ҶАВОНОН
Якшанбе 22 Декабр 2024 10:07
Ҷек Ма имтиҳоноти мактаб ва донишгоҳро бо душворӣ супорида, дар бисёр мусоҳибаҳо дармемонд, вале оқибат ширкати “Alibaba Group”-ро таъсис дода, ба рӯйхати сарватмандтарин ашхоси олам шомил шуд.
Ҷек Ма – асосгузори “Alibaba Group”
“Alibaba Group” дар миёни муштариёни сершумори ин хизматрасонӣ маълуму машҳур аст. Баъзеҳо аз молҳои аз он ҷо дархостшуда тиҷорати худро оғоз менамуданду дигарон ба он назари нек надоштанд. Худи соҳибкор бошад, боре таъсиси “Алибобо...”-ро хатои асосии худ хонда, баъдтар қайд намуда буд, ки агар ҳаёт бори дигар барояш муяссар гардад, яқин дигар ба соҳибкорӣ машғул намешавад. Сабаби чунин гуфтаҳо серкории аз ҳад зиёди соҳибкор буд. Вале алҳол Ҷек Ма дар роҳи рушди тиҷорати худ устуворона қадам мениҳаду дар нимароҳ бозистоданро нишонаи тарсуӣ ва нотавонӣ меҳисобад.
Солҳои ҷавонӣ
Ма Юн, ки баъдан бо номи Ҷек Ма машҳур гардид, соли 1964 дар шаҳри Ханчжоу ба дунё омадааст. Волидони ӯ навозандагони одӣ буданду писарбача барои комёбиҳои минбаъда имкониятҳои хоссае надошт. Ма як бародару як хоҳар дошт. Ҳанӯз дар хурдсолӣ Юн хеле бачаи чаққону боирода буду аз дигарон фарқ мекард. Дар синни 12-солагӣ соҳибкори оянда тасмим гирифт, ки забони англисиро хуб азбар мекунад ва барои ин як усули муқаррарӣ, вале самаранокеро интихоб намуд. Ӯ дар тули 8 сол ҳар субҳ савори велосипед муддати 40 дақиқа роҳ паймуда, ба меҳмонхона мерафт, то бо хориҷиён муошират намояд. На боду ҳаво ва на ягон амали дигар ба нақшаҳои ӯ монеа эҷод карда наметавонист. Ҳамзамон, ӯ тариқи радио барномаҳоро бо забони англисӣ гӯш мекарду барои ноил шудан ба мақсадҳои худ саъю кӯшиш менамуд.
Ма баъди пурра аз худ намудани забони англисӣ ба сайёҳони хориҷӣ ройгон тарҷумонӣ мекард. Маҳз ҳамон як сайёҳ ӯро Ҷек ном гузошту минбаъд ӯ бо ин ном машҳур шуд. Ин ҷавони хуштолеъ ба шарофати муошират бо хориҷиён дар бораи олам ва оламиён тасаввуроти бештар пайдо намуд.
Баъдан Маи 15-сола бо як оилаи австралиягӣ, ки ба Хитой омада буд, шиносоӣ пайдо намуд. Ӯ бо бачаҳои ин оила муоширату бозӣ мекард ва баъди баргаштанашон бо онҳо мукотиба дошт. Онҳо Маро ба Австралия даъват намуданду ин сафар дар ҳаёти Ма саҳифаи наву тозаро боз намуд. Ӯ ҳамеша гумон мекард, ки Чин аз кишварҳои аз ҳама бою мутараққии олам аст, аммо баъдан ҳаминро дарк намуд, ки дунё беканор будаасту илму донишҳо нокомилу кашфношуда.
Таҳсил ва мушкилоти он
Ма дар мактаб талабаи сустхон буд. Ӯ худ борҳо иқрор шудааст, ки ҳамеша бо душворӣ, танҳо маротибаи сеюму чорум аз санҷишҳо мегузашт. Мудом мавриди масхара ва хандахариши ҳамсинфон қарор мегирифту оқибат ин бо ҷанҷолу занозанӣ анҷом меёфт. Аммо новобаста аз он ки ӯ ҷуссаи чандон боқувват надошт, аммо дар набардҳо аксар вақт ғолиб меомад.
Ҳангоми дохил шудан ба донишгоҳ Ма аз 120 суоли пешниҳодшуда танҳо ба 1-тои он ҷавоби дуруст дода тавонисту халос. Аммо ин нақшаҳои ӯро тағйир надод. Ҷавон пайдарпай кӯшиш намуда, оқибат баъди маротибаи сеюм имтиҳон супоридан ба факултаи забони англисии донишгоҳи омӯзгории Ханчжоу дохил шуд. Баъди хатми донишгоҳ ӯ дар ҳамон ҷо ба кор даромад, ки музди моҳонааш 12 доллари амрикоиро ташкил медод.
Орзуи дерина
Ма ҳамеша орзуи оғоз намудани тиҷорати шахсиро дошту мудом ба ҳамсабақонаш мегуфт, рӯзе мерасад, ки ӯ дар як кишвар субҳона мехӯраду дар кишвари дигар хӯроки шом. Илова бар ин, баъди хатми донишгоҳ ӯ оиладор шуду даромади моҳонааш барои рӯзгузаронӣ кифоя набуд. Ӯ дар ҷустуҷӯи кори беҳтар хеле сарсону овора гашт. Қариб дар ҳама ҷо дархосташро рад мекарданд. Дар яке аз мусоҳибаҳояш Ма гуфта буд, ки 10 маротиба ба Гарвард барои кор муроҷиат намуду ӯро қабул накарданд. Он замон ба ин ҷавони лоғари назарногир нигариста, онҳо ҳаргиз гумон надоштанд, ки замоне ӯ миллиардери муваффақ мешавад.
Барои таъмини оила Ма тасмим гирифт, ки тиҷорати начандон калони худро ташкил мекунад ва дар ин ҷода аз ягона сарвату дороияш – донистани забони англисӣ истифода намуд. Ӯ бюрои тарҷумонӣ таъсис дода, каме маблағи иловагӣ ба даст меовард.
Тиҷорати нахустин. Кор дар ҳукумат
Солҳои 90-уми асри гузашта давраи барору комёбиҳои Ма гардид.
Ба шарофати забондонӣ Ҷек Маро ба ҳайати яке аз ширкатҳои чинӣ, ки ба ИМА фиристода мешуд, шомил намуданд. Ин аслан ҳайати расмии ҳукуматӣ оид ба масъалаҳои савдо буд. Ма бо интернет сару кор гирифта дарк намуд, ки Чин то кадом андоза аз он дур аст. На номи Чин ва на номи брендҳои чиниро ӯ аз Интернет пайдо карда натавонист ва фаҳмид, ки кишвари ӯ аз ҷаҳони мутамаддин ақиб мондааст. Ин имконияти хубе буд барои чизеро тағйир додан, аммо Ма дар бораи Интернет ва барномасозӣ тасаввуроте надошт.
Баъди бозгашт ба Ватан Ма қарор дод, ки дар ватани худ Интернетро ривоҷ хоҳад дод. Барои сохтани як саҳифаи интернетӣ ӯ се соат вақти худро сарф кард... Ба роҳ мондани тиҷорати интернетӣ бо мушкилиҳои зиёде даст дод. Лоиҳаи нахустини худро тоҷири оянда ҳанӯз ҳангоми дар ИМА будан тарҳрезӣ намуд. Ӯ 2000 доллари амрикоиро, ки он замон маблағи хеле зиёду осмоние буд, қарз гирифта, сомонаи “Чайна пеҷз” — маълумотномаро таъсис дод, ки дар он маълумотҳо дар бораи ташкилотҳои Чин ҷамъ оварда шуда буданд. Баъзе сарчашмаҳо комёбии Маро тасдиқ мекарданд, вале дигарон ба муваффақ гаштани ӯ шубҳа доштанд. Аммо Ма тавонист, дар як муддати муайян қарзи худро баргардонда, даромадҳои иловагиро соҳиб шавад. Ин замон ӯ бо ширкатҳои машҳури тиҷоратӣ ба рақобат пардохт. Ширкатҳои бонуфуз рақобатпазирии ӯро дарк намуда пешниҳод мекарданд, ки бо онҳо муттаҳид гардад. Баъдан ба ӯ фишор оварданд ва ӯ маҷбур шуд, ки аз ширкати худ даст кашида, пайи амалӣ намудани кори нав камар бубандад.
Охири солҳои 90-ум, ҳанӯз қабл аз пайдоиши “Alibaba Group” ин соҳибкор дар ҳукумат фаъолият намуда, асосан барои онҳо сомонаҳо месохт. Баъдан Ма дар Вазорати савдои дохилӣ ва ҳамкориҳои иқтисодии Ҷумҳурии Халқии Чин вазифаи роҳбари шуъбаи савдои байналмилалии электрониро ба уҳда дошт. Дар ин давра ӯ бо асосгузори Yahoo Ҷерри Янг шинос шуд. Ин вохӯрӣ дар таърихи минбаъдаи ҳарду ширкат нақши муҳим бозид.
“Alibaba Group”. Рақобатҳо ва таззодҳо
Ҷек Ма муддати тулонӣ дур аз тиҷорат буданро ба худ раво надид. Ӯ медонист, ки дар Чин нисбати дигар кишварҳо молҳои зиёди арзон истеҳсол мешаванд ва андешае ба сараш омад, ки майдони интернетие барои тоҷирони хурду миёна таъсис медиҳад. Лоиҳа даромаднок буд, вале барои ин маблағ лозим шуд. Ма барои дарёфти маблағ ба водии Кремниево рахти сафар басту заҳмати зиёде кашид. Ҳатто борҳо ба сараш андешаи даст кашидан аз ин нақша меомад. Оқибат ӯ дӯстонашро ҷамъ оварда, доир ба нақшаи худ қисса намуд. Дӯстонаш 17 нафар буданд ва 60 ҳазор доллар ҷамъ оварданд, ки барои таъсиси ширкат кифоя буд. Номи ширкат марбут ба қаҳрамони афсонавӣ шуд, ки пушти дари пӯшида ганҷи пинҳонӣ дошту он танҳо бо суханони сеҳрнок кушода мегардад.
Хусусияти асосии сомонаи ҷадид даст кашидан аз нусхабардории лоиҳаҳои ғарб буд. Сомона дар аввал чандон муваффақ нагашт, кормандон дар хонаи Ҷек Ма фаъолият менамуданд. Дар соли 1999 аз “Goldman Sachs” ва дар соли 2000 аз “Softbank” ба ширкат як миқдор маблағ ворид гардид. Сармояи аввалини ширкат 25 миллион долларро ташкил медод. Ҳатто баъди ин маблағгузориҳо низ ширкат рушд накард. Аз 17 нафар кормандон танҳо се нафар аз барномасозӣ огаҳӣ доштанд, боқимондаҳо, аз ҷумла худи Ма низ аз технология меҳаросиданд. Ҳангоми баррасии лоиҳаҳо дар шӯрои директорони “Alibaba...”Ма рафтори аҷибе дошт. Агар 90 %-и иштирокчиён идеяҳоро мепазируфтанд, ӯ онҳоро рад мекард. Инро мантиқан чунин арзёбӣ менамуд: агар ҳама чиз барои ҳама маълуму фаҳмо бошад, пас ин ҷой ҳамеша банд хоҳад буд.
Баъдан воситаҳои ахбори омма ба кори Ма таваҷҷуҳ зоҳир намуданду расми ӯ ҳамчун нахустин соҳибкори муваффақи Чин дар муқоваи маҷаллаи “Forbes” пайдо шуд. Ма роҳу усулҳои даромадҳои иловагиро ҷустуҷӯ мекард. Ташкили роуд-шоу барои ҷалби ҳарчи бештари тоҷирон мусоидат намуд. Соли 2002 ширкати “Alibaba Group” дар бозори ИМА фаъол гардид ва оқибат фоида ба даст овард. Ба андешаи Ҷек Ма барои ташаккул додани ширкат бояд девонагиҳо кард ва ҳарчи бештар таваҷҷуҳҳоро ҷалб намуд. Ӯ дар маросими таҷлили 10-умин солгарди таъсиси ширкат либоси панк-рокерҳоро ба бар намуда сурудхонӣ намуд.
Баъдан ширкатҳо, аз қабили “Taobao” бо ӯ ба рақобати шадид пардохтанд. Ҷек Ма ба хубӣ аз бозори Чин огаҳӣ дошту медонист, ки барои ҷалби муштариён чӣ бояд кард. Ӯ системаи пулдиҳии худро бо номи “Alipay” ба кор андохт. Гарчанде дар Чин фаъолияти онлайн-пардохтҳо манъ буд, аммо Ма ба таҳияи онҳо шуруъ намуд ва ҳукумати кишвар низ монеи кори ӯ нагардид. “Alipay” ғайр аз вазифаи асосии худ боз барои ҳимояи пулҳо аз муштариён ва қаллобон кӯмак менамуд. Роҳбари ширкати машҳури “eBay” Мег Уитман Маро ба ИМА даъват намуда, пешниҳоди додугирифт ва ҳамкорӣ намуд, аммо Ма рад кард. Вале Ма расман мавқеи ин ширкати амрикоиро эътироф менамуд. Баъдан ширкатҳои дигар, аз қабили “Yahoo!”, “Tencent”, “Baidu” ва “Wanda Group”, ки аз ширкатҳои бойтарини Чин ба шумор мераванд, алайҳи ширкати “Alibaba Group” ба рақобати шадид бархостанд. Ма нисбати рақибони худ назари нек дошт. Масалан, ӯ изҳор дошта буд, ки ширкати “Tencent” ва коркарди он “WeChat” нисбати ширкати “Alibaba Group” инноватсионӣ ва пешрафта мебошад.
Соли 2011 дар ширкати Алибобо ҷанҷоли калоне сар зад. Садҳо менеҷерҳо ширкатҳои қалбакӣ ташкил намуда, ба онҳо мақоми премиум-таъминкунанда доданд ва гӯё ба фурӯши электроника машғул мешуданд. Дар асл бошад, пулро ба ҷайби худ зада, ба муштариён чизе намефиристоданд. Тафтишоти дохилӣ зиёда аз 2300 чунин қаллобонро дастгир намуд. Ин ба шаъну эътибори ширкат бетаъсир намонд. Ҷек дар қатори ин қаллобон ҳатто топ-менеҷерҳоро низ аз кор озод намуд, то аз нав мавқеи худро мустаҳкам созаду боварии муштариёнро ба даст биёрад. Ҳамин тавр мушкилиҳо паси сар шуду даромади солонаи Ма, ки соҳиби 8,9 % аксияҳои ширкат буд, 867 млн. доллари амрикоиро ташкил дод. Ҳамасола 2% и даромади ширкат ба фонди хайрияи ӯ мегузарад. Ин фонд барои дастгирии соҳаи тандурустӣ, маориф ва ҳифзи муҳити зист фаъолият мекунад. Айни ҳол Ҷек Ма раисии Кумитаи ҳифзи табиати Чинро ба уҳда дораду 0,3 %-и даромади солонаашро барои ҳифзи боигариҳои табиат равона месозад.
Андешаҳои созгори соҳибкори чинӣ
Ба ақидаи Ҷек Ма ширкат набояд ба пул, балки ба вазифа ва уҳдадориҳои он умед бандад. Ӯ чунин мешуморад, ки ду гуруҳи соҳибкорон вуҷуд доранд: гуруҳи аввал мехоҳанд ҳарчи зудтар пул кор кунанд, гуруҳи дуюм дар назди худ вазифа ва мақсадҳои бузургро мегузоранд, ки ана ҳамин дуюмиҳо бештар муваффақ мешаванд. Тавре аз саргузашти ин тоҷири муваффақ пай бурдем, ӯ хеле босубот асту ҳаргиз руҳафтода намешавад ва кори худро нотамом намегузорад. Аҷибаш ҳамин аст, ки ин соҳибкори муваффақ дар бораи техникаву технология тасаввуроти хеле ночиз дораду бо он сару кор низ намегирад. Тавре худи ӯ мегӯяд, барои ин ӯ гуруҳи мутахассисонро ҷамъ овардааст. Ба андешаи Ма агар роҳбари ширкат аз нозукиҳо ва тобишҳои технологӣ беҳтар аз кормандонаш огаҳӣ дошта бошад, пас ӯ ҳайати кормандонашро нодуруст интихоб намудааст. Неруи асосии Ҷек Ма ин аст, ки ӯ муштариёни худро ба хубӣ мефаҳмад ва роҳу усули қонеъ намудани дархости онҳоро низ медонад.
Айни ҳол шумораи зиёди кормандони ӯро занҳо ташкил медиҳанд. Ӯ аксари комёбиҳои худро марбут ба дастгирии завҷааш медонад ва ба он бовар аст, ки дар ҷое агар занҳо бештар фаъолият мекунанд, он ҷо тартибу низом ва пешравӣ зиёдтар аст. Ӯ ба неруи кадрҳои ҷавон низ эътимоди кофӣ дорад. Айни ҳол дар ширкати Алибобо 3000 нафарро ҷавонони синну соли то 27-сола ташкил медиҳанд. Ма пешниҳоди ҷолиб, наву тоза ва ҳатто берун аз ақлро дастгирӣ менамояд. Ба андешаи ӯ одамонро на дар атрофи шахсият, балки дар атрофи мақсади ягона муттаҳид бояд сохт.
Нақшаҳо ва мақсадҳои бузург
Моликияти Ҷек Ма – сарватмандтарин шахси Осиё, айни ҳол 33,3 миллиард долларро ташкил медиҳад. Ӯ одами хоксору фурутан буда, пулро барои хариди амволи ғайриманқул дареғ намедорад. Манзили истиқоматии ӯ дар Гонконг 193 миллион доллар арзиш дорад. Боз як бозичаи гаронарзиши ӯ ин тайёраи шахсиаш мебошад, ки онро бо мақсади анҷом додани сафарҳои бешумори худ харидорӣ намудааст. Телефонаш бошад, туҳфаи завҷааш аст. Ӯ ширкати худро хеле дӯст медораду ба муваффақияти минбаъдаи он боварии комил дорад. Ма дар яке аз мусоҳибаҳои худ гуфтааст, ки ширкати Алибобо ҳаҷми фурӯшро то соли 2020 то 1 триллион доллар мерасонад.
Шаҳло ЭШОНОВА, "ҶТ"
Ҷек Ма – асосгузори “Alibaba Group”
“Alibaba Group” дар миёни муштариёни сершумори ин хизматрасонӣ маълуму машҳур аст. Баъзеҳо аз молҳои аз он ҷо дархостшуда тиҷорати худро оғоз менамуданду дигарон ба он назари нек надоштанд. Худи соҳибкор бошад, боре таъсиси “Алибобо...”-ро хатои асосии худ хонда, баъдтар қайд намуда буд, ки агар ҳаёт бори дигар барояш муяссар гардад, яқин дигар ба соҳибкорӣ машғул намешавад. Сабаби чунин гуфтаҳо серкории аз ҳад зиёди соҳибкор буд. Вале алҳол Ҷек Ма дар роҳи рушди тиҷорати худ устуворона қадам мениҳаду дар нимароҳ бозистоданро нишонаи тарсуӣ ва нотавонӣ меҳисобад.
Солҳои ҷавонӣ
Ма Юн, ки баъдан бо номи Ҷек Ма машҳур гардид, соли 1964 дар шаҳри Ханчжоу ба дунё омадааст. Волидони ӯ навозандагони одӣ буданду писарбача барои комёбиҳои минбаъда имкониятҳои хоссае надошт. Ма як бародару як хоҳар дошт. Ҳанӯз дар хурдсолӣ Юн хеле бачаи чаққону боирода буду аз дигарон фарқ мекард. Дар синни 12-солагӣ соҳибкори оянда тасмим гирифт, ки забони англисиро хуб азбар мекунад ва барои ин як усули муқаррарӣ, вале самаранокеро интихоб намуд. Ӯ дар тули 8 сол ҳар субҳ савори велосипед муддати 40 дақиқа роҳ паймуда, ба меҳмонхона мерафт, то бо хориҷиён муошират намояд. На боду ҳаво ва на ягон амали дигар ба нақшаҳои ӯ монеа эҷод карда наметавонист. Ҳамзамон, ӯ тариқи радио барномаҳоро бо забони англисӣ гӯш мекарду барои ноил шудан ба мақсадҳои худ саъю кӯшиш менамуд.
Ма баъди пурра аз худ намудани забони англисӣ ба сайёҳони хориҷӣ ройгон тарҷумонӣ мекард. Маҳз ҳамон як сайёҳ ӯро Ҷек ном гузошту минбаъд ӯ бо ин ном машҳур шуд. Ин ҷавони хуштолеъ ба шарофати муошират бо хориҷиён дар бораи олам ва оламиён тасаввуроти бештар пайдо намуд.
Баъдан Маи 15-сола бо як оилаи австралиягӣ, ки ба Хитой омада буд, шиносоӣ пайдо намуд. Ӯ бо бачаҳои ин оила муоширату бозӣ мекард ва баъди баргаштанашон бо онҳо мукотиба дошт. Онҳо Маро ба Австралия даъват намуданду ин сафар дар ҳаёти Ма саҳифаи наву тозаро боз намуд. Ӯ ҳамеша гумон мекард, ки Чин аз кишварҳои аз ҳама бою мутараққии олам аст, аммо баъдан ҳаминро дарк намуд, ки дунё беканор будаасту илму донишҳо нокомилу кашфношуда.
Таҳсил ва мушкилоти он
Ма дар мактаб талабаи сустхон буд. Ӯ худ борҳо иқрор шудааст, ки ҳамеша бо душворӣ, танҳо маротибаи сеюму чорум аз санҷишҳо мегузашт. Мудом мавриди масхара ва хандахариши ҳамсинфон қарор мегирифту оқибат ин бо ҷанҷолу занозанӣ анҷом меёфт. Аммо новобаста аз он ки ӯ ҷуссаи чандон боқувват надошт, аммо дар набардҳо аксар вақт ғолиб меомад.
Ҳангоми дохил шудан ба донишгоҳ Ма аз 120 суоли пешниҳодшуда танҳо ба 1-тои он ҷавоби дуруст дода тавонисту халос. Аммо ин нақшаҳои ӯро тағйир надод. Ҷавон пайдарпай кӯшиш намуда, оқибат баъди маротибаи сеюм имтиҳон супоридан ба факултаи забони англисии донишгоҳи омӯзгории Ханчжоу дохил шуд. Баъди хатми донишгоҳ ӯ дар ҳамон ҷо ба кор даромад, ки музди моҳонааш 12 доллари амрикоиро ташкил медод.
Орзуи дерина
Ма ҳамеша орзуи оғоз намудани тиҷорати шахсиро дошту мудом ба ҳамсабақонаш мегуфт, рӯзе мерасад, ки ӯ дар як кишвар субҳона мехӯраду дар кишвари дигар хӯроки шом. Илова бар ин, баъди хатми донишгоҳ ӯ оиладор шуду даромади моҳонааш барои рӯзгузаронӣ кифоя набуд. Ӯ дар ҷустуҷӯи кори беҳтар хеле сарсону овора гашт. Қариб дар ҳама ҷо дархосташро рад мекарданд. Дар яке аз мусоҳибаҳояш Ма гуфта буд, ки 10 маротиба ба Гарвард барои кор муроҷиат намуду ӯро қабул накарданд. Он замон ба ин ҷавони лоғари назарногир нигариста, онҳо ҳаргиз гумон надоштанд, ки замоне ӯ миллиардери муваффақ мешавад.
Барои таъмини оила Ма тасмим гирифт, ки тиҷорати начандон калони худро ташкил мекунад ва дар ин ҷода аз ягона сарвату дороияш – донистани забони англисӣ истифода намуд. Ӯ бюрои тарҷумонӣ таъсис дода, каме маблағи иловагӣ ба даст меовард.
Тиҷорати нахустин. Кор дар ҳукумат
Солҳои 90-уми асри гузашта давраи барору комёбиҳои Ма гардид.
Ба шарофати забондонӣ Ҷек Маро ба ҳайати яке аз ширкатҳои чинӣ, ки ба ИМА фиристода мешуд, шомил намуданд. Ин аслан ҳайати расмии ҳукуматӣ оид ба масъалаҳои савдо буд. Ма бо интернет сару кор гирифта дарк намуд, ки Чин то кадом андоза аз он дур аст. На номи Чин ва на номи брендҳои чиниро ӯ аз Интернет пайдо карда натавонист ва фаҳмид, ки кишвари ӯ аз ҷаҳони мутамаддин ақиб мондааст. Ин имконияти хубе буд барои чизеро тағйир додан, аммо Ма дар бораи Интернет ва барномасозӣ тасаввуроте надошт.
Баъди бозгашт ба Ватан Ма қарор дод, ки дар ватани худ Интернетро ривоҷ хоҳад дод. Барои сохтани як саҳифаи интернетӣ ӯ се соат вақти худро сарф кард... Ба роҳ мондани тиҷорати интернетӣ бо мушкилиҳои зиёде даст дод. Лоиҳаи нахустини худро тоҷири оянда ҳанӯз ҳангоми дар ИМА будан тарҳрезӣ намуд. Ӯ 2000 доллари амрикоиро, ки он замон маблағи хеле зиёду осмоние буд, қарз гирифта, сомонаи “Чайна пеҷз” — маълумотномаро таъсис дод, ки дар он маълумотҳо дар бораи ташкилотҳои Чин ҷамъ оварда шуда буданд. Баъзе сарчашмаҳо комёбии Маро тасдиқ мекарданд, вале дигарон ба муваффақ гаштани ӯ шубҳа доштанд. Аммо Ма тавонист, дар як муддати муайян қарзи худро баргардонда, даромадҳои иловагиро соҳиб шавад. Ин замон ӯ бо ширкатҳои машҳури тиҷоратӣ ба рақобат пардохт. Ширкатҳои бонуфуз рақобатпазирии ӯро дарк намуда пешниҳод мекарданд, ки бо онҳо муттаҳид гардад. Баъдан ба ӯ фишор оварданд ва ӯ маҷбур шуд, ки аз ширкати худ даст кашида, пайи амалӣ намудани кори нав камар бубандад.
Охири солҳои 90-ум, ҳанӯз қабл аз пайдоиши “Alibaba Group” ин соҳибкор дар ҳукумат фаъолият намуда, асосан барои онҳо сомонаҳо месохт. Баъдан Ма дар Вазорати савдои дохилӣ ва ҳамкориҳои иқтисодии Ҷумҳурии Халқии Чин вазифаи роҳбари шуъбаи савдои байналмилалии электрониро ба уҳда дошт. Дар ин давра ӯ бо асосгузори Yahoo Ҷерри Янг шинос шуд. Ин вохӯрӣ дар таърихи минбаъдаи ҳарду ширкат нақши муҳим бозид.
“Alibaba Group”. Рақобатҳо ва таззодҳо
Ҷек Ма муддати тулонӣ дур аз тиҷорат буданро ба худ раво надид. Ӯ медонист, ки дар Чин нисбати дигар кишварҳо молҳои зиёди арзон истеҳсол мешаванд ва андешае ба сараш омад, ки майдони интернетие барои тоҷирони хурду миёна таъсис медиҳад. Лоиҳа даромаднок буд, вале барои ин маблағ лозим шуд. Ма барои дарёфти маблағ ба водии Кремниево рахти сафар басту заҳмати зиёде кашид. Ҳатто борҳо ба сараш андешаи даст кашидан аз ин нақша меомад. Оқибат ӯ дӯстонашро ҷамъ оварда, доир ба нақшаи худ қисса намуд. Дӯстонаш 17 нафар буданд ва 60 ҳазор доллар ҷамъ оварданд, ки барои таъсиси ширкат кифоя буд. Номи ширкат марбут ба қаҳрамони афсонавӣ шуд, ки пушти дари пӯшида ганҷи пинҳонӣ дошту он танҳо бо суханони сеҳрнок кушода мегардад.
Хусусияти асосии сомонаи ҷадид даст кашидан аз нусхабардории лоиҳаҳои ғарб буд. Сомона дар аввал чандон муваффақ нагашт, кормандон дар хонаи Ҷек Ма фаъолият менамуданд. Дар соли 1999 аз “Goldman Sachs” ва дар соли 2000 аз “Softbank” ба ширкат як миқдор маблағ ворид гардид. Сармояи аввалини ширкат 25 миллион долларро ташкил медод. Ҳатто баъди ин маблағгузориҳо низ ширкат рушд накард. Аз 17 нафар кормандон танҳо се нафар аз барномасозӣ огаҳӣ доштанд, боқимондаҳо, аз ҷумла худи Ма низ аз технология меҳаросиданд. Ҳангоми баррасии лоиҳаҳо дар шӯрои директорони “Alibaba...”Ма рафтори аҷибе дошт. Агар 90 %-и иштирокчиён идеяҳоро мепазируфтанд, ӯ онҳоро рад мекард. Инро мантиқан чунин арзёбӣ менамуд: агар ҳама чиз барои ҳама маълуму фаҳмо бошад, пас ин ҷой ҳамеша банд хоҳад буд.
Баъдан воситаҳои ахбори омма ба кори Ма таваҷҷуҳ зоҳир намуданду расми ӯ ҳамчун нахустин соҳибкори муваффақи Чин дар муқоваи маҷаллаи “Forbes” пайдо шуд. Ма роҳу усулҳои даромадҳои иловагиро ҷустуҷӯ мекард. Ташкили роуд-шоу барои ҷалби ҳарчи бештари тоҷирон мусоидат намуд. Соли 2002 ширкати “Alibaba Group” дар бозори ИМА фаъол гардид ва оқибат фоида ба даст овард. Ба андешаи Ҷек Ма барои ташаккул додани ширкат бояд девонагиҳо кард ва ҳарчи бештар таваҷҷуҳҳоро ҷалб намуд. Ӯ дар маросими таҷлили 10-умин солгарди таъсиси ширкат либоси панк-рокерҳоро ба бар намуда сурудхонӣ намуд.
Баъдан ширкатҳо, аз қабили “Taobao” бо ӯ ба рақобати шадид пардохтанд. Ҷек Ма ба хубӣ аз бозори Чин огаҳӣ дошту медонист, ки барои ҷалби муштариён чӣ бояд кард. Ӯ системаи пулдиҳии худро бо номи “Alipay” ба кор андохт. Гарчанде дар Чин фаъолияти онлайн-пардохтҳо манъ буд, аммо Ма ба таҳияи онҳо шуруъ намуд ва ҳукумати кишвар низ монеи кори ӯ нагардид. “Alipay” ғайр аз вазифаи асосии худ боз барои ҳимояи пулҳо аз муштариён ва қаллобон кӯмак менамуд. Роҳбари ширкати машҳури “eBay” Мег Уитман Маро ба ИМА даъват намуда, пешниҳоди додугирифт ва ҳамкорӣ намуд, аммо Ма рад кард. Вале Ма расман мавқеи ин ширкати амрикоиро эътироф менамуд. Баъдан ширкатҳои дигар, аз қабили “Yahoo!”, “Tencent”, “Baidu” ва “Wanda Group”, ки аз ширкатҳои бойтарини Чин ба шумор мераванд, алайҳи ширкати “Alibaba Group” ба рақобати шадид бархостанд. Ма нисбати рақибони худ назари нек дошт. Масалан, ӯ изҳор дошта буд, ки ширкати “Tencent” ва коркарди он “WeChat” нисбати ширкати “Alibaba Group” инноватсионӣ ва пешрафта мебошад.
Соли 2011 дар ширкати Алибобо ҷанҷоли калоне сар зад. Садҳо менеҷерҳо ширкатҳои қалбакӣ ташкил намуда, ба онҳо мақоми премиум-таъминкунанда доданд ва гӯё ба фурӯши электроника машғул мешуданд. Дар асл бошад, пулро ба ҷайби худ зада, ба муштариён чизе намефиристоданд. Тафтишоти дохилӣ зиёда аз 2300 чунин қаллобонро дастгир намуд. Ин ба шаъну эътибори ширкат бетаъсир намонд. Ҷек дар қатори ин қаллобон ҳатто топ-менеҷерҳоро низ аз кор озод намуд, то аз нав мавқеи худро мустаҳкам созаду боварии муштариёнро ба даст биёрад. Ҳамин тавр мушкилиҳо паси сар шуду даромади солонаи Ма, ки соҳиби 8,9 % аксияҳои ширкат буд, 867 млн. доллари амрикоиро ташкил дод. Ҳамасола 2% и даромади ширкат ба фонди хайрияи ӯ мегузарад. Ин фонд барои дастгирии соҳаи тандурустӣ, маориф ва ҳифзи муҳити зист фаъолият мекунад. Айни ҳол Ҷек Ма раисии Кумитаи ҳифзи табиати Чинро ба уҳда дораду 0,3 %-и даромади солонаашро барои ҳифзи боигариҳои табиат равона месозад.
Андешаҳои созгори соҳибкори чинӣ
Ба ақидаи Ҷек Ма ширкат набояд ба пул, балки ба вазифа ва уҳдадориҳои он умед бандад. Ӯ чунин мешуморад, ки ду гуруҳи соҳибкорон вуҷуд доранд: гуруҳи аввал мехоҳанд ҳарчи зудтар пул кор кунанд, гуруҳи дуюм дар назди худ вазифа ва мақсадҳои бузургро мегузоранд, ки ана ҳамин дуюмиҳо бештар муваффақ мешаванд. Тавре аз саргузашти ин тоҷири муваффақ пай бурдем, ӯ хеле босубот асту ҳаргиз руҳафтода намешавад ва кори худро нотамом намегузорад. Аҷибаш ҳамин аст, ки ин соҳибкори муваффақ дар бораи техникаву технология тасаввуроти хеле ночиз дораду бо он сару кор низ намегирад. Тавре худи ӯ мегӯяд, барои ин ӯ гуруҳи мутахассисонро ҷамъ овардааст. Ба андешаи Ма агар роҳбари ширкат аз нозукиҳо ва тобишҳои технологӣ беҳтар аз кормандонаш огаҳӣ дошта бошад, пас ӯ ҳайати кормандонашро нодуруст интихоб намудааст. Неруи асосии Ҷек Ма ин аст, ки ӯ муштариёни худро ба хубӣ мефаҳмад ва роҳу усули қонеъ намудани дархости онҳоро низ медонад.
Айни ҳол шумораи зиёди кормандони ӯро занҳо ташкил медиҳанд. Ӯ аксари комёбиҳои худро марбут ба дастгирии завҷааш медонад ва ба он бовар аст, ки дар ҷое агар занҳо бештар фаъолият мекунанд, он ҷо тартибу низом ва пешравӣ зиёдтар аст. Ӯ ба неруи кадрҳои ҷавон низ эътимоди кофӣ дорад. Айни ҳол дар ширкати Алибобо 3000 нафарро ҷавонони синну соли то 27-сола ташкил медиҳанд. Ма пешниҳоди ҷолиб, наву тоза ва ҳатто берун аз ақлро дастгирӣ менамояд. Ба андешаи ӯ одамонро на дар атрофи шахсият, балки дар атрофи мақсади ягона муттаҳид бояд сохт.
Нақшаҳо ва мақсадҳои бузург
Моликияти Ҷек Ма – сарватмандтарин шахси Осиё, айни ҳол 33,3 миллиард долларро ташкил медиҳад. Ӯ одами хоксору фурутан буда, пулро барои хариди амволи ғайриманқул дареғ намедорад. Манзили истиқоматии ӯ дар Гонконг 193 миллион доллар арзиш дорад. Боз як бозичаи гаронарзиши ӯ ин тайёраи шахсиаш мебошад, ки онро бо мақсади анҷом додани сафарҳои бешумори худ харидорӣ намудааст. Телефонаш бошад, туҳфаи завҷааш аст. Ӯ ширкати худро хеле дӯст медораду ба муваффақияти минбаъдаи он боварии комил дорад. Ма дар яке аз мусоҳибаҳои худ гуфтааст, ки ширкати Алибобо ҳаҷми фурӯшро то соли 2020 то 1 триллион доллар мерасонад.
Шаҳло ЭШОНОВА, "ҶТ"
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед