дар саросари мамлакат муҳайё мегардад. Сарварии Федератсия шоҳмоти мамлакатро муовини якуми Сарвазири Ҷумҳурии Тоҷикистон Давлаталӣ Саид бар уҳда дорад. Дар замони муосир ба тарзи ҳаёти солим ва варзиш, махсусан ба намуди шоҳмот ҷалб намудани қишрҳои гуногуни ҷомеа аҳамияти муҳим дошта, ин намуди варзиш баҳри рушди зеҳнии наврасону ҷавонон ва калонсолон мусоидат хоҳад кард.
Аз таърихи шоҳмот
Тавре Маҳмадализода Абдулло, муовини сардори Раёсати тарбияи ҷисмонӣ ва инкишофи варзиши КҶВ гуфт:
- Шоҳмот аз бозиҳои қадимтарини миллии халқҳои форсизабон буда, он дар асри шаш пайдо шудааст. Баъзе муҳаққиқон бар он назаранд, ки шоҳмот таърихи 1400-сола дорад. Таърихшиносон пайдоиши шоҳмотро ба асри VI мелодӣ нисбат медиҳанд.
Баъзе қоидаҳои шоҳмот дар замони Хусрави I пайдо шудаанд. Замоне ки Сосониён ба давлатҳое, ки дар ҳамсоягии Ҳиндустон қарор доштанд, лашкар мекашанд, дар ин вақт дар бозии шоҳмот тағйирот ба амал меоянд. Дар бораи ин бозӣ дар “Шоҳнома”-и безаволи устод Абулқосим Фирдавсӣ низ чун бозии миллии халқҳои мазкур маълумот оварда ва он “шатранҷ” ном бурда шудааст.
Бозии шоҳмот ҷузъи таърих, фарҳанг ва тамаддуни халқи тоҷик мебошад. Тавассути бозии шоҳмот метавон ҳусни таваҷҷуҳи кӯдакон, наврасон ва ҷавононро ба илмҳои дақиқ ва табиатшиносӣ ҷалб намуд.
Ҳаким Фирдавсӣ достони бозии шатранҷро бозгӯ карда, аз тариқи ҳушу зеҳни пӯёву ҷӯё кашф кардани ҳаракати муҳраҳоро, ки мунҳасир ба рой (андеша ва мулоҳиза) ва дониши инсонанд, таъкид менамояд.
Аз ин лиҳоз таърихшиносон шоҳмотро бозии миллии тоҷикон ва дигар мардуми форснажод арзёбӣ намудаанд. Шоҳмот дар Арабистони ҷанубӣ бо номи “Шатранҷ”, дар Чин “Сянси”, дар Тайланд “Макрук” ва дар Япония бо номи “Сёги” машҳур мегардад. Шоҳмот дар асрҳои IX-X тавассути арабҳо ба аврупоиён мегузарад. Бозингарони Аврупо ба шоҳмот қоидаҳои нав ворид мекунанд ва он номи “Шоҳмоти классикӣ”-ро мегирад. Қоидаҳои ҳозираи шоҳмот аз асри XIX инҷониб мавриди истифода қарор доранд. Мусобиқаҳои шоҳмот аз соли 1886 шурӯъ гардида, аз соли 1924 Федератсияи байналмилалии шоҳмот мусобиқаҳои гуногун роҳандозӣ намудааст.
Боиси тазаккур аст, ки аз соли 1966 инҷониб, ҳамасола санаи 20 июл дар тамоми ҷаҳон ҳамчун Рӯзи байналмилалии шоҳмот таҷлил карда мешавад. Ин ид бо қарори Федератсияи байналмилалии шоҳмот (ФИДЕ), ки соли 1924 дар ин сана таъсис ёфтааст, баргузор карда мешавад.
Қобили зикр аст, ки санаи 20 июли соли 1924, зимни баргузории Бозиҳои VIII тобистонаи олимпӣ дар шаҳри Парижи Фаронса Федератсияи байналмилалии шоҳмот (ФИДЕ) таъсис дода шудааст.
“ҶТ”
Дар замони муосир ба тарзи ҳаёти солим ва варзиш, махсусан ба намуди шоҳмот ҷалб намудани қишрҳои гуногуни ҷомеа аҳамияти муҳим дошта, ин намуди варзиш баҳри рушди зеҳнии наврасону ҷавонон ва калонсолон мусоидат хоҳад кард. Бозии шоҳмот натанҳо ба рушди зеҳнии инсон таъсир мерасонад, балки одобу ахлоқ ва хислатҳои накӯро, аз қабили инсондӯстӣ, дурбинӣ, накӯкорӣ, воқеанигорӣ, танзими ҳаёти ҳаррӯза, мустақилона фикр рондан, расидан ва масъулиятшиносиро дар инсон тавлид менамояд. Ба ҳамин хотир аст, ки ҳамасола 20 июл ҳамчун Рӯзи байналмилалии шоҳмот дар саросари кишварҳои олам таҷлил карда мешавад.
Тоҷикистон низ дар ин арса истисно набуда, ҳамасола дар кишвари мо ҳам дар шаклҳои гуногун аз ин рӯз истиқбол мегиранд. Соле қабл ба ин муносибат дар мамлакат мусобиқаи ҷумҳуриявӣ оид ба шоҳмот барои дарёфти Ҷоми Пешвои миллат таъсис ёфт, ки дар он варзишгарони касбӣ иштирок ва қавваозмоӣ карда буданд.
Инак соли дуюм аст, ки бо ташаббуси Кумитаи кор бо ҷавонон ва варзиши назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Кумитаи миллии олимпии Ҷумҳурии Тоҷикистон, зери роҳнамоии Пешвои муаззами миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон мусобиқаи ҷумҳуриявӣ барои дарёфти “Ҷоми Пешвои миллат оид ба шоҳмот” баргузор карда мешавад.
Имсол оғози мусобиқаи ҷумҳуриявӣ барои дарёфти “Ҷоми Пешвои миллат оид ба шоҳмот”ба “Рӯзи байналмилалии шоҳмот” рост омад.
Рушди бозии шоҳмот дар Ҷумҳурии Тоҷикистон тавассути баргузории чунин чорабиниҳо дар сатҳи маҳал, минтақа ва ҷумҳурӣ ҷиҳати фарогирии ҳар чи бештари наврасону ҷавонон ба таърих, фарҳанг, расму оин ва анъанаву суннатҳои тоҷикона баҳри баланд бардоштани ҳисси худшиносиву худогоҳӣ, эҳтиром ва арҷгузорӣ аз арзишҳои миллӣ, ҳамзамон, тарғибу ташвиқ ва таҳкими тарзи ҳаёти солим роҳандозӣ мегардад.
Соли ҷорӣ мусобиқаи мазкур дар чор марҳила (дар сатҳи вазорату идораҳо, ташкилоту муассисаҳо маҳал, деҳа, шаҳрак, дар сатҳи ноҳия, шаҳр, дар сатҳи вилоятҳо, минтақа ва шаҳри Душанбе ва ҷумҳурӣ) дар алоҳидагӣ байни варзишгарони касбӣ (дорандаи дараҷаи 1-и варзишӣ, НУВ ва дигар унвонҳои варзишӣ) ва дӯстдорони варзиши шоҳмот (бе дараҷаҳои варзишӣ то дараҷаи 2-и варзишӣ) баргузор мегардад.
Дуюмин мусобиқаи ҷумҳуриявӣ барои дарёфти Ҷоми Пешвои миллат оид ба шоҳмот дар чор марҳила дар алоҳидагӣ байни варзишгарони касбӣ (дорандаи дараҷаи 1-и варзишӣ, НУВ ва дигар унвонҳои варзишӣ) ва дӯстдорони варзиши шоҳмот (бе дараҷаҳои варзишӣ то дараҷаи 2-и варзишӣ) баргузор мегардад.
Марҳилаи интихобии якум аз 20 июл то 31 август дар сатҳи маҳал, деҳа, шаҳрак, вазорату идораҳо, ташкилоту муассисаҳо, марҳилаи интихобии дуюм аз 1 то 30 сентябр дар сатҳи ноҳия, шаҳр бо иштироки ғолибони марҳилаи интихобии якум, марҳилаи интихобии сеюм аз 1 октябр то 6 ноябр дар сатҳи вилоятҳо, минтақа ва шаҳри Душанбе бо иштироки ғолибони марҳилаи интихобии дуюм доир мегардад. Марҳилаи чорум (ниҳоӣ) аз 11 то 16 ноябри соли 2020 дар шаҳри Душанбе доир мешавад.
Дар рӯзи аввали оғози марҳилаҳо баҳри оммавияти ин намуди варзиш Фестивали ҷумҳуриявии шоҳмот таҳти унвони “Варзиши дастрас” баргузор карда мешавад.
Мусобиқа аз рӯи се категорияи синну солӣ — наврасони то 14-сола (писарон ва духтарон), ҷавонони аз 15 то 30-сола (писарон ва духтарон) ва калонсолони аз 30-сола боло (мардон ва бонувон) доир мегардад. Маблағи умумии ҷоизаҳо 100 ҳазор сомониро ташкил медиҳад.
Шоҳмот бозии шавқовари рӯимизӣ буда, ба сифати бозии зеҳнҳо маъмул аст. Солҳои охир таваҷҷуҳ ба бозии шоҳмот зиёд гардида, ҷавонону наврасон ва калонсолон ба ин намуди варзиш майли зиёд пайдо намудаанд. Хотиррасон менамоем, ки солҳои охир дар Тоҷикистон аз рӯи ин намуди варзиш варзишгарони зиёд бозӣ карда, мамлакати моро берун аз ҷумҳурӣ муаррифӣ ва парчами Тоҷикистонро дар арсаи ҷаҳон парафшон намудаанд.
Мояи хушнудист, ки соҳаи тарбияи ҷисмонӣ ва варзиш дар маркази таваҷҷуҳи махсуси Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон қарор дошта, бо мақсади таблиғи тарзи ҳаёти солим, роҳандозии тадбирҳои мақсаднок ҷиҳати пайваста машғул шудани наврасону ҷавонон ба тарбияи ҷисмонӣ ва варзиши касбӣ шароити созгори инфрасохторию ташкилӣ дар саросари мамлакат муҳайё мегардад. Сарварии Федератсия шоҳмоти мамлакатро муовини якуми Сарвазири Ҷумҳурии Тоҷикистон Давлаталӣ Саид бар уҳда дорад. Дар замони муосир ба тарзи ҳаёти солим ва варзиш, махсусан ба намуди шоҳмот ҷалб намудани қишрҳои гуногуни ҷомеа аҳамияти муҳим дошта, ин намуди варзиш баҳри рушди зеҳнии наврасону ҷавонон ва калонсолон мусоидат хоҳад кард.
Аз таърихи шоҳмот
Тавре Маҳмадализода Абдулло, муовини сардори Раёсати тарбияи ҷисмонӣ ва инкишофи варзиши КҶВ гуфт:
- Шоҳмот аз бозиҳои қадимтарини миллии халқҳои форсизабон буда, он дар асри шаш пайдо шудааст. Баъзе муҳаққиқон бар он назаранд, ки шоҳмот таърихи 1400-сола дорад. Таърихшиносон пайдоиши шоҳмотро ба асри VI мелодӣ нисбат медиҳанд.
Баъзе қоидаҳои шоҳмот дар замони Хусрави I пайдо шудаанд. Замоне ки Сосониён ба давлатҳое, ки дар ҳамсоягии Ҳиндустон қарор доштанд, лашкар мекашанд, дар ин вақт дар бозии шоҳмот тағйирот ба амал меоянд. Дар бораи ин бозӣ дар “Шоҳнома”-и безаволи устод Абулқосим Фирдавсӣ низ чун бозии миллии халқҳои мазкур маълумот оварда ва он “шатранҷ” ном бурда шудааст.
Бозии шоҳмот ҷузъи таърих, фарҳанг ва тамаддуни халқи тоҷик мебошад. Тавассути бозии шоҳмот метавон ҳусни таваҷҷуҳи кӯдакон, наврасон ва ҷавононро ба илмҳои дақиқ ва табиатшиносӣ ҷалб намуд.
Ҳаким Фирдавсӣ достони бозии шатранҷро бозгӯ карда, аз тариқи ҳушу зеҳни пӯёву ҷӯё кашф кардани ҳаракати муҳраҳоро, ки мунҳасир ба рой (андеша ва мулоҳиза) ва дониши инсонанд, таъкид менамояд.
Аз ин лиҳоз таърихшиносон шоҳмотро бозии миллии тоҷикон ва дигар мардуми форснажод арзёбӣ намудаанд. Шоҳмот дар Арабистони ҷанубӣ бо номи “Шатранҷ”, дар Чин “Сянси”, дар Тайланд “Макрук” ва дар Япония бо номи “Сёги” машҳур мегардад. Шоҳмот дар асрҳои IX-X тавассути арабҳо ба аврупоиён мегузарад. Бозингарони Аврупо ба шоҳмот қоидаҳои нав ворид мекунанд ва он номи “Шоҳмоти классикӣ”-ро мегирад. Қоидаҳои ҳозираи шоҳмот аз асри XIX инҷониб мавриди истифода қарор доранд. Мусобиқаҳои шоҳмот аз соли 1886 шурӯъ гардида, аз соли 1924 Федератсияи байналмилалии шоҳмот мусобиқаҳои гуногун роҳандозӣ намудааст.
Боиси тазаккур аст, ки аз соли 1966 инҷониб, ҳамасола санаи 20 июл дар тамоми ҷаҳон ҳамчун Рӯзи байналмилалии шоҳмот таҷлил карда мешавад. Ин ид бо қарори Федератсияи байналмилалии шоҳмот (ФИДЕ), ки соли 1924 дар ин сана таъсис ёфтааст, баргузор карда мешавад.
Қобили зикр аст, ки санаи 20 июли соли 1924, зимни баргузории Бозиҳои VIII тобистонаи олимпӣ дар шаҳри Парижи Фаронса Федератсияи байналмилалии шоҳмот (ФИДЕ) таъсис дода шудааст.
“ҶТ”
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед